برداشت برنج از اراضی تافته کویر طبس

خبرگزاری شبستان خراسان جنوبی؛ طبس یکی از شهرستان های خراسان جنوبی است که طبیعتی خاص و پر از تضاد دارد. در این شهر پرتقال‌ها زیر درختان خرما جا خوش کرده‌اند و بوی شالیزارهای برنج از کوی و برزن هر انسانی را سرمست می‌کند و چشمه‌های آب گرمی که در مناطق کویری طبس می‌جوشند، همگی، بخشی از شگفتی‌های این شهر کویری هستند.

 

طبس اقلیم بسیار متنوعی دارد و تقریبا همه نوع آب و هوا را در آن، می‌توان مشاهده کرد و وجود شالیزارهای برنج زیر درختان خرما، حکایت از تنوع آب و هوایی منطقه دارد.

 

اگر تفحصی در سطح این شهرستان انجام شود می‌توان از انواع مختلف محصولات اثری در آن یافت؛ شهرستان طبس به دلیل وسعت و پراکندگی، دارای تنوع اقلیم است که در اثر وجود این تنوع، ۵۷ نوع محصول زراعی و باغی گرمسیری، نیمه‌گرمسیری و سردسیری، از جمله محصولات پرآب‌خواه مانند برنج هم در این شهرستان کویری به‌عمل می‌آید.

 

 

ازمیغان؛نگینی سرسبز در دل کویر

شايد تصور كشت برنج در شهرستان طبس با آن اقليم خشك و شكننده و گرمای طاقت فرسا مشكل و دور از ذهن باشد ولي واقعيت اين است كه اين محصول در روستای ازميغان طبس كشت می‌شود و بیش از 10 هكتار از اراضی اين روستا نيز به كشت برنج اختصاص يافته است.

 

روستای ازميغان با سطح زير كشت بالغ بر 50 هكتار در فاصله 40 كيلومتری شمال شرقی شهر طبس و منطقه‌ای كوهستانی قرار دارد و از توابع دهستان منتظر به اين شهرستان محسوب می‌شود.

 

وجود رودخانه دائمي و شرايط آب و هوايی و اقليمی خاص روستا، كشت انواع محصولات گرمسيری از قبيل خرما و مركبات در كنار گردو، جاليز، پنبه، زعفران، گندم و گونه‌های پرتوقع آبی چون برنج را در كنار هم ميسر کرده است و روستای ازميغان را به نگينی سبز در دل كوير بدل ساخته تاحدی كه تماشای آن حيرت و شگفتی هر بيننده‌ای را بر می انگيزد.

 

کاشت برنج در زمین های تافته کویر

برنج روستای ازمیغان با توجه به اقليم منطقه از كيفيت و عطر و بوی دل انگیزی برخوردار است و در این منطقه کشت برنج در خزانه از اردیبهشت آغاز، از اواخر خرداد نشاء به زمین اصلی کشاورزی منتقل و نشاء شده و محصول برنج هم از آبان برداشت می‌شود.

 

در روستای ازمیغان بیش از ۳۰ خانوار به کشت برنج اشتغال دارند البته پیش از این برنج در روستاهای سرند، ماودر، ملوند، امیر‌آباد و ده‌محمد طبس نیز کشت می‌شد که به علت اُفت و کمی آبی دیگر خبری از کشت این محصول در این مناطق نیست.

 

در روستای ازمیغان طبس هم بیش از ۱۵ هکتار زیرکشت برنج می‌رود که هر سال پیش‌بینی می‌شود از این سطح حدود ۹۰ تن شلتوک و حدود ۶۰ تُن برنج برداشت شود و محصول برنج روستای ازمیغان بیشتر مصرف داخلی دارد و مقداری هم به شهر طبس ارسال می‌شود.

 

تأمین آب کافی درپی احداث بند سنگی-ملاتی در بالادست روستای ازمیغان و احداث کانال‌های انتقال آب کشاورزی در پایین‌دست این بند از مهمترین دلایل تداوم کشت محصول برنج در روستای ازمیغان طبس است.

 

علاوه بر این ازمیغان روستایی خاص است که محدودیت زمین کشاورزی دارد و در واقع آب موجود در این روستا بیش از زمین کشاورزی است و به همین دلیل است که کشاورزان این روستا به کشت برنج روی می‌آورند.

 

تولید برنج به دلیل نیاز آبی بالا یکی از محصولاتی است که بیشتر در شمال ایران کاشت می‌شود اما استثناهایی هم وجود دارد. یکی از این استثناها کاشت و برداشت برنج در روستای ازمیغان طبس است که جز مناطق کویری استان خراسان جنوبی به حساب می‌آید.

