خبرگزاری شبستان/ گیلان
پیروزی انقلاب اسلامی ایران در اواخر قرن بیستم، یکی از مهم‌ترین تحولات معاصر جهان بود که تغییرات وسیعی را در کشور و حتی جهان در پی داشت. از مشخصه‌های این انقلاب دینی بودن آن است که آن را از سایر انقلاب‌های قرن 19 و 20 متمایز می‌سازد؛ انقلابی که بنیان نظامی2500 ساله را برهم ریخت و نظامی نو جایگزین آن ساخت که این جایگزینی نمودهای عینی و ملموسی در جامعه داشته است. علاوه بر این، انقلاب اسلامی ایران موجب از بین رفتن نهادهایی شد که با توجه به نظام سلطنتی حاکم بر جامعه قبل از انقلاب در ایران تأسیس شده بودند.
به عبارت دیگر، این انقلاب با توجه به صبغه مذهبی و ایدئولوژیکی خود دگرگونی‌هایی را در جامعه ایجاد کرد که یکی از آن دگرگونی‌ها تأسیس نهادهای متعدد مذهبی، سیاسی، عمرانی، قضایی، نظامی و... بود.
اغلب این نهادها پس از تأسیس زیرنظر بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام یا مقام ولایت فقیه قرار گرفتند و توسط آن مقام خط‌مشی‌های فعالیت آن مشخص می‌شد، ولی به مرور و با مشخص‌تر شدن وظایف و مسئولیت‌ها، بعضی از این نهادها درهم یا در ارگان‌های دولتی ادغام گردیدند. در طول حیات جمهوری اسلامی و بنا به اقتضای زمان، برخی نهادهای دیگر بسته به ضرورت تشکیل شده است. این نهادها به مرور تکمیل، ترمیم، حذف یا زیرنظر یکی از ارگان‌های دولتی قرار گرفتند و به فعالیت پرداختند. برخی از این نهادها از مراکز حساس و تأثیرگذار انقلاب اسلامی می‌باشند که مجلس خبرگان رهبری، مجلس خبرگان قانون اساسی، سپاه و... از آن جمله‌اند. بنیاد مسکن انقلاب اسلامی، بنیاد علوی، بنیاد پانزده خرداد، جهاد سازندگی، جهاد دانشگاهی، نهاد نمایندگی ولی فقیه در دانشگاهها، شورای عالی انقلاب فرهنگی، شورای عالی جوانان، بنیاد شهید انقلاب اسلامی، برخی دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی و نیز کاربردی، نهضت سوادآموزی و... از دیگر نهادهای انقلابی هستند که برای تحقق اهداف انقلاب اسلامی تشکیل شده‌اند. در کنار این نهادها برخی نهادهای دیگر منحل یا درهم ادغام شده‌اند که از آن جمله می‌توان به انحلال شورای انقلاب اسلامی پس از تشکیل مجلس شورای اسلامی، ادغام کمیته‌های انقلاب اسلامی در نیروی انتظامی، تبدیل جهاد سازندگی به یک وزارتخانه‌ی دولتی و... اشاره کرد.
مرکز اسناد انقلاب اسلامی برای تدوین تاریخ انقلاب اسلامی درصدد تهیه و نگارش تاریخچه‌ای از نهادهای انقلابی برآمد. بدین منظور ابتدا با مراجعه به منابع مکتوبی چون روزنامه‌های متعدد، مجموعه قوانین مجلس شورای اسلامی، فهرستی از نهادهای انقلابی اسلامی تهیه شد. در مرحله اول بالغ بر 120 نهاد با کارکرد انقلابی استخراج شد و پس از مطالعه درباره آنها، در نهایت 27 نهاد به علت ادغام در یکدیگر حذف و در نهایت 97 نهاد مورد تأیید قرارگرفت و برای پژوهش در اختیار محققان قرار گرفت.
فهرست کوتاهی از نهادها و سازمان های تاسیس شده پس از انقلاب اسلامی در ایران
بنیاد مستضعفان و جانبازان (9 اسفند 1357)
بنیاد مستضعفان و جانبازان در تاریخ 9 اسفند 1357، با فرمان حضرت امام خمینی، خطاب به شورای انقلاب تاسیس شد. این بنیاد تحت امر ولایت فقیه و توسط هیات امنا مطابق مقررات بخش خصوصی در چارچوب قانون اداره می‌شود، رئیس بنیاد، عضو هیات امنا می‌باشد.
