خبرگزاری شبستان// همدان
گنجنامه، در یکی از دامنه های کوهستان الوند و به فاصله 5 کیلومتری جنوب غربی همدان، در دوره مصفای عباس آباد قرار دارد. در نزدیکی گنجنامه، چشم انداز زیبایی از آبشار گنجنامه و دره های سر سبز عباس آباد، تاریک دره و کیوارستان دیده می شود.
سنگ نبشته‌های باستانی گنج نامه در مسیر یکی از شعبات اصلی راه شاهی قرار داشته که در عهد هخامنشیان، هگمتانه پایتخت تابستانی شاهان هخامنشی را از سویی به غرب و جنوب کشور و از سویی دیگر به بابل و مرکز بین النهرین مرتبط می‌‌ساخت و از راه‌های پر رفت و آمد و امن دوران باستان محسوب می‌‌شد.
این راه به جهت ختم به بابل راه مقدس هم محسوب شده و به همین علت این مکان محل مناسبی بود تا شاهان هخامنش با ایجاد سنگ نگاشته مجد و عظمت خود و نیاکانشان را به رهگذران و آیندگان گوشزد نمایند.
دو دستور شاهی نقر شده در این مکان، یکی سنگ نبشته داریوش کبیر (486 پیش از میلاد) و دیگری کتیبه خشایارشاه (465 پیش از میلاد) در سمت راست آن و کمی پایین تر از کتیبه نخست قرار دارد.
هر یک از کتیبه های به سه زبان، در سه ستون و 20 سطر، بر روی صخره ای بزرگ حک شده اند که در ستون دست چپ، متن فارسی باستان، ستون وسط، عیلامی یا شوشی و ستون دست راست کتیبه ها، به زبان بابلی یا اکدی و هر سه به خط میخی مادی یا هخامنشی می باشند.
اولین واژه ستونی که به فارسی باستانی حک شده، کلمه baga به معنی خداست.در تاریخ معاصر ایران شناسان بسیاری در صدد ترجمه متون کتیبه های گنجنامه بوده اند که اوژن فلاندن، باستان شناس فرانسوی و پاسکال کست در بین سال های 1840 و 1841 میلادی از آن جمله اند که سرانجام سر هنری راولینسن انگلیسی موفق شد که رمز خط میخی پارسی باستان را کشف نماید و سرانجام این پندار مردم، که این کتیبه ها را راز مکتوب یک گنج پنهان تصور می کردند با کشف رازهایی از تاریخ باستان این سرزمین تعبیر شد.
ترجمه نوشته های حک شده بر روی سنگ نبشته های گنج نامه:
ترجمه سنگ نبشته داریوش هخامنشی بدین شرح است: " خدای بزرگ است اهورامزدا که این سرزمین را آفرید، که مردم را آفرید، که شادی را برای مردم آفرید، که داریوش را شاه کرد، یگانه شاه از میان شاهان بسیار و یگانه فرمانروا از میان فرمانروایان بسیار. من (هستم) داریوش، شاه بزرگ، شاه شاهان، شاه کشورهای با ملت های بسیار، شاه این سرزمین بزرگ دور دست پهناور، پسر ویشتاسب هخامنشی".
نامها و القاب کتیبه های گنج نامه
این کتیبه ها از دیرباز تا کنون نام های گوناگونی به خود گرفته اند. ابن فقیه همدانی در سال 290 هجری در کتاب اخبار البلدان از آن به عنوان تب نابر نام برده است و اسامی دیگر سنگ نبشته، نبشت خدایان، کتیبه های الوند است.
بلندی حروف میخی بین شش تا هفت سانتی متر است. متن کتیبه‌ها مشابه یکدیگر هستند، جز آن که در یکی نام داریوش و در دیگری نام خشایار شاه آمده است و هر دو متضمن ستایش اهورامزدا و معرفی اصل و نسب شاهان است.
مردمان منطقه هگمتانه در زمان های مختلف معتقد بوده و هستند که این سنگ نبشته‌ها از گنجی در این حوالی سخن می‌گویند و به همین لحاظ به گنجنامه اشتهار یافته است.
وجه تسمیه گنج نامه:
گنج نامه در زبان پارسی به معنای حکایت و داستان گنج است و عموم را تصور بر این بوده که راز یک گنج نهان در این کتیبه‌ها مکتوب است. این افسانه به لحاظی واقعیت یافت، بدین سان که کتیبه‌ها داستان ثروت‌های نهفته را در قلمرو تاریخ باز گفته‌اند و کلیدی به کاشف آن هنری راوینلسن داد که به وسیله آن توانست سنگ نبشته داریوش بزرگ را در بیستون بخواند و به این طریق گنج‌های نهفته بسیاری از تاریخ گذشته را آشکار سازد.
سنگ نبشته‌های گنج نامه همدان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است
اسدالله بیات، مدیر کل اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان، با بیان این مطلب به خبرنگار شبستان گفت: گنجنامه، کهن‌ترین سند مکتوب تمدن ایرانی شامل دو سنگ نبشته به خط میخی بازمانده از دوران هخامنشی، در فاصله پنج کیلومتری غرب همدان بر کنار معبر قدیمی همدان به شهرهای غربی کشور است.
وی با بیان اینکه سنگ نبشته‌های گنج نامه همدان در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است، افزود: این سنگ نبشته ها به عنوان کهن‌ترین سند مکتوب تمدن ایرانی شناخته می‌شود.
وی تصریح کرد: این اثر طی شماره 92 در تاریخ 15 دی 1310 در فهرست آثار تاریخی و ملی ایران به ثبت رسیده که در سال 1373 نیز توسط شهرداری همدان، ترجمه های فارسی و انگلیسی هر دو کتیبه بر روی دو تخته سنگ خارا کنده کاری شده و در ضلع دیگر محوطه گنجنامه قرار داده شده است.
جنگ نامه و گنج نامه، مصطلح ترین القاب این منطقه
معاون گردشگری اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان همدان، با بیان این مطلب به خبرنگار شبستان گفت: با توجه به سوراخ‌های کنار کتیبه، به نظر می‌رسد که کتیبه‌ها روپوشی داشته‌اند که آنها را از گزند باد و باران حفظ می‌کرده است.
علیرضا قاسمی با بیان اینکه لوح سمت چپ که کمی بالاتر از کتیبهٔ دیگر در کوه کنده شده‌است مربوط به داریوش بزرگ هخامنشی است، افزود: کتیبهٔ خشایارشا نیز در قسمت پائین همین کتیبه می باشد و به طول 270 سانتی متر و ارتفاع 190 سانتی متر است.
وی اظهار داشت: گنجنامه، خاص و عام کتیبه‌های موجود در این دره را به این نام می‌شناسند که این کتیبه‌ها از دیرباز نام‌های گوناگونی به خود گرفته‌اند که از جمله نبشت خدایان، دادمهان، دادبهان، جنگ نامه و گنج نامه که دو نام اخیر در سده‌های اخیر بیشتر مصطلح بوده است.
پایان پیام/
نظر شما