 

اهالی این روستا در سایه‌سار درختان خرما همزمان با برداشت این محصول که ویژه کویر است برنج هم کاشت و برداشت می‌کنند، اما موضوع قابل تأمل در این زمینه باتوجه به تغییر اقلیم خراسان جنوبی و استمرار خشکسالی‌ها این است که آیا کار کشاورزان ازمیغان اصولی و فنی است و آیا نباید مردم این روستا به‌دنبال کشت جایگزین باشند؟

 

بیشتر برنج برداشتی در این روستا به مصرف خود مردم می‌رسد به‌طوری‌که می‌توان گفت غذای اصلی بیشتر ساکنان این روستا برنج است و برنج تولیدشده به نام «چمپا» در روستای ازمیغان طبس به دلیل استفاده از آب نهر، از کیفیت بسیار بالایی برخوردار است.

 

سفر به سرزمین شالیزارهای کویر

بدون شک روستاها بهترین مکان برای لمس زندگی سنتی هستند؛ جاهایی که هنوز زندگی به آرامیی گذشته در آن ها جریان دارد و می توان از لحظه لحظه عمر در آن ها لذت برد، ایران از آن دست کشورهاست که روستاهای بسیاری را در خود جای داده است؛ روستاهایی که برخی در دل کوه به صورت پلکانی بنا شده اند و برخی دیگر همسایه ی کویر هستند و هر کدام از این روستاها ویژگی مخصوص خود را دارند که سبب تمایز آن ها با دیگری می شود.

 

یکی از این روستاها که ویژگی چشمگیری دارد، روستای ازمیغان طبس است که بازدید از آن دنیایی پر از شگفتی را پیش رویمان شکل می دهد و امروز سفری خواهیم داشت به این روستا که در استان خراسان جنوبی و در شهرستان طبس و در دل کویر قرار دارد.

 

زندگی در کویر چیزی از سرسبزی این روستا کم نکرده تا جایی که شاهد کشت برنج در ازمیغان هستیم؛ رودخانه های پرآبی در ازمیغان جریان دارند که سبب شده اند تا در این روستا شرایط مناسبی برای کشت برنج فراهم شود تا جایی که کشاورزی و برنج کاری راهی برای کسب درآمد مردمان روستا شده است البته در کنار شالیزارهای سرسبز، درختان نخلی هم دیده می شوند که خبر از وجود خرماهای درجه یک در این روستا می دهد.

 

وارد روستای ازمیغان که می شویم بوی برنج خوش عطر چمپا مشام مان را می نوازد و درختان خرما سرسبزی و امید را به دل هایمان روانه می دارند؛ صدای رودخانه ما را به سمت شالیزارهای برنج در دل این نگین زیبای کویر راهنمایی می کند.

 

آبان ماه نوید بخش آغاز فصل برداشت خوشه های طلایی برنج در این روستای سرسبز کویری است و مردمان خون گرم و مهربان این روستا کمر همت خود را با «یاعلی گفتن» می بندد و به برداشت این خوشه های پر از نعمت می روند.

 

به شالیزارهای برنج در روستای ازمیغان رسیدیم و مردمانی را دیدیم که شُکرگویان و با لبی خندان مشغول به برداشت برنج از اراضی تافته کویر بودند و خوشه های طلایی برنج را در گوشه ای نهاده بودند که چشم را نوازش می کرد.

 

 

 کم آبی و نبود کارگر مهم ترین مشکلات موجود بر سر راه برنج کاری

«محمد قیصری» یکی از اهالی روستای ازمیغان که مشغول به برداشت برنج است در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان می گوید: از سال 1360 در زمینه برنج کاری فعالیت دارم و نسل های قدیم در روستای ازمیغان در زمین برنج کاری فعالیت داشته اند.

 

وی در ادامه بیان می کند: روستای ازمیغان آب و هوای منحصر به فردی دارد به این دلیل که در این روستا نخل خرما و تمامی میوه های گرمسیری و سردسیری به عمل می آید.

 

قیصری با بیان اینکه یک هکتار زمین شالی در روستای ازمیغان دارم، می افزاید: از این زمین حدودا هر سال چهار تُن برنج برداشت می کنم و 2 تُن به ارزش 18 میلیون تومان به فروش می رسد.

 

وی با اشاره به مشکلات شالی کاری می گوید: کم آبی و نبود کارگر مهم ترین مشکلات موجود در این روستا در زمینه شالی کاری برنج است و برنج کاری تنها در روستای ازمیغان اجرا می شود.

 

لزوم توجه مسئولان به راه بین مزارع برنج روستای ازمیغان

«یعقوبی» یکی دیگر از اهالی روستای ازمیغان که مشغول به جمع آوری خوشه های طلایی برنج بود در گفتگو با خبرنگار شبستان اظهار می کند: حدود 12 سال است که در زمینه شالی کاری برنج مشغول به فعالیت هستم و حدود پنج تُن برنج سالانه برداشت می کنم.

 

وی با بیان اینکه راه بین مزارع این روستا نیاز به توجه مسئولان دارد، ادامه می دهد: در این روستا متاسفانه کمبود ادوات کشاورزی و نیروی کار کافی جهت نشاکاری و برداشت برنج وجود دارد.

