بررسی راههای گسترش ارتباطات علمی پایدارمیان کتابخانه های ایران وعراق

به گزارش خبرگزاری شبستان، وبینار فراملی معرفی کتابخانه عمومی امام امیرالمومنین علیه السلام نجف اشرفبا حضور مجازی حجت الاسلام والمسلمین دکتر حیدر السهلانی مدیر این کتابخانه ، مهدی رمضانی معاون توسعه کتابخانه ها وترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور، منصور کوهی رستمی استادیار دانشگاه شهید چمران اهواز و جمعی از محققان، مدیران کتابخانه ها و کتابداران به منظور بررسی ایده ها والگوهای مدیریت کتابخانه های عمومی برگزارشد .

در ابتدای این وبینارحجت الاسلام والمسلمین دکتر حیدرالسهلانی مدیر کتابخانه عمومی امام امیر المومنین علیه السلام نجف اشرف با تبیین تاریخ کتابخانه های این شهر مقدس گفت :تاریخ کتابخانه وکتابداری در این شهر به قدمت تاریخ سکونت بشر است ، اما به طوررسمی از قرن دوم هجری کتابخانه داران ودانشمندان وعلما دراین شهر  فعالیت داشته اند و حرکت علمی در این شهر از اواسط قرن پنجم با مهاجرت شیخ ابوجعفر طوسی معروف به "شیخ الطائفه" از علمای بزرگ  در سال 443 هجری قمری به دلیل خطرات جانی وکتابسوزان تلخ عوامل  طغرل بیگ سلجوقی  از بغداد به نجف آغاز واین مهاجرت مبداء وسرآغاز شکوه علمی نجف اشرف  گردید. 

وی ادامه داد: پس از تهدیدهای خلیفه و سوزاندن کتابخانه شیخ ابوجعفر در بغداد توسط طغرل بیگ سلجوقی  که بیش از 10 هزار جلد کتاب ،100 جلد قرآن کریم و نسخه های خطی ونفیس ونادر زیادی را در برمی گرفت ،شیخ در سال443 هجری قمری از  ازبغدادبه نجف اشرف هجرت کردند و با این اندیشه وارد این شهر شدند تا این ضایعه را جبران وخلا ء ها را پر کنند .
 این مدرس حوزه درادامه با تبیین وضعیت امروزی کتابخانه های نجف گفت: در نجف اشرف ما سه نوع کتابخانه داریم که یکی  شامل کتابخانه های شخصی است که محل مراجعه اهل علم ودانشمندان است، غالب این کتابخانه ها مربوط به علما و مراجع دینی است.
دکتر السهلانی ادامه داد : نوع دوم کتابخانه ها ؛کتابخانه های عمومی وخصوصی هست که در هرمدرسه علمیه وحوزه ای یکی از این کتابخانه ها فعالیت دارند و مخصوص آن مدرسه است  و  در عین حال عمومی هم هست .

وی با اشاره به اینکه نوع سوم کتابخانه های فعال در نجف اشرف کتابخانه های عمومی هستند افزود : کتابخانه های عمومی  برای همه علاقه مندان به کتاب اعم از دانشجویا ن ،استادان ، طلاب و دانش پژوهان قابل استفاده ومراجعه  است  وهمه علاقه مندا ن می توانند از منابع این کتابخانه ها بهره مند شوند.
مدیرکتابخانه امیرالمومنین مهمترین وغنی ترین کتابخانه ها را متعلق به مراجع؛ علما ومجتهدان نجف  دانست وافزود: متاسفانه برخی از این کتابخانه ها را ازدست داده ایم که  می توان به کتابخانه آل شیخ راضی اشاره کرد که درواقع منابع این کتابخانه  میان خاندانشان تقسیم ومتفرق شده است و افراد خاندان از این کتا بها نگهداری می کنند وعلاقه مندان هم برای بهره گیری از این منابع به منازل ایشان مراجعه می کنند. همچنین از جمله این کتابخانه  ها ،کتابخانه شیخ مرتضی انصاری صاحب المکاسب است که در قرن 13 می زیسته وبعد از رحلت ایشان  منابع این کتابخانه به فرو ش رفت و خیلی از آثارآن کتابخانه هم اکنون موجو د نیست و متفرق شده است.

دکتر السهلانی ادامه داد: همچنین کتابخانه آخوند خراسانی هم درقرن 14 هجری در میان فرزندانشان توزیع وآثار گرانسنگ این کتابخانه متفرق ومنابع کمی از آن کتابخانه هم اکنون  درا ختیار فرزندانشان هست. یا کتابخانه ی سید محمد الحبوبی را هم در قرن 14 از دست دادیم و تعداد کمی از این کتابها نزداعضای خانواده ایشان باقی وبقیه از بین رفته است.
 وی ادامه داد: کتابخانه آل حر ث که در زمینه حدیث بوده است  هم  به فرزندانشان منتقل شد ازاین جمله می توان به کتابخانه های آل مظفر، الجزایری ، آل جواهر ی ، هبه الدین شهرستانی ، آل صافی ، سید شبر  وبحرالعلوم اشاره کرد که متاسفانه از بین رفته اند.
دکتر حیدر السهلانی با اشاره به نوشته های جرجی زیدان درباره کتابخانه های نجف اشرف گفت :او بغداد را ام الکتابخانه ها می داند ،اما کتابخانه های نجف اشرف را کهن تر ،متنوع تر وغنی تر ونسبت به کتابخانه های بغداد گسترده تر  دانسته است .

