محوريت مسجد و مردم رمز اثربخشی فعاليت‌ها است/کار فرهنگی در مسجد از فیلترها عبور کرده است

خبرگزاری شبستان، گروه مسجد و کانون های مساجد به نقل از ستاد ارتباطات رسانه ای فهما، بیش از سه دهه از عمر کانون های فرهنگی هنری مساجد می گذرد و امروز این درخت تنومند در 26 هزار نقطه از ایران اسلامی ریشه دوانده و از بلندای مناره ها و گنبدهای سبز مساجد ، در شرف رقم زدن سومین رویداد ملی فهما و با اتکا به توان مردم در گستره ایرانی مومن، مقتدر، با عزت و توانمند؛ از کرانه های نیلگون خزر تا خلیج همیشه فارس، از خاوران این قلب تپنده ایران در مشهد الرضا(ع) تا کردستان؛ و از سرسبزی و طراوات و صلابت رشته کوه های البرز تا جنوبی ترین نقطه ایران در خوزستان و خرمشهر قهرمان است.

سومین رویداد ملی فهما با لبیک به منویات مقام معظم رهبری(مدظله العالی) مبنی بر به کار گرفتن ظرفیت های مردمی  با محوریت شعار «به توان مردم» در قالب سه شبستان و 12 رواق کار خود را آغاز کرده و تا پایان آذر ماه ادامه دارد. در همین راستا و از منظر شناخت بیش از پیش نسبت به فعالیت ها و دستاوردهای کانون های فرهنگی هنری مساجد به گفتگو با حجت الاسلام و المسلمین دکتر حبیب رضا ارزانی رئیس ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور نشسته ایم.

 

محوریت اصلی فعالیت ها و برنامه های کانون های فرهنگی هنری مساجد را تشریح بفرمایید.

 

کانون های فرهنگی هنری مساجد یکی از وسیع‌ترین و مؤثرترین مراکز فرهنگی نظام مقدس جمهوری اسلامی به شمار می‌رود و با افتخار می توان گفت یکی از رویش های انقلاب است. کانون های مساجد، امروز دارای چشم اندازی است که بنیان آن، خانواده محور و مسجد پایه است و مخاطب اصلی آن تمامی گروه های سنی از کودکان، نوجوانان، جوانان، بانوان و آقایان هستند. به تعبیری می توان گفت کانون های فهما در بستر مساجد میان نسل قبل و نسل جدید پیوند و انس و الفت ایجاد کرده  و در قالب فرهنگ و هنر مبانی دینی و قرآنی را نشر و ترویج می دهند.

قرآن کریم معجزه گویای خاتم پیامبران و هدایتگر انسان در دنیا و آخرت است.  اگر جامعه بشری بر مدار قرآن و ارزش های والای انسانی قدم بردارد؛ قطعا میتواند بحران قرن 21 را پشت سرگذاشته و با بهره مندی از این نسخه شفابخش، به هدایت و رستگاری حقیقی دست یابد.

 

آیات و روایات متعددی در خصوص اهمیت و جایگاه قرآن کریم و تمسک جستن به اهل بیت(علیهم السلام) و جدایی ناپذیر بودن این دو ثقل اکبر ذکر شده است در همین راستا، اساس فعالیت ها و برنامه های کانون های فرهنگی هنری مساجد با محوریت قرآن و عترت و ارزش های انقلابی است.

 

هدف گذاری کانون های فهما و رویکرد اصلی آن در این حوزه چیست؟

 

 در این حوزه باید با تفکر و تعمق بیشتری ورود پیدا کرده و صرفاً به انجام فعالیت ها و برنامه های سطحی بسنده نکنیم بلکه باید پا را فراتر گذاشته و وارد عرصه پژوهش، تفسیر و تدبر در آیات کلام وحی و سیره علمی و عملی ائمه اطهار علیهم السلام شویم که به راستی خود، قرآن ناطق هستند.

ستاد فهما کشور با این دیدگاه در حوزه قرآن و عترت چند کار ویژه و بسیار مهم را به انجام رسانده است که یکی از این اقدامات ارزنده؛ چاپ دوره نفیس چهار جلدی تفسیر همراه قرآن کریم در قطع وزیری و دوره سی جلدی(یک جزء از قرآن کریم) در قطع پالتویی است که طی چندین سال توسط برترین اساتید مفسر قرآن کریم تدوین شده است.