به موجب فرمان امام، تمام اموال منقول و غیر منقول سلسله پهلوی و گردانندگان اصلی سیاست این رژیم، در اختیار بنیاد قرار گرفت. شورای انقلاب با صدور بیانیه‌ای اعلام کرد:
«در پی صدور فرمان امام خمینی، رهبر انقلاب اسلامی، درباره مصادره اموال منقول و غیر منقول خاندان پهلوی و کارگردانان اصلی رژیم پیشین و صرف آن در امور رفاهی مستضعفان و محرومان، شورای انقلاب اسلامی، اقدام به ایجاد مؤسسه‌ای به نام بنیاد مستضعفان کرده است. وظیفه این بنیاد شناسایی و ضبط این اموال، اعم از املاک و سپرده‌های بانکی و پول نقد و غیره و ایجاد واحدهای مسکونی برای محرومان است».
هیات موسس این بنیاد حضرات آیات شهید بهشتی، سیدعلی خامنه‌ای، اکبر هاشمی رفسنجانی، موسوی اردبیلی و آقایان احمد جلالی، علی‌اصغر مسعودی و مهندس سحابی بودند که بنا به تصویب این هیات، مهندس علینقی خاموشی به ریاست بنیاد منصوب گردید.
شهید حاج مهدی عراقی در اداره امور و سازماندهی ابتدایی آن تلاش گسترده‌ای داشت. حساسیت و ضرورت نظارت دقیق تر بر این مجموعه و هماهنگی بیشتر آن با برنامه‌های دولت باعث شد که در تاریخ 26/6/1359، امام، نخست‌وزیر وقت، شهید رجایی را برای اداره بنیاد منصوب نمایند و فرمودند: «چون وضع بنیاد مستضعفین، موجب نگرانی اینجانب است و مسائل آن پیچیده است، لازم است جنابعالی امور بنیاد را در دست گرفته و تحت نظر اشخاص متدین، متعهد و کاردان، آن را به نفع مستضعفین اداره نمایید.»
کمیته امداد امام خمینی(14 اسفند 1357)
سابقه کمیته امداد، به سال های قبل از پیروزی انقلاب اسلامی باز می‌گردد که تعدادی از انقلابیون از طرف امام ماموریت پیدا کردند که به خانواده‌های زندانیان، نیازمندان و مبارزین رسیدگی کنند. با پیروزی انقلاب اسلامی، حمایت از نیازمندان در صدر برنامه‌ها قرار گرفت و کمیته امداد با صدور فرمان امام در 14 اسفند 1357، تشکیل گردید.
این نهاد، زیر نظر مستقیم مقام ولایت اداره می‌شود و موسسه ای عام المنفعه، دایمی و غیر انتفاعی است که اساسنامه آن به توشیح و تایید امام رسیده است. مطابق اساسنامه، منابع مالی این نهاد، اعتبارات دولت، کمک های مردمی، مؤسسات، نهادها، ارگان‌ها، صدقات، نذورات، هدایا و کمک های مستقیم مقام معظم رهبری و ... و نیز درآمدهای حاصل از امور اقتصادی همین نهاد است.
وظایف این نهاد به شرح زیر است:
1. تلاش شناخت انواع محرومیت و نارسایی مادی و معنوی
2. یافتن محرومان و تلاش برای رفع محرومیت آنان
3. اقدام در جهت معالجه، اعطای وام جهیزیه، ازدواج، تحصیل، معالجه، تعمیر مسکن و ... محرومان
4. کمک به دانش آموزان، مؤسسه‌های فرهنگی، انجمن اسلامی، کتابخانه‌ها، مساجد و محافل دینی
5. تشویق و ترغیب مردم به انفاق و ایثار و جذب کمک های مردمی
6. فراهم کردن امکانات و تسهیلات برای خودکفایی محرومان از طریق آموزش مهارت های فنی و حرفه‌ای و امکانات تولیدی و کمک های سرمایه ای و اشتغال‌زایی.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی(دوم اردیبهشت 1358)
از نخستین روزهای پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1357 بنا به فرمان حضرت امام خمینی(ره) عده ای از جوانان انقلابی و پیروان راستین حضرت امام نهاد مقدس سپاه پاسداران را پایه ریزی نمودند. حضرت امام خمینی(ره) در دوم اردیبهشت 1358 طی فرمان به شورای انقلاب اسلامی رسما تاسیس این نهاد مقدس را اعلام کردند.
