کتاب «اندوه خاک» ؛ رابطه دیرینه ادبیات و محیط زیست را بررسی می کند

  به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، کتاب «اندوه خاک» (محیط زیست در شعر معاصر ایران) نوشته «سهراب طاووسی»  به تازگی از سوی نشر آفتاب کاران منتشر شد.

«اندوه خاک»؛ کتابی است در نکوهش انسان که دستکاری های خودخواهانه اش در محیط زیست منجر به قحطی، بیماری، بی آبی، سیل و بی شمار مصیبت های دیگر شده است، در واقع این کتاب به بررسی رابطه دیرینه ادبیات و محیط زیست می پردازد، رابطه ای که به بوم نقد معروف شد از این رو نویسنده چهار شاعر دوران مدرنیسم ادبیات ایران نیما، شاملو، فروغ و منوچهر آتشی را برای این منظور برگزیده و آنها را از زاویه یکی از زیرشاخه های بوم نقد بررسی کرده است.

در کتاب «اندوه خاک» نویسنده کوشیده است تعریف جامعی از «بوم نقد» و نحوه و دلایل پیدایش اش در ادبیات جهان به دست آورد. آنگاه به جستجوی آن در ادبیات ایران و جهان بپردازد.

کتاب «اندوه خاک» به لحاظ نظری به دو بخش کلی تقسیم می شود که دغدغه بخش نخست پاسخ این سوال است که بوم نقد چیست و چگونه به وجود آمده است و مهمترین پرسش بخش دوم این است که چگونه می توان آن را در آثار ادبی یافت و  از این رو نویسنده تلاش کرده سوال دوم را به شکل عملی پاسخ دهد.

نویسنده در فصل اول کتاب به تعریف دیدگاه های مختلف درباره رابطه محیط زیست و ادبیات پرداخته است و نظراتی را آورده که نمونه هایی از آنها را در ادبیات ایران و جهان نشان داده است، برخی را رد، برخی را تحلیل و برخی را تایید کرده است. در مقام مهمترین فلسفه نظری در پیدایش اندیشه مدرنیستی ضد حیوانات بخش اعظم فصل اول را به «رنه دکارت» فیلسوف فرانسوی اختصاص داده است و کوشیده به زبانی ساده دیدگاه های اومانیستی او را شرح دهد که باعث نابودی جهان حیوانات شده است. سپس به «مارتین هایدیگر» فیلسوف آلمانی پرداخته است که در تمام زمینه ها از جمله احترام به طبیعت به دشمنی با فلسفه غرب برخواسته است. اندیشه های هایدیگر بعدها چراغ راه متفکران بوم شناسی ژرف شد.

نویسنده همچنین در کتاب «اندوه خاک» صفحات زیادی را به بوم شناسی ژرف و بوم نگاری زن محور اختصاص داده است و همچنین بوم گرایی مارکسیستی را کوتاه تر توضیح داده است. دلیل این امر گستردگی این دو اندیشه زیست محیطی در مقایسه با دیگر نحله ها و همچنین قدمت و تاثیرگذاری بیشتر آنهاست. در ضمن بوم گرایی مارکسیستی بیشتر از آنکه اندیشه زیست محیطی تفکری سوسیالیستی است که هدف اصلی اش نه حفظ محیط زیست بلکه زنده کردن مارکسیسم است.

نویسنده در فصل های بعدی کتاب به شاخه های اصلی «بوم نقد» پرداخته است. در فصل دوم، ضمن تعریف بوم شناسی ژرف کوشیده است آن را در آثار شاعران دوران مدرن بررسی کند. 

نویسنده همچنین در فصل سوم کتاب «اندوه خاک» اقلیم گرایی یا همان بوم گرایی سطحی نگر را در شعر نیما یوشیج تحلیل کرده و مانند فصل قبل ضمن داشتن گوشه چشمی به آثار اصلی نیما یکی از شعرهای وی به نام «آواز کاکلی» را بررسی بوم نقدانه کرده است. در این فصل نیز این باور رایج را که نیما دوستدار و ستایشگر طبیعت بوده، رد کرده و نشان داده است که بین بوم گرایی و احترام به طبیعت تفاوت زیادی وجود دارد.

نویسنده  فصل چهارم کتاب را به بوم گرایی زن محور اختصاص داده است. 

نویسنده همچنین در فصل پایانی کتاب به بررسی بوم گرایی مارکسیستی در کتاب «آواز خاک» منوچهر آتشی با محوریت شعر مشهور ظهور پرداخته است.

سهراب طاووسی در مقدمه از کتاب «اندوه خاک» می گوید: انگیزه اصلی من در نوشتن این کتاب نفس های تنگ شده پسر بزرگم مسیحا و بی شمار فرزندان دیگر این سرزمین نفس به شماره افتاده است که پدر و مادرهایشان هنگام بارش ریزگردها برای یک آسمان آفتابی چشم به رحمت دریغ شده آسمان جنوب می دوزند و این همراه است با سیل پر بسامد ناراستی های محیط زیست، زلزله های ویرانگر، سیل های خانه خراب کن، طوفان های ترسناک، گرما و سرمای جانگیر و ... که مانند تاکسی های گازسوز در صف منتظرند تا در خاک سرزمینم فرود آیند.

کتاب «اندوه خاک» محیط زیست در شعر معاصر نوشته سهراب طاووسی به تازگی در تیراژ 500 نسخه، 237 صفحه به قیمت 54 هزار تومان از سوی نشر آفتاب کاران منتشر و روانه بازار کتاب ایران شده است.