 

 

درآمد حاصل از فروش برنج کفاف نمی دهد

«چوپانی» شالی کار اهل روستای ازمیغان طبس که مشغول جمع آوری خوشه های برنج است، بعد از یک نفس عمیق کشیدن و یک استراحت کوتاه در گفتگو با خبرنگار شبستان می گوید: سال های بسیاری می گذرد که در این زمینه طبق روش پدر و نیاکان خود فعالیت دارم.

 

وی با بیان اینکه برداشت برنج به صورت دستی و با کمک دستگاه کمباین انجام می شود، ادامه می دهد: مرحله برداشت برنج از اواخر مهرماه در روستای ازمیغان شروع شده است و تا یک هفته دیگر ادامه خواهد داشت.

 

چوپانی با اشاره به اینکه درآمد حاصل از فروش برنج کفاف نمی دهد، می افزاید: ما ازمیغانی ها هر 150 کیلوگرم را یک خروار می گوییم و نفری تقریبا پنج خروار برنج جمع آوری می کند اما به دلیل هزینه های بالا جهت تامین کود و پرداخت هزینه های کارگری این موضوع کفاف نمی دهد.

 

وی بیان می کند: قیمت بالای کود حیوانی و نبود کارگر از مهم ترین مشکلات است و دو سال پیش هر بسته کود شیمیایی را 100 هزار تومان خریداری می کردیم و امسال قیمت آن به هفتصد هزار تومان رسیده است.

 

20هکتار از اراضی ازمیغان تحت کشت برنج

سری به دهیار روستای ازمیغان می زنیم و «حسین آشنا» در گفتگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان می‌گوید: در روستای ازمیغان طبس 200 نفر به صورت ساکن در قالب 75 خانوار در این روستا زندگی می کنند و شغل مردم این روستا دامداری و کشاورزی است.

 

وی در ادامه بیان می کند: روستای ازمیغان در منطقه کوهستانی واقع شده است و آب و هوای معتدلی دارد و بالغ بر 50 خانوار در زمینه شالی کاری در این روستا فعالیت دارند.

 

دهیار روستای ازمیغان با بیان اینکه حدود 20 هکتار از اراضی تحت کشت برنج قرار دارد، می افزاید: از این اراضی سالانه حدود یکصد تُن برنج برداشت می شود.

 

آشنا در خصوص علت نامگذاری برنج ازمیغان به نام «چمپا» می گوید: از زمان های دور این اصطلاح بیان می شود و برنج روستای ازمیغان یک نوع برنج کوتاه است که در مناطق شمال کشور کمتر یافت می شود.

 

وی با بیان اینکه به لطف خداوند آب به مقدار کافی جهت برنج کاری وجود دارد، ادامه می دهد: از مسئولان درخواست داریم تا در زمینه تسهیل مسیر دسترسی به مزارع اقداماتی انجام دهند چون ادوات کشاورزی به سختی در این مسیر عبور و مرور می کنند.

 

*پیش بینی برداشت 100 تُن برنج از اراضی ازمیغان

«داوود بخشایی» مدیر جهاد کشاورزی طبس هم می گوید: امسال ۱۲ هکتار از اراضی کشاورزی روستای ازمیغان طبس زیرکشت برنج رفته است و پیش بینی می‌شود ۶۰ تن شلتوک و یا ۴۰ تن برنج برداشت شود.

 

وی تعداد بهره برداران برنج کار در روستای ازمیغان طبس را ۴۵ نفر اعلام می کند و می افزاید: عملکرد تولید برنج در هر هکتار ۵ تن شلتوک است و زمان برداشت برنج نیمه اول آبان ماه است و بوسیله یک دستگاه کمباین بومی انجام می‌شود.

 

مدیر جهاد کشاورزی شهرستان طبس عنوان می کند: رقم کشت شده رقم گرده بوده و به دلیل عطر و طعم مناسب علاوه بر مصرف در شهرستان، به سفارش افراد به سایر شهرستان‌ها نیز ارسال می‌شود.

 

بخشایی ادامه می دهد: با توجه به وسعت زیاد شهرستان طبس و تنوع شرایط آب و هوایی، کشت برنج از سالیان بسیار دور در تعدادی از روستا‌های بخش دستگردان و دیهوک این شهرستان نیز انجام می‌شده، اما به دلیل خشکسالی و کاهش آب سفره‌های زیرزمینی در این روستا‌ها کشت برنج حذف شده و فقط در روستای ازمیغان از توابع بخش مرکزی با توجه به قرار گیری روستا در یک دره کم عمق و وفور آب در ابتدا تا انتهای این دره و به سبب بیشتر بودن آب نسبت به زمین کشاورزی و عدم امکان تغییر الگوی کشت محل خوبی برای شالی کاری در زیر سایه سار درختان خرما است.