سپاه در دوران تشکیل، صرفا نیروی شهری به حساب می آمد که با توجه به شرایط خاص انقلابی در جامعه و پراکندگی قوای انتظامی, ماموریت حفظ نظم عمومی را عهده دار شده بود و در مقابل ضد انقلاب و منافقان به مبارزه می پرداخت. با اوج گیری دسیسه های دشمنان و گروهک های ضد انقلاب در نقاطی چون کردستان، خوزستان و گنبد، سپاه پاسداران برای مقابله با آنها بسیج شد و خصوصا در کردستان هنگامی که شورش های مسلحانه در نقاط کوهستانی کردنشین متمرکز شد, سپاه به طور جدی مقابل اشرار و ضد انقلاب صف آرایی کرد.
با شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، سپاه پاسداران بزرگترین افتخار خود را رقم زد و با وجود همه موانع در کنار ارتش و ... به مبارزه علیه رژیم بعثی پرداخت.
پس از جنگ تحمیلی نیز سپاه علاه بر فعالیت های رزمی و دفاعی و آموزشی در عرصه های مختلف سازندگی از جمله سد سازی، راهسازی، پروژه های کشاورزی، تولید قطعات صنعتی و ... حضور فعال دارد.
سپاه پاسداران اگر چه هویتی نظامی دارد اما نظامیگری در واقع یک بعد از ابعاد هویت مقدس این نهاد مکتبی - مردمی است و طبق اصل 150 قانون اساسی سپاه پاسداران وظیفه نگهبانی از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن را در همه شرایط دارد و در ابعاد مختلف معنوی، نظامی و علمی و ... در خدمت نظام اسلامی می باشد.
مجلس خبرگان قانون اساسی(28 مرداد 1358)
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و برگزاری اولین انتخابات که منجر به تعیین نوع حکومت و تشکیل جمهوری اسلامی شد، بحث راجع به قانون اساسی نظام گسترش یافت. پیش نویس قانون اساسی که به دستور امام(ره) نگارش یافته و توسط شورای انقلاب و دولت موقت مورد بحث و بررسی قرار گرفته بود، جهت جلب آرا و انظار مردم و اندیشمندان در تاریخ 24/3/1358 در روزنامه‌های کثیرالانتشار منتشر شد. با تأکید حضرت امام خمینی(ره) بر تشکیل مجلس خبرگان جهت بررسی نهایی قانون اساسی، قانون انتخابات این مجلس تصویب شد و این انتخابات در 12 مرداد 1358 برگزار شد و 75 نفر نماینده این مجلس انتخاب شدند. مجلس خبرگان قانون اساسی در روز 28 مرداد 1358 با پیام حضرت امام(ره) افتتاح گردید و این مجلس موفق شد با درایت و مدیریت شهید بهشتی پس از سه ماه تلاش و فعالیت بی وقفه، کار تدوین قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران را در 24 آبان 1358 در 12 فصل و 175 اصل و یک مقدمه و مؤخره به انجام رساند و این قانون در تاریخ 12/9/1358 به تصویب نهایی ملت ایران رسید.
بسیج مستضعفین به فرمان امام خمینی(ره) و روز بسیج(پنجم آذر 1358)
به دنبال پیروزی انقلاب اسلامی و قطع دست استکبار جهانی و منافع آنها در ایران، توطئه‌ها و فتنه‌های شیاطین علیه ایران روز به روز گسترش یافت. در چنین شرایطی امام خمینی در پنجم آذر 1358، فرمان تشکیل بسیج را صادر کردند و فرمودند:"مملکتی که 20 میلیون جوان دارد، باید 20 میلیون ارتش داشته باشد".
هنوز یک سال از صدور فرمان امام نگذشته بود که رژیم بعث عراق با هدف براندازی نظام نوپای اسلامی و با حمایت استکبار جهانی، علیه ایران دست به حمله همه جانبه زد. در چنین شرایطی بود که جوانان سلحشور، به اشاره امام به صورت خودجوش و تحت تشکل‌های بسیجی به جبهه‌ها شتافتند و در طول هشت سال دفاع مقدس، با تقدیم خون خود، نهال نوپای انقلاب اسلامی را آبیاری کردند و حماسه‌ها و رشادت‌های بی‌سابقه‌ای آفریدند.