در این اثر فاخر که منطبق با قرآن کریم با رسم الخط عثمان طه است از هر صفحه یک آیه انتخاب شده و تفسیر آن، جهت استفاده امامان محترم جماعات و ارائه به نمازگزاران و شرکت کنندگان در طرح ملی تلاوت نور شرح داده شده است.

 

طرح ملی تلاوت نور و گستره اجرایی آن را شرح دهید.

 

 این طرح یکی از کارهای عمومی و بسیارارزنده ستاد فهما کشور است که با محوریت قرائت قرآن در مسجد و تحت عنوان «طرح تلاوت نور» با هر شب قرائت یک صفحه از قرآن کریم به اجرا درآمده است. اکنون 30 هزار مرکز مجری طرح در کل کشور فعال هستند این در حالی است که از سقف 26 هزار کانون فرهنگی هنری کشور عبور کرده است.

 

طرح تلاوت نور از دو دهه پیش در سطح کانون های فرهنگی هنری مساجد سراسر کشور که خانه های نور دارند، آغاز شده و همچنان ادامه دارد با این تفاوت که این طرح را تکمیل کرده و در کنار قرائت قرآن کریم به بحث تفسیر قرآن و تدبر در آیات کلام وحی پرداخته ایم.

در راستای ارتقاء بخشیدن و توسعه بیشترین این طرح،  یک جلد کتاب بسیار ارزشمند گردآوری شده در شورای عالی قرآن در حوزه «آموزش، انس با قرآن و تفسیر با قرآن» تهیه و بین کانون های فرهنگی هنری مساجد دارای خانه های نور (مجری طرح) توزیع و دوره آموزشی از محتوای کاربردی این کتاب؛ با حضور مدیران منتخب 2 هزار کانون فرهنگی هنری مساجد دارای خانه‌های نور در شهر مقدس قم برگزار شد.

 

در خصوص کنگره بین المللی امام سجاد(ع) که یکی از کار ویژه های کانون های فهما است، توضیح دهید.

 

کنگره بین المللی امام سجاد (علیه السلام)، کار شاخص دیگری است که در حوزه قرآن و عترت و با محوریت صحیفه سجادیه و شخصیت والای چهارمین پیشوای شیعیان حضرت زین العابدین (ع) هر ساله به میزبانی استان هرمزگان و با شرکت اندیشمندانی از ایران و جهان برگزار می شود.

در همین راستا اثری فاخر با محوریت صحیفه سجادیه با عنوان "کتاب زندگی" شامل نکته‌ها و پیامهای ناب از صحیفه سجادیه نیز با حمایث ویژه ستاد فهما کشور به چاپ و انتشار رسیده است. به نظر من بسیار مهم است که افرادی متخصص در حوزه علمیه داشته باشیم که از ژرفا و تسلط بر این صحیفه‌نورانی برخوردار باشند.

بحمدلله با راه اندازی مرکز تخصصی صحیفه سجادیه این مهم با تربیت تخصصی سطح سه صحیفه ‌سجادیه فراهم آمده است که می تواند بستر لازم را  برای بیان مباحث ارزشمند زبور آل محمد در مساجد کشور فراهم سازد. این یک شجره طیبه‌ای است که باید راه بیفتد و در مساجد جلو برود.

تهیه و توزیع کتاب ارزشمند دیگری با محوریت نهج البلاغه که توسط شورای عالی قرآن و با قلم حجت الاسلام حمید محمدی به انتشار رسیده است؛ همراه با اجرای برنامه های متعدد و متنوعی در سطح کانون های فرهنگی هنری مساجد صورت گرفته است.

اجرای همایش پیامبر اعظم (ص) ویژه هفته وحدت در کرمان و همایش‌های این چنینی که هرساله با نگاه تقریب مذاهب و تقویت بیش از پیش وحدت در کشور اجرا می‌شود نیز یکی دیگر از کارهای ارزشمند ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد است.

 

 جشنواره قرآنی مدهامتان یکی از رویدادهای قرآنی است که با برند کانون های فرهنگی هنری مساجد شکل گرفته است، این جشنواره چه رهاوردی برای کانون ها و بچه های مسجد داشته است؟

 

جشنواره قرآن مدهامتان یکی از رویدادهای ارزشمند قرآنی کشور و ویژه اعضای کانون های فرهنگی هنری مساجد است، همه ساله در رشته های مختلف و در دو بخش برادران و خواهران برگزار می شود.

