به گزارش خبرنگار گروه غدیر و مهدویت خبرگزاری شبستان، به مناسبت فرا رسیدن هفته وحدت (ایام ولادت باسعادت رسول ختمی مرتبت(ص)) و به منظور بررسی وحدت در سیره و سبک زندگی پیامبر(ص) و امیرالمومنین(ع) با حجت الاسلام والمسلمین «امیرعلی حسنلو»، استاد تاریخ و مدیر گروه تاریخ و سیره مرکز مطالعات و پاسخ‌گویی به شبهات حوزه‌های علمیه گفت‌وگویی ترتیب داده‌ایم که در ادامه مشروح آن تقدیم حضورتان می‌شود:
وحدت در اسلام و آموزه‌های دینی قرآنی ما چه جایگاهی دارد؟
یکی از اهداف بعثت پیامبران از سوی خداوند، ایجاد وحدت در جوامع بشری است؛ دعوت به توحید همان وحدت است؛ تفرقه هرگز مطلوب پیامبران نبوده است، تفرقه منجر به انحراف و شرک می‌شود؛ از این‌رو خداوند در کتاب‌های آسمانی پیامبران قبل از آمدن پیامبری بعدی بویژه پیامبر(ص) خاتم بشارت داده است؛ این خود بهترین دلیل بر مطلوب بودن وحدت جوامع بشری از منظر ادیان الهی است، قرآن کریم در آیات متعدد مسلمانان را دعوت به وحدت و به آن تاکید کرده است ؛«يا أَهلَ الكِتابِ تَعالَوا إِلىٰ كَلِمَةٍ» خطاب به اهل کتاب است چه رسد به جامعه اسلامی و امت اسلام که خطاب آنها اعتصام به حبل الهی است؛ پیامبر(ص) پس از ورود به مدینه و قبل از تشکیل حکومت اسلامی، وحدت اجتماعی در یکی از پایه های حکومت اسلامی قرار داد و بین مسلمانان عقد اخوت و با اهل کتاب پیمان همزیستی مسالمت آمیز منعقد کرد و به خوبی می دانست مادام که در جامعه یکدلی ایجاد نشود کاری از پیش نخواهد رفت؛ اختلاف در جامعه از اسباب گسل و گسل راه نفوذ دشمن است؛ لذا گسل‌ها را باید پر کرد و حفره‌های درونی را باید محکم و استوار بست.
پیامبر اکرم(ص) برای ایجاد وحدت و همدلی در جامعه اسلامی چه راهبردی داشتند و این راهبرد چه برکاتی داشت؟
پیامبر (ص) برای حفظ این استراتژی و تاکتیک، روش خود را بر مدارا قرار داده بود در این راستا منافقین را نیز تحمل کرد در راه وحدت امت قبایل حول محور خود روابط خانوادگی با قبایل قریش را گرم‌تر و نزدیک‌تر کرد. یکی از حکمت‌های تعدد زوجات در سیره حضرت رسول(ص) همین قضیه است که درصدد بود ارتباط وحدت را نیز از این طریق ایجاد کند و موفق هم شد. قبائل ساكن مدينه سال‌ها با يكديگر نزاع و اختلاف داشتند، و يهوديان با سوءاستفاده از اين اختلافات بر آنها سلطة سياسي يافته بودند، پيغمبر اكرم(ص) پس از هجرت به مدينه و قبول رهبري، با پيمان‌هايي ميان آنها همبستگي و الفت برقرار کرد، كه يكي از مهمترين اين پيمان‌ها، اولين قراردادي بود كه بين پيامبر(ص) و طوائف و قبايل موجود يثرب بسته شد و بعضي آن را نخستين قانون اساسي مكتوب جهان دانسته‌اند.
رهاورد این تدبیر برای اسلام و مسلمین چه بود؟
اين تدبير بهترين مقوله براي به وجود آوردن وحدت ملي و همبستگي ديني بود؛ چرا كه وحدت ميان قبايل درگير، حقوق اجتماعي يهوديان و نيز مهاجران مسلمان را تضمين مي‌كرد و از سوي ديگر، اين پيمان‌ها مقدمات تشكيل يك وحدت سياسي و حكومتي را فراهم مي‌آورد. براین اساس در مفاد قرارداد بين مسلمين به روشني قيد شده بود كه مسلمين امّت واحده‌اي هستند، «أنهم اُمة واحدة من دون الناس» لذا تصریح شد: مسلمين در برابر ظلم و تجاوز، توطئه و فساد با هم متحد خواهند بود؛ اگر اختلافي بين مسلمين بروز كرد، مرجع حل آن، خدا و رسول خدا(ص) خواهند بود و مسلمين، فرد مقروض و مديوني را كه دين او سنگين است رها نخواهند ساخت، بلكه او را كمك مي‌كنند: «تَعَاوَنُوا عَلَی الْبِرِّ وَالتَّقْوَی». از این رو، براي ايجاد حساسيت مشترك ديني يكي از شاخص‌ترين راه‌حل‌هاي پيامبر اكرم(ص) در جهت تحقق وحدت اسلامي بود.
بعد از رسول خدا(ص) وضعیت وحدت در جامعه اسلامی چگونه بود و امیرالمومنین(ع) برای حفظ وحدت و یکپارچگی امت اسلام چه رویکردی داشتند؟
بعد از رحلت پيامبر اكرم(ص)، اختلافات شديدي ميان مسلمانان پديد آمد، امیرالمومنین امام علي(ع) وقتی دید امت واحده شکست خواهد خورد با روح بلندي كه داشت به وظيفه بالاتر، از خلافت ظاهري دست کشید و به جاي اينكه جنگ و جدال به راه بيندازد و خود را از جمع مسلمانان كنار بكشد و با توطئه‌كنندگان همدست شود، با تقواي الهي مردم را از تفرقه به اتحاد فراخواند و به كساني كه دانسته يا ندانسته آمده بودند تا در برابر ابوبكر با وي بيعت كنند و به تفرقه بپردازند، فرمود: اي مردم! امواج فتنه ها را با كشتي‌هاي نجات (علم، ايمان، اتحاد) در هم شكنيد و از مسير اختلاف و پراكندگي دوري نمائيد و تاج تفاخر و برتري جويي را از سر برداريد. (دو كس راه صحيح را پيمودند) آن كس كه با داشتن يار و ياور و نيروي كافي به پا خاست، پيروز شد و آن كس كه با نداشتن نيروي كافي كناره‌گيري كرد، مردم را راحت ساخت.
امیرمومنان علي عليه السّلام كه تنها هدفش حفظ اسلام بود با صبر انقلابي که از خود نشان داد، آنچنان وحدتي ميان مسلمانان به وجود آورد كه مسلمانان به جاي جنگ و اختلاف داخل، به صدور انقلاب عظيم اسلامي پرداختند، همين وحدت باعث پيروزي و پيشرفت آنان شد، به طوري كه در مدت بسيار كوتاهي دو امپراطوري عظيم و پهناور روم و فارسي را تصرف کردند، اگر آن حضرت(ع) اين وحدت و آرامش را به وجود نمي‌آورد محال بود كه همه پيشرفت و فتوحات نصيب مسلمانان شود.
نظر شما