اینگونه بود که بسیج در تاریخ انقلاب اسلامی نه به عنوان یک نهاد نظامی صرف، بلکه به عنوان یک مکتب فرهنگی و ارزشی و کلمه طیبه‌ای که در بین همه اقشار ملت ایران ریشه دوانیده است، مطرح می‌شود.
نهضت سواد آموزی(هفتم دی ماه1358)
در هفتم دی ماه سال1358 هجری شمسی فرمان حضرت امام خمینی برای تشکیل نهضت سوادآموزی صادر شد.
متن پیام امام خمینی (ره) به این شرح است:
بسم الله الرحمن الرحیم ن و القلم و ما یسطرون
ملت شریف ایران می دانید که در رژیم گذشته آنچه بر ملت مبارز ایران سایه افکنده بود، علاوه بر دیکتاتوری و ظلم، تبلیغات بی محتوا و هیچ را همه چیز جلوه دادن بود. ملتی که در همه ابعاد از حوایج اولیه محروم بود وانمود می شد که در اوج ترقی است. از جمله حوایج اولیه برای هر ملت در ردیف بهداشت و مسکن بلکه مهمتر از آنها، آموزش برای همگان است. مع الاسف کشور ما وارث ملتی است که از این نعمت بزرگ در رژیم سابق محروم و اکثر افراد کشور ما از نوشتن و خواندن بر خور دار نیستند چه رسد به آموزش عالی. مایه بس خجلت است که در کشوری که مهد علم و ادب بوده و در سایه اسلام زندگی می کند که طلب علم را فریضه دانسته است، از نوشتن و خواندن محروم باشد. ما باید در برنامه درازمدت فرهنگ وابسته کشورمان را به فرهنگ مستقل و خودکفا تبدیل کنیم و اکنون بدون از دست دادن وقت و بدون تشریفات خسته کننده برای مبارزه با بی سوادی بطور ضربتی و بسیج عمومی قیام کنیم تا ان شاء الله در آینده نزدیک هر کس نوشتن و خواندن ابتدایی را آموخته باشد.
برای این امر لازم است تمام بی سوادان برای یادگیری و تمام خواهران و برادران با سواد برای یاد دادن بپاخیزند و وزارت آموزش و پرورش با تمام امکانات به پا خیزد و از قرطاس بازی و تشریفات اداری بپرهیزد . برادران و خواهران ایمانی! برای رفع این نقیصه درد آور بسیج شوید و ریشه این نقص را از بن بر کنید . تعلیم و تعلم عبادتی است که خداوند تبارک و تعالی ما را بر آن دعوت فرموده است . ائمه جماعات شهرستان ها و روستاها مردم را دعوت نمایند و در مساجد و تکایا با سوادان نوشتن و خواندند را به خواهران و برادران خود یاد دهند و منتظر اقدامات دولت نباشند و در منازل شخصی اعضای بی سواد را تعلیم کنند و بی سوادان از این امر سر پیچی نکنند. من از ملت عزیز امید دارم که با همت والای خود بدون فوت وقت ایران را به صورت مدرسه ای در آورند و در هر شب و روز و در اوقات بی کاری یکی دو ساعت را صرف این عمل شریف نمایند. بپا خیزید که خداوند متعال با شماست . از خدای تعالی سعادت و سلامت و رفاه ملت شریف را خواستارم.
و السلام علیکم و رحمه الله و برکاته
روح الله الموسوی الخمینی
هفتم دی ماه 58 مطابق با هشتم صفر 1400
( صحیفه نور، جلد یازده، ص 161 مورخه هفتم دی 1358 )
در متن پیام حضرت امام(ره) دو هدف ارزشمند و گرانسنگ تبیین شده است:
الف) کوتاه مدت: آموزش خواندن و نوشتن به افراد محروم از نعمت ارزشمند سواد
ب) بلند مدت: ارتقاء آگاهی و دانش بزرگسالان نوسواد در زمینه های مختلف و تبدیل فرهنگ وابسته کشور به فرهنگ مستقل و خودکفا
بنیاد شهید انقلاب اسلامی(22 اسفند 1358)
بنیاد شهید در 22 اسفند 1358، به فرمان امام تاسیس شده و دارای شخصیت حقوقی و استقلال مالی و اداری است و امور آن طبق مقررات و قوانین مربوط به نهادهای عمومی و غیر دولتی و در چارچوب اساسنامه مصوب و آیین نامه‌های مربوط، زیر نظر رئیس جمهوری و تحت نظارت عالیه رهبری اداره می‌شود.