پروفسور هالتر هم  در این باره گفته  نجف منبع گسترش علمی و وادبی است وکتابخانه هایش  دارای منابع نفیس است که  این امر موجب شده در صد رکتابخانه های دنیا قرار بگیر د.
دکتر السهلانی  از نمونه های موفق کتابخانه های عمومی به کتابخانه عمومی امام امیر المومنین  علیه السلام اشاره کرد  وگفت : این کتابخانه که زیر نظر بارگاه حضرت علی علیه السلام وروضه حیدری است  از همه جا علاقه مند به کتاب وکتابخوان را جذب می کند و اقشار فرهنگی وآحاد ملت عراق و طلاب ودانشجویان  بهر ه گیری می کنند.

 وی ادامه داد : البته کتابخانه های عمومی دیگری نیز مثل کتابخانه بحرالعلوم ،آل حکیم ، کاشف الغطاء،امام حسن مجتبی ،آل حنوش ،جامعه النجف الدینی وتوسی و... وجود دارند که درکنار سایر کتابخانه در دسترس عموم مردم هستند .
مدیر کتابخانه امام امیر المومنین درادامه این نشست  مجازی به معرفی این کتابخانه وشرح حال موسس آن پرداخت وافزود : این کتابخانه توسط علامه شیخ عبدالحسین امینی نجفی  درسال 1370 هجری قمری (1950 میلادی ) یعنی حدود 70 سال پیش  تاسیس شد آن عالم بزرگ که در خانواده ای مومن ودانشمند درتبریز به دنیاآمد در نزد بزرگان علم ودین همچون محمد باقر فیروزآبادی ،خوانساری  ومشکینی به تحصیل وتعلیم پرداخت  وسالهای عمر راتماما به کسب علم ودانش وپژوهش پرداخت .
 

تلاش 50 ساله علامه امینی برای اثبات حدیث غدیر ازطریق منابع اهل سنت
السهلانی با بیان اینکه علامه امینی خود با تحمل رنج ومشقت فراوان به تحقیق وپژوهش درباره روایت حدیث غدیر از طریق منابع اهل سنت پرداخت افزود : وی شاهد بود که دانشجویان وطلاب علوم دینی سایر کشورها اعم از ایرانی ، افغانی ، پاکستانی و...برای تحصیل  علم در نجف با مشکلات عدید ه ای درخصوص تهیه کتاب وتحقیق در منابع علمی وفقهی ودینی روبرو هستند ، لذا این کتابخانه راتاسیس کرد تا این طلاب از این موهبت بهره مند شوند .
مدیر کتابخانه امام امیرالمومنین  با اشاره به زحمات 50 ساله علامه امینی در تالیف اثرنفیس الغدیر گفت : تالیف این اثر عظیم بیش از 50 سال طول کشید و آن بزرگمرد فقط وفقط فضایل ومناقب امیر المومنین را از منابع اهل سنت استخراج ورفتارهای سوء خلفا 
را با آن حضرت تماما با اتکا به منابع غیرشیعی با دقت وظرافت ذکر کردند.

مدیر کتابخانه عمومی امام امیرالمومنین  با بیان اینکه این اثربزرگ  تاثیرات بسیاری در روشنگری اذهان نسبت به مظلومیت امیرالمومنین داشت به مخالفت علمای اهل تسنن وشکایت آنها نزد قاضی القضات وقت بغداد اشاره کرد وافزود :ایشان شکایت  علامه را نزد قاضی القضات بردند وگفتند یک عالم ایرانی باعث فتنه میان اهل تسنن وتشییع شده واز بد رفتاری های خلفا  با حضر ت علی علیه السلام  ذکر می کند واز قاضی درخواست کردند که علامه را محاکمه واعدام کند. این در حالی بود که منابع مورد استفاده علامه امینی از خود اهل سنت بود.

وجود قرآن خطی به خط حضرت علی ومهر امام حسن علیهماالسلام
وی با اشاره به اینکه علامه امینی برای تالیف این اثر وزین مرارت های فراوانی متحمل شدند افزود : قاضی القضات بغداد پس از دریافت مجموعه الغدیر و مطالعه طولانی این اثر به شاکیان اعلام کردند من بایک    شر ط می توانم علامه امینی را محاکمه کنم که شما همه مصادر ، منابع بزرگ وکتابهای تان  را بسوزانید چون علامه از کتابهای شما بهره برداری کرده است واز هیچ منبع شیعی استفاده نکرده است.
السهلانی دقت وکار علمی موشکافانه وریز بینانه را ازویژگیهای آن عالم بزرگ برشمرد و افزود:ایشان برای تالیف الغدیر همه این منابع مهم وروایت ها درباب فضایل امیرالمومنین را با سفر به شهرها وکشورهای مختلف گردآوری کرد وهزاران صفحه کتاب استنساخ ورونویسی  کرده وازقبل این گردآوری ها تالیفات متعددی هم تدوین ومنتشر کردند .