یکی از اتفاقات مبارکی که امسال در این جشنواره رخ داد، افزایش چند برابری شرکت کنندگان به سبب تغییر گروه های سنی واجد الشرایط برای شرکت در جشنواره و اضافه شدن بخش نقاشی کودکان و داستان نویسی قرآنی به رشته های تفسیر، قرائت و ترتیل قرآن کریم بود.

اعتقاد بنده بر این است که کانون های فرهنگی هنری مساجد باید سیاست های خود را در عرصه های مختلف حفظ کرده و فعالیت هایشان را از سایر دستگاه های متولی این حوزه متمایز کنند. افزایش رشته های مذکور نیز در راستای همین سیاست ها و توجه به رسالت اصلی کانون ها در بهره گیری از ابزار و قالب های هنری برای جذب بیش از پیش کودکان، نوجوانان و جوانان به مسجد است.

اگر بتوانیم کودکان، نوجوانان و جوانان را مسجدی کنیم؛  وقتی میانسال و کهنسال شوند هم به مسجد می‌آیند. اما اگر کودک را نتوانیم مسجدی کنیم بسیار سخت است که در جوانی و میانسالی در مسجد حضور پیدا کند.

 

فعالیت‌های فهما در ایام الله دهه فجر در مناسبت‌‎های خاص مذهبی و انقلابی با چه کیفیتی اجرا می شود؟

 

ستاد فهما سال ها است که افتخار مسئولیت کمیته مساجد ستادگرامیداشت ایام الله دهه فجر را عهده دار شده است. یکی از محورهای اصلی برنامه ها و فعالیت های کانون های فرهنگی هنری مساجد نشر و گسترش ارزشهای والای انقلاب و دوران دفاع مقدس است.

طرح ملی سه شنبه های تکریم ویژه پاسداشت خانواده های معظم شهدا، برگزاری رویداد بین المللی روح مقاومت و اجرای سرود 40 هزار نفری بچه های مسجد در یوم الله 12 بهمن سالروز بازگشت تاریخی حضرت امام راحل به میهن اسلامی از کارهای ویژه و شاخص ستاد فهما کشور و ستادهای استانی است که در کنار صدها فعالیت فرهنگی و هنری از قبیل سرود، نمایش، تولید محتوا و نرم افزار با موضوع انقلاب، دفاع مقدس و ارزش های دینی به انجام رسیده است.

 

 رویکرد اصلی طرح سه شنبه های تکریم و نحوه اجرای آن در مساجد به چه شکل است؟

 

طرح سه شنبه های تکریم یکی از کارویژه های فاخر و ماندگار کانون های فهما است که مرحله نخست آن با نام «شکوه کرامت» به اجرا در آمد. این طرح به صورت ویژه با محوریت تکریم و پاسداشت خانواده های معظم شهدای دوران دفاع مقدس، مدافعان حرم، انقلاب اسلامی، مدافعان سلامت و... از تابستان تا اسفند سال 1399 در سطح کانون های مساجد سراسر کشور به اجرا در آمد.

تکریم شأن انسان یکی از وظایف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و امروز یکی از ضروریات جامعه اسلامی کرامت است که مصداق عینی آن در این آیه از قرآن کریم است که می فرماید: «وَلَقَدْكَرَّمْنا بَنِي آدَمَ»،همچنین خداوند در خلقت انسان می فرماید: «فَتَبَارَکَ اللَّه ُأَحْسَنُ الْخَالِقِینَ».

خانواده شهدا ولی نعمت ما هستند. پاسداشت فداکاری، صبر و ازخودگذشتگی این بزرگواران تنها به زمان جنگ اختصاص ندارد بلکه تا همیشه ایام که ایران اسلامی پایدار و برقرار است، ما وظیفه داریم که خانواده های معظم شهدا و ایثارگران را مورد تکریم و تجلیل قرار دهیم. به اعتقاد من این امر مهم بحث ملی، دینی واسلامی است.

در مرحله اول با رعایت شرایط و ضوابط بهداشتی متناسب با شیوع کرونا، آئین پاسداشت 36 هزار خانواده معظم شهدا با حضور ائمه محترم جمعه، نمایندگان ولی فقیه در استان ها، مدیران استانی، وزارت ارشاد و مهمتر از همه مدیران کانون ها در محلات انجام شد که اگر شرایط کرونایی و محدودیت های ناشی از آن نبود، این آمار دو سه برابر می شد.