احیاء، حفظ و ترویج فرهنگ ایثار و شهادت طلبی، زنده نگهداشن یاد شهیدان و حفظ آثار آنان، تجلیل و تکریم از خانواده‌های معظم شهیدان، جدیت در امور فرهنگی خانوداه‌های شاهد، خوداتکائی و قانونمند کردن ارائه خدمات به آنان و بسیج امکانات نظام به منظور پراکندن عطر ملکوتی شهادت در جامعه، محور فعالیت های این نهاد مقدس است.
البته سابقه اولیه این نهاد به دوران آغاز قیام امام در سال 1342 باز می‌گردد. بعد از قیام پانزده خرداد 42، گروهی از روحانیون انقلابی و مبارز و افراد نیکوکار به دستور امام، ماموریت یافتند تا به خانواده های شهدا رسیدگی کنند، که این کار در طول سال های مقاومت و مبارزه ادامه یافت و در سال های 57-56 دامنه وسیع تری پیدا کرد. بعد از پیروزی انقلاب، برای سامان دادن بیشتر به امور شهدا و خانواده‌های آنان، با فرمان امام، بنیاد شهید آغاز به کار کرد که با شروع جنگ تحمیلی و بیشتر شدن تعداد شهیدان، وظیفه این بنیاد سنگین‌تر شد.
سازمان تبلیغات اسلامی(اول تیر 1360)
سازمان تبلیغات اسلامی از جمله نهادهایی است که با هدف اعتلای فرهنگ نغز و پربار اسلام راستین و تبلور حیات معنوی و تعیین و ترویج شاخصای اعتقادی، بنیاد نهاده شد.
بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، نهاد شورای عالی تبلیغات اسلامی در اول تیر 1360، به صورت نهادی منسجم، مستقل و وابسته به ولایت فقیه، با اراده امام «قدس سره» و به منظور پرداختن به امر تبلیغات به وجود آمد.
«تبلیغات دینی مردمی، سازماندهی و هدایت نیروهای مؤمن و تشکل های مردمی و ایجاد شبکه های وسیع ارتباطی با حزب الله، احیا، اشاعه معارف، فرهنگ و تاریخ شیعه، تنویر افکار عمومی در مقابله با تبلیغات سوء تهاجم فرهنگی دشمنان، رفع نیازهای فرهنگی اقشار جامعه به ویژه جوانان، تدوین و انتشار کتب، جزوات نشریّات مناسب به منظور معرفی علوم، معارف فرهنگ، تمدن اسلامی و تبیین مواضع انقلاب اسلامی، سازماندهی و اعزام مبلّغ و مربّی دینی به داخل و خارج آن» از متن انقلاب متولّد شد و در گذرگاه های حسّاس و خطیر سال های گذشته که سرشار از بحران و توطئه، همراه با دسیسه و تهاجمات مختلف دشمنان اسلام در حذف انقلاب و فرهنگ اسلام ناب محمّدی بوده است، نضج گرفت و رشد کرد و بزرگانی چون آیات عظام جنتی، مهدوی کنی و امامی کاشانی و نیز شهیدان گران قدری چون، حجت الاسلام حقانی و ... در این مسیر زحمت های فراوانی کشیدند.
این نهاد انقلابی در سیر تکاملی خود، در 14/1/1368، با دست خط مبارک امام خمینی«قدس سره» به سازمان تبلیغات اسلامی تغییر نام یافت و آیت الله جنتی از سوی ایشان به ریاست این سازمان برگزیده شد.
در طی سال هایی که از فعالیت این سازمان سپری شده است به اقتضا، نیازمندی های مطرح در سطح جامعه و به تناسب سیاست های کلی نظام اسلامی فعالیت های این سازمان دستخوش تغییر و تحول بوده است.
عمده وظایف سازمان تبلیغات اسلامی عبارتند از:
1- سیاستگذاری، برنامه‌ریزی، هدایت، سازماندهی، پشتیبانی و نظارت بر تبلیغات دینی- مردمی.
2- زمینه‌سازی برای یافتن نیروهای مومن و پیدایش تشکل‌های انجمن‌های اسلامی و جمعیت‌های مشابه و نظارت بر فعالیت آنها.
3- تلاش در جهت احیا و اشاعه معارف، فرهنگ و تاریخ تشیع از همه راههای ممکن، با تاکید بر وحدت تمام مذاهب اسلامی و حراست از آن، با همکاری مراجع و نهادهای ذیربط.