مدیر کتابخانه عمومی امام علی علیه السلام سفر به هند ،سوریه وترکیه را ازجمله این سفرها برشمرد وافزود:سفر اول ایشان به هند ،سفردوم به سوریه بوده که بیش از 4 ماه دراتاقی کوچک اقامت داشتند ودراین مدت ایشان 250 کتاب ر ااز منابع اهل سنت استنساخ کردندو برخی از این کتابها بعضا اشارات کوچکی به فضایل امام علی علیه السلام داشت وایشان این منابع را گرداوری کردند ویکی از دلایل غنی بودن این کتابخانه همین منابع است .
وی ادامه داد : این کتابخانه  هم اکنون دارای بیش از 5 هزار جلد نسخه خطی است  که با ضمیمه های آن بیش از 9750 جلد می شود که موضوعات مختلف : قرآنی ،فقهی ،علمی ،دینی ،نجوم ،ریاضیات و... را دربرمی گیرد. همچنین وجود قرآن(جزء 30 وبخشی از جزء29) با خط مبارک امیر المومنین و با مهر فرزندشان امام حسن مجتبی علیه السلام  وکتاب اشارات ابوعلی سینا قدیمی ترین نسخه خطی مربوط به قرن چهارم  از جمله آثارنفیس است که دراین کتابخانه موجود است.

حمایت آیت الله سیستانی از کتابخانه امیرالمومنین 
السهلانی فهرست نویسی نسخه های خطی را یکی از اقدامات مهم این کتابخانه برشمرد وافزود : با حمایت سید علاء موسوی رئیس دیوان وقف شیعی عراق آثار خطی فهرست نگاری شده است همچنین 2 هزار کتاب چاپ سنگی داریم که قدیمی ترین آنها برای 150 سال پیش است..
وی وجود 650 هزار جلد کتاب را درکتابخانه امام امیرالمومنین علیه السلام از امتیازات این مجموعه علمی  برشمرد وافزود : یکی دیگر از امتیازات این کتابخانه در جامعه علمی وحوزوی وجود چاپ اول کتابهای کمیاب ونایاب است که درجاهای دیگر پیدا نمی شود یا مولفان آن دیگر درقید حیات نیستند.

همچنیین تجهیز وراه اندازی بخش نشریات و کتاب های صوتی والکترونیکی  وحمایت کامل آیت الله سیستانی از این کتابخانه ازجمله مزایای این مجموعه علمی ا ست.
 وی بااشاره به وجودزمینه های فراوان همکاری های مشترک  میان کتابخانه ها ی دوکشور ایران وعراق گفت :آمادگی برای همکاری های متقابل در عرصه های مختلف وجود دارد ومن به دنبال تدارک وفراهم ساختن زمینه های دیدار شما وکتابداران ایرانیی  از این کتابخانه هستم . دکتر السهلانی  درپایان افزود : بیش از 3 هزار جلد کتاب به زبان فارسی ،اردو وانگلیسی وغیرعربی دراین کتابخانه وجوددارد وزمینه ساز ارتباطات غیر عربی زبانان با این کتابخانه را فراهم کرده است.

گسترش همکاری های علمی و میان کتابخانه ای ایران وعراق  
در ادامه این وبینار دکتر مهدی رمضانی  معاون توسعه کتابخانه ها وترویج کتابخوانی نهاد کتابخانه های عمومی کشور هم  در سخنانی  بابیان اینکه تعلق خاطر ایرانیان به نجف اشرف فراتر از یک تعلق سازمانی واداری  وبسیار فراتر از تعلق به سایر کشورها وسرزمین هاست گفت :نهاد کتابخانه ها ی عمومی 3500 کتابخانه رازیر نظر دارد که 2500 کتابخانه  به طور مستقیم زیر نظر نهاد اداره می شود .
وی با شاره به زمینه های تعامل وهمکاری های مشترک گفت :در کتابخانه های زیر مجموعه نهاد دارای کتابهای مختلف  چاپ سنگی و نسخ ذی قیمت خطی  هستیم که امکان مبادله هست .
 وی تاکید کرد: هم اکنون کتابخانه های مابیش از 40 گونه خد مات فرهنگی واجتماعی آموزشی را ارایه می کنند.
رمضانی خواستاربررسی راههای گسترش همکاری ها و ارتباطات علمی ومطالعاتی پایدارشد وگفت: آمادگی تعاملات مشترک وفهم دقیق از داشته های دو طرف وزمینه سازی برای تعاملات فرهنگی وتبادل تجربیات وجود دارد.