هراس خلفای عباسی از مبارزات امام جواد (ع)/ تدابیر جوادالائمه در مقابله با جریان های انحرافی

به گزارش خبرگزاری شبستان،  امام جواد (۱۹۵-۲۲۰ق) امام نهم شیعیان است. کنیه او ابوجعفر ثانی و در میان امامان، ایشان جوان‌ترین امام در هنگام شهادت بوده است. امام جواد (ع) ۱۷ سال امامت کرد و در ۲۵ سالگی به شهادت رسید. سنّ کمِ او در هنگام شهادت پدر، سبب شد تا شماری از اصحاب امام رضا (ع)، در امامت او تردید کنند؛ برخی عبدالله بن موسی را امام خواندند و برخی دیگر به واقفیه پیوستند، اما بیشتر آنان امامت محمد بن علی (ع) را پذیرفتند.

ارتباط امام جواد (ع) با شیعیان، بیشتر از طریق وکیلانش و به شکل نامه‌نگاری انجام می‌گرفت. در دوره امامت امام نهم شیعیان، فرقه‌های اهل حدیث، زیدیه، واقفیه و غلات فعالیت داشتند. مناظرات علمی امام جواد (ع) با عالمان فرقه‌های اسلامی در مسائل کلامی، همچون جایگاه شیخین و مسئله‌های فقهی مانند حکم قطع کردن دست دزد و احکام حج، از مناظرات معروف امامان معصوم دانسته شده است.

عالمان اهل سنت، پیشوای نهم شیعیان را به عنوان یک عالم دینی احترام می‌کنند. برخی از آنان شخصیت علمی جوادالأئمه را ممتاز دانسته‌ و شیفتگی مأمون به او را به دلیل شخصیت علمی و معنوی او در کودکی دانسته‌اند. بر اساس گزارش مورخان، امام جواد (ع) در سال ۱۹۵ هجری قمری در مدینه به دنیا آمد. درباره روز و ماه ولادت او اختلاف است. بیشتر منابع، تولد او را در ماه رمضان دانسته‌اند. برخی روز آن را ۱۵ رمضان و برخی دیگر ۱۹ رمضان گفته‌اند. شیخ طوسی در مِصْباحُ الْمُتَهَجِّد، تاریخ ولادت او را ۱۰ رجب ذکر کرده است.

درباره زندگی حضرت جواد (ع)، اطلاعات چندانی در منابع تاریخی نیامده است. دلیل آن را محدودیت‌های سیاسی حکومت عباسی، تقیه و عمر کوتاه او دانسته‌اند. او در مدینه زندگی می‌کرد. بنا بر گزارش ابن بیهق، یک بار برای دیدار پدر به خراسان سفر کرد؛ و پس از امامت نیز چندین بار از سوی خلفای عباسی به بغداد احضار شد.

با توجه به اهمیت موضوع خبرنگار گروه قرآن و معارف خبرگزاری شبستان، گفتگویی با حجت الاسلام والمسلمین «محمد پیکری» استاد حوزه و دانشگاه انجام داده است که در ادامه می خوانید: 

درباره سیره عملی و شخصیت امام جواد (ع) توضیح دهید؟

 امام نهم (ع) در مواجهه با مصائب و گرفتاری های روزگار شکیبا و بردبار بودند و در حوادث سخت و پیشامدهای ناگوار صبور بودند و با توکل به خدا صبر و بردباری را پیشه می کردند. شجاعت در گفتار، جود و احسان از دیگر ویژگی های امام جواد (ع) می باشد. نیکوکاری و احسان و بخشش از ویژگی های امام نهم (ع) است که ایشان در کمک رسانی به محرومان نهایت تلاش خود را می کردند. همچنین در نیکوکاری پیشتاز بودند به طوری که امام جواد (ع) می فرمایند انسان با داشتن سه خصلت پسندیده می تواند به مقام رضوان و خوشنودی الهی برسد؛ زیاد طلب آمرزش کردن، نرم خویی و مدارا با مردم و زیاد صدقه دادن. در واقع از نظر امام جواد (ع) خدمت رسانی به مردم در اثر نزول رحمت الهی بر انسان است و اگر فردی در این زمینه کوتاهی کند ممکن است نعمت های الهی را از دست بدهد.

سیره و منش سیاسی امام جواد (ع) در مواجهه با خلفای زمان خود چگونه بود؟

امام نهم (ع) دوران امامت خود را در زمان دو نفر از خلفای عباسی یعنی مامون و معتصم سپری کرد. بیشترین سال های امامت امام محمد تقی (ع) با خلافت مامون خلیفه عباسی همراه بود که ایشان با وجود کمی سن به امامت رسیدند. در آن زمان فعالیت مذاهب و فرقه های انحرافی گسترش یافته بود؛ بنابراین امام نهم روش تقیه و مبارزه مخفی را در پیش گرفتند. امام جواد (ع) برای تحقق هدف راهبردی خود که رهبری جامعه شیعیان بود از تشکیلات پنهانی استفاده کردند و نهضت های مخالف خلفا را مورد حمایت قرار می دادند. همچنین نمایندگان و وکلای مقیم و موقت اعزام می کردند تا به عملکرد ماموران حکومتی نظارت داشته باشد.

جوادالائمه(ع) برای مقابله با انحرافات فكری چه تدابیری به کار گرفته بودند؟

امام جواد (ع) برای مقابله با انحرافات فکری تنها به برحذر داشتن شیعیان از رفت و آمد با فرقه های انحرافی محدود نبودند بلکه به تنویر افکار عمومی و معرفی آموزه های اسلامی می پرداختند. همچنین شبکه گسترده وکالت در مناطق مختلف سرزمین های اسلامی ایجاد کرده بودند و شاگردان جواد الائمه (ع) نقش مهمی در برخورد با تفکرات انحرافی داشتند. امام جواد (ع) 110 نفر از شاگردان و اصحاب خود را به مناطق مختلف سرزمین های اسلامی فرستاده بود تا با روشنگری و تبلیغ اسلام به مقابله با جریان های انحرافی بپردازند.

چگونه می توان از سیره سیاسی امام جواد (ع) برای مقابله با جریان های انحرافی بهره گرفت؟

برگزاری جلسات علمی، مناظره و گفت و گوی علمی با فرقه های انحرافی می تواند باعث روشنگری و پاسخ به شبهات ایجاد شده از سوی آنها باشد. همچنین می توانیم به صورت علمی و به شیوه های علمی به چالش ها و اختلافاتی که از سوی جریان های انحرافی ایجاد شده اند، پاسخ دهیم. همچنین با ایجاد آگاهی و روشنگری در میان مردم جامعه می توان از میزان تاثیر جریان های انحرافی کاست. امام جواد (ع) شاید در ظاهر با جریان های انحرافی مماشات می کردند اما در جایگاه علمی و مقامی که داشتند با برگزاری مجالس علمی به مناظره و گفت و گو با فرقه های انحرافی می پرداختند. در کنار آن با پرورش شاگردانی و اعزام آنها به مناطق مختلف سرزمین های اسلامی با تفکرات انحرافی مقابله می کردند.