 

مرحله دوم این طرح چگونه اجرا می شود؟

 

آئین های سه شنبه های تکریم در سال 1400 با عنوان شکوه مادری این بار برای تفقد و دلجویی از جایگاه والای مادران شهدا، مادران الگو در فرزندپروری و مادران فعال اجتماعی(مدیران موفق کانون‌های فرهنگی هنری مساجد)آغاز شده است. در سطح کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور آغاز شده است که خوشبختانه با حضور دکتر محمد مهدی اسماعیلی وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی دو جلسه آن برگزار شده است.

مردمی و مسجدی بودن این آئین های پاسداشت، از ویژگی های بارز طرح سه شنبه های تکریم است. اقدامات ارزنده کانون های فرهنگی هنری مساجد در اجرای این طرح ارزشی و انقلابی مورد تقدیر بنیاد شهید و امور ایثارگران قرار گرفت.

مقام معظم رهبری (مدظله العالی) دریکی از پیام‌های خود به اجلاس سراسری نماز  فرمودند: «مسجد باید ارتباط خود را با تمام بخش‌های جامعه مشخص کند.». سه شنبه‌های تکریم دایره گسترده ای دارد، درست است که به نام وبرکت شهدا آغاز شده اما تجلیل از چهره‌های نخبه مسجدی را هم شامل می‌شود.

 

یکی از اهداف اصلی شکل گیری کانون های فهما، جذب نوجوانان و جوانان به مساجد و تربیت آنان است، کانون های فرهنگی هنری مساجد در این عرصه چه توفیقاتی داشته اند؟

 

بی شک تعالی و پیشرفت جامعه اسلامی در گرو مسجد محور بودن تمامی فعالیت های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی  است لذا مردمی بودن، اعتماد به جوانان و هدفمند بودن فعالیت ها و برنامه های کانون های فرهنگی هنری مساجد جایگاه ویژه ای را در عرصه فرهنگ سازی و تربیت نیروهای متعهد و کارآمد با بهره گیری از ابزارهای فرهنگی و هنری به آنان بخشیده است. امروز شبکه گسترده کانون های مساجد با آموزش، مهارت افزایی و تقویت بنیه دینی و اعتقادی جوانان و نوجوانان به تقویت بدنه نیروهای انقلابی کمک می کند.

یکی از مهمترین مقوله ها در این عرصه  آموزش و مهارت افزایی بچه های مسجد است چرا که جوانان مستعد و نخبه مسجدی با تولید محتوا و خلق آثار فاخر در قالب های فرهنگی و هنری ضمن انتقال پیام های ارزشی و انقلابی، می توانند سایر طیف ها را نیز متأثر از افکار و اندیشه های ناب اسلام، با خود همراه و هم قدم کنند.

سرچشمه گرفتن تولیدات فرهنگی و هنری از متن مسجد و عجین شدن آن با نفس پاک جوانان و نوجوانان با انگیزه و انقلابی؛ به لحاظ ارتباط با مخاطب و تأثیرگذاری مثبتی که بر نسل های مختلف دارد، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است.

توأم بودن علم و ایمان رمز ماندگاری آثاری از این دست است. دو بال مهارت و ایمان در کنار هم هنر را به بالاترین نقطه می رساند. باورهای دینی و ارزش های انقلابی، همان جان مایه اصلی آثار بچه های مسجد است که آن را از سایر آثار فرهنگی و هنری متمایز می کند.

 

کانون های فرهنگی هنری مساجد در به خدمت گرفتن ابزار فرهنگ و هنر برای ترویج سبک زندگی اسلامی- ایرانی چه نقشی دارند؟

 

 رهبر فرزانه انقلاب حضرت آیت الله العظمی امام خامنه ای(مدظله العالی)در خصوص لزوم تبیین سبک زندگی اسلامی، تأکیدات فراوانی دارند. نقش آفرینان عرصه اندیشه و فرهنگ به ویژه هنرمندان متعهد و مسجدی، با بهره گیری از ابزار هنر می توانند بر ارزش ها و نگرش هایی که افکار و رفتار جامعه را شکل داده و جهت گیری آن را مشخص می کند؛ نافذ و اثرگذار باشند.

ابزار هنر باید در خدمت سبک زندگی ایرانی-اسلامی باشد. بچه های مسجد، بن مایه تقوا و ایمان رادر خود نهادینه دارند در قدم بعدی باید علم روز را فرا بگیرند. پرورش این هنرمندان خلاق و متعهد، باید با حساسیت ویژه ای در کانون های فرهنگی هنری مساجد مورد توجه قرار بگیرد چرا که خروجی این فرآیند که منجر به تولید آثار فاخرهنری می شود.

