به گزارش خبرگزاری شبستان به نقل از اداره کل روابط عمومی و امور بین‌الملل کانون، مریم شعبان مدیر گروه جامعه‌شناسی کودکی مرکز مطالعات و تحقیقات زنان دانشگاه تهران در آستانه فرا رسیدن هفته ملی کودک توجه به خلاء‌های موجود در حوزه امنیت، بهداشت و سلامت را از جمله مواردی دانست که باید مورد توجه قرار بگیرد.
وی گفت: یکی از مهمترین مواد حقوق کودک در باره امنیت و سپس بهداشت و سلامت است. توجه به این موضوع از این منظر جالب و مهم است که وضعیت کودکان در یک جامعه سطح امنیت و بهداشت کل جامعه را هم نشان می‌دهد، یعنی اگر کودکان یک جامعه وضعیت خوبی داشته باشند آن جامعه در مجموع وضعیت امنیت، بهداشت و سلامت خوبی دارد.
او به چالش‌های موجود اشاره کرد و گفت: در جامعه ایران وضعیت رسیدگی به کودکان به طور کلی و امنیت، بهداشت و سلامت مورد نظر بوده اما همچنان دارای خلاء‌های بسیاری است. چه‌بسا وقتی بحث متمرکز و تخصصی‌تر بر امنیت و بهداشت و سلامت کودکان ایرانی مطرح می‌شود، خلاءها بیشتر و نیاز به اقدام و توجه نیز بیشتر می‌شود.
در عین حال او به راه برون‌رفت از این مشکلات اشاره داشت و افزود: با توجه به تجربه کار اجرایی و پژوهشی که در یک دهه اخیر در زمینه کودک در ایران داشته‌ام، کار اجرایی بدون فرهنگ‌سازی، جدا از بستر اصلی می‌ماند و خیلی نتیجه‌بخش نخواهد بود. و کار فرهنگ‌سازی بدون توجه به ایجاد ساختارهای اجرایی خیلی مورد توجه نخواهد بود. بنابراین در ایران توجه به ساختار اجرایی همگام با فرهنگ‌سازی می‌تواند اثربخش باشد. تقدم و تاخر هر یک خیلی موضوعیت ندارد اما مهم است که هر دو سطح اجرا و فرهنگ‌سازی به عنوان دو سطح کلان و خرد همگام در نظر گرفته شود. به عنوان مثال در مورد ضرورت واکسیناسیون کودکان، هم فرهنگ‌سازی و آگاهی‌بخشی به والدین و خانواده‌ها مهم است و هم ایجاد ساختارهای ارائه واکسن به کودکان.
این کارشناس در ادامه به نقش جامعه‌شناسان و فعالان این حوزه در این زمینه پرداخت: به عنوان یک پژوهشگر حوزه جامعه‌شناسی کودکی بارها به تمرکز فضای جامعه‌شناسی کودکی ایرانی بر آسیب‌ها و مسائل کودکان اعتراض کرده و نقدهایی را بیان داشتم. زیرا تمرکز بیش از حد و یا در اولویت قرار دادن مطالعات و پژوهش‌های آسیب‌شناسانه منجر به انحراف در شناخت وضعیت کودکان، کودکی و حقوق کودکان می‌شود و چه بسا مانعی برای فهم بهتر فضای کودکی به طور کلی است. بنابراین جامعه‌شناسی کودکی باید مقدم بر آسیب‌شناسی کودکان و فضای کودکی باشد که شخصا نیز این تقدم را رعایت کرده‌ام.
شعبان ادامه داد: در پنج سال اخیر چندین پژوهش میدانی در رابطه با آسیب‌ها و مسائل کودکان انجام داده‌ام که همچنان نیز ادامه دارند. بر اساس نتایج این پژوهش‌ها برای کودکان ایرانی حدود ۶۴ آسیب و مساله وجود دارد (بومی و مختص کودکان ایرانی، نه کپی‌برداری از گونه‌شناسی‌های جوامع دیگر) و می‌توان ۱۲ آسیب و مساله را از مجموع ۶۴ آسیب و مسئله‌ی شناسایی شده در اولویت دانست. بازماندگی از تحصیل، ازدواج کودکان، به کار گرفتن کودکان، کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست از جمله موارد یادشده است.
وی خاطرنشان کرد: مهمترین و اولین راه‌حل برای کاهش آسیب‌ها و مسائل کودکان ایرانی، گونه‌شناسی دقیق آسیب‌ها و مسائل کودکان ایرانی است. آسیب‌ها و مسائلی که بومی ایران و بر اساس بسترهای جامعه ایران، مختص کودکان ایرانی باشد. در گام دوم شناسایی موارد در اولویت است. زیرا نه تنها نمی‌توان همه‌ی آسیب‌ها و مسائل را همزمان مورد برنامه‌ریزی قرار داد بلکه چنین کاری خردمندانه نبوده و چیزی بجز اتلاف وقت و انرژی و منابع نخواهد بود.
شعبان ادامه داد: در گام سوم، تعریف دقیق ابعاد هر یک از آسیب‌ها و مسائل در اولویت کودکان ایران و سپس بیان راهکارها در سطح خرد، میانه و کلان، مهم است که در پنج پژوهش یادشده به طور مفصل به آنها پرداخته‌ایم. حوزه میانی در سطح کلان و انجمن‌ها در سطح جزیی‌تر از جمله ساختارهای مهم برای کاهش آسیب‌ها و مسائل کودکان است. و می‌توان گفت که مهمترین نقش آنها، در عرصه آگاهی بخشی به کنش‌گران یا همان فرهنگ‌سازی است.
این جامعه‌شناس در پاسخ به این سوال که انجمن‌ها تا چه اندازه می‌توانند مسایل موجود را مرتفع کنند، گفت: نتایج مطالعات ما نشان دادند که در ایران انجمن‌های بسیاری (حدود ۳هزار) در حوزه کودکان و آسیب‌ها و مسائل آنها فعالیت می‌کنند که حداقل از ۴ نهاد اصلی مجوز دریافت کرده‌اند. بنابراین کمبود نهادها و ساختارهای مدنی همچون انجمن‌ها مطرح نیست، چه بسا بیش از حد لازم است. اما کارایی و اثربخشی آنها محل بحث و ابهام است که در پژوهش‌های یادشده نیز مورد بررسی و نقد قرار گرفتند. مهمترین این نقدها هم مسئله تسلط اقتصاد و رویه‌های بازاری بر انجمن‌های مذکور است به شکلی که انجمن‌ها بیش از اینکه به اثربخشی اقدام‌ها و کاهش آسیب‌ها و مسائل بپردازند به درآمدزایی و جذب منابع مالی و حمایتی تمرکز می‌کنند.
در پایان او به نقش آموزش و پرورش نیز اشاره داشت و گفت: نقش آگاهی بخشی به قشر کودک توسط این سازمان مهم است. مهمترین اقدام، آموزش حقوق کودکان و روش‌های مطالبه صحیح آنها به کودکان است.
ویژه‌برنامه‌های هفته ملی کودک سال ۱۴۰۰ از ۱۶ تا ۲۲ مهر ۱۴۰۰ در مراکز کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سراسر کشور برگزار خواهد شد.
نظر شما