باید این نکته را مورد توجه داشت که هر اثری یک روح و یک ظاهر دارد. فیلمساز، سراینده یا آهنگسازممکن است کارزیبایی را خلق کند اما اگر روح ارزشی و ایمانی را دست مایه اصلی هنر خود قرار ندهد، آن روح و اثرگذاری را نخواهد داشت، ما باید امروز به هنر بچه‌های مسجد اعتمادکرده وکارها را به آنها بسپاریم.

به عنوان مثال اجرای سرود فاخر ۴۰ هزارنفری بچه های مسجد که با یکدست شدن آن ها در سراسر کشور که از قرار گرفتن لهجه ها و گویش های مختلف در کنارهم و همنوایی آنان شکل گرفت یکی از این تجربیات درخشان است.

 

 اولویت های ستاد فهما در سومین رویداد فهما چیست؟

 

امسال با بازنگری در عرصه های مختلف، نگاه ویژه‌ای به تخصصی شدن آموزش‌ها و همچنین ارائه آموزش‌های عمومی داشته ایم.  هدف گذاری سومین رویداد ملی فهما را در قالب رواق‌های دوازده گانه، بر آموزش و مهارت افزایی ۴۰ هزار مدیر و عضوکانونی قرار داده ایم.

امکان بهره مندی یکسان بچه های مسجد و عدالت آموزشی در این فضا را یکی مهمترین دغدغه های ستاد هماهنگی کانون های فرهنگی هنری مساجد کشور است. در همین راستا به گونه‌ای برنامه ریزی شده  که امکان بهره مندی از آموزش ها به صورت مجازی و رایگان برای تمامی استان ها و روستاهای مناطق محروم از طریق سامانه بچه‌های مسجد فراهم باشد.

تولید و طبقه بندی محتوای آموزشی با حضور بهترین و مجرب ترین اساتید صورت گرفته و با لحاظ امتیاز، جهت بهره مندی افراد علاقه مند و مهارت افزایی آنان در بستر سامانه صورت گرفته و به شکل یکسان برای اقصا نقاط کشور در دسترس است.

رقابت بچه های مسجد در این دوره های مهارت افزایی موجب جذابیت بخشی بیشتر به آن شده است. این مدل آموزشی در قالب چندرسانه ای، سخنرانی کوتاه، استفاده از سئوال و قالب‌های نوین آموزشی است.

 

فعالیت  های بچه های مسجد در عرصه تولید محتوای فرهنگی و ارزشی را چگونه ارزیابی می کنید؟

 

کار مسجد خارج از حوزه قرآن و عترت و ارزش‌های انقلابی نیست. هرکاری که بچه‌های مسجد دارند انجام می‌دهند عملاً دارد به آن شبکه جوانان انقلابی ونیروهای انقلابی کمک می‌کند.

فعالیت بچه های مسجد دائماً دارد این شبکه را هم ازحیث تعداد بزرگتر و وسیع تر می‌کند و هم ازحیث محتوا قوی‌تر. ما نهادی فرهنگی، دینی، انقلابی و مردمی هستیم کارش هم غیر از این نمی‌تواند باشد. کار ما دارای دو بخش است،  یک دسته از برنامه ها و کارهای ما کاملاً آشکار است و دسته دیگر در بدنه انقلاب و مستتر هستند. کار ما هم ازحیث محتوا که هسته باشد و هم آنچه که ازحیث ظاهر اتفاق می افتد؛ ناظر به همان کادرسازی برای انقلاب است.

امروز تولید فاخرترین سرودهای مرتبط با ارزش های انقلابی را در کانون های مساجد شاهد هستیم. وقتی شهید فخری زاده به شهادت رسید بچه‌های مسجد با دغدغه ای که دارند به صورت شبانه روزی و در کمتر از 24 ساعت، اثر فاخری رابه نام «شلیک» را تولید کردند؛ کاری که حداقل یکماه زمان برای آماده سازی لازم داشت؛ در کوتاه ترین زمان ممکن و با بهترین کیفیت آماده و در شبکه های ملی و استانی پخش شد.

برخی عرصه‌های فرهنگی و هنری، کار غیرمسجدی و غیرانقلابی را نمی‌پذیرد. این دسته فعالیت ها بومی مسجد و اهالی مسجد و ارکانی است که در خانه خدا رفت و آمد می‌کنند. ما وقتی می‌گوییم کار فرهنگی در مسجد؛ این کار از خیلی از فیلترها گذشته و حضور آن در مسجد به آن رنگ دین و انقلاب اسلامی می‌دهد.