4- تحقیق و بررسی در خصوص تبلیغات سو و تهاجم فرهنگی دشمنان و شناسائی و تحلیل ترفندهای تبلیغی علیه انقلاب اسلامی با هماهنگی سایر دستگاه‌های ذیربط و ارائه سیاست‌های لازم در جهت خنثی‌سازی آنها و تنویر افکار عمومی.
5- انجام مطالعات راهبردی و بررسی‌های کاربردی در زمینه نیازهای فرهنگی اقشار مختلف جامعه بویژه جوانان و طراحی برنامه‌ها و شیوه‌های تبلیغی نوین و اصلاح و احیای روش‌های سنتی در تبلیغات اسلامی.
6- و غیره
شورای عالی انقلاب فرهنگی( 19 آذر 1364)
پس از فروپاشی نظام پهلوی، نهادهای مختلف یکی پس از دیگری پا گرفت؛ اما فرهنگ حاکم بر نهادهای جامعه مخصوصا نهادهای فراگیری مانند آموزش و پرورش و دانشگاهها، مسأله ساده‌ای نبود که بتوان در کوتاه مدت، تحولات لازم را در آنها بوجود آورد. از طرف دیگر ادامه کار آنها به ویژه دانشگاهها به همان شکل سابق به صلاح جامعه نبود.
در اوایل انقلاب، گروهک‌های مختلف، دانشگاهها را عرصه تاخت و تاز خود ساخته و روند تحصیل و تدریس را مختل کرده بودند. همه این مسائل ضرورت تغییر بنیادین در برنامه‌ها و شیوه‌های تدریس و تربیت و اهداف آن را ایجاب می‌نمود؛ در نتیجه، خصوصا با توجه به جو حاکم بر دانشگاهها، مدتی تمام دانشگاه‌های کشور تعطیل شد و به فرمان امام خمینی ستاد انقلاب فرهنگی به منظور ساماندهی امور فرهنگی مدارس و دانشگاهها تشکیل شد.
با بازگشایی دانشگاهها، فعالیت ستاد انقلاب فرهنگی ادامه یافت و ضرورت توسعه و تعمیق کار این ستاد ایجاب کرد که در نوزدهم آذر 1364، حضرت امام، رؤسای سه قوه و تعداد دیگری از اندیشمندان فرهنگی کشور را به اعضای آن بیفزایند و بدین شکل ستاد انقلاب فرهنگی با ترکیب جدید خود، تحت عنوان شورای عالی انقلاب فرهنگی فعالیت خود را آغاز نمود.
هر چند صدور پیام نوروزی امام خمینی(ره) در اول فروردین 1359 را باید نقطه عطفی در تاریخ انقلاب فرهنگی دانست چرا که ایشان در بند 11 این پیام بر ضرورت ایجاد «انقلاب اساسی در دانشگاه های سراسر کشور»، «تصفیه اساتید مرتبط با شرق و غرب» و «تبدیل دانشگاه به محیطی سالم برای تدوین علوم عالی اسلامی» تأکید کردند.
وظایف مصوب این شورا عبارتند از:
1ـ تدوین اصول سیاست فرهنگی نظام جمهوری اسلامی در تعیین اهداف و جهت برنامه‌های فرهنگی، آموزشی، پژوهشی و علمی.
2ـ تعیین مراجع برای طرح و تدوین برنامه‌های فرهنگی، آموزشی، علمی و تحقیقاتی
3ـ تصویب آیین‌نامه‌های مهم و اساس مراکز علمی و فرهنگی، آموزش و پژوهشی کشور
4ـ تصویب ضوابط تأسیس مؤسسه‌ها مراکز علمی و فرهنگی و تحقیقاتی و فرهنگستان‌ها و دانشگاهها و مراکز آموزش عالی
5ـ تهیه طرح و تدوین آیین‌نامه‌ها برای ایجاد زمینه‌های لازم جهت بسیج و مشارکت همه جانبه مردم
6ـ تدوین ضوابط برای گزینش استادان و معلمان دانشگاهها و مراکز آموزشی
7ـ نظارت بر کلیه مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی
8ـ تأیید نامزدهایی که وزیر فرهنگ و آموزش عالی به عنوان رییس دانشگاهها پیشنهاد می‌کند
9ـ تدوین ضوابط و اصول کلی و سیاست‌های مربوط به توسعه روابط علمی و فرهنگی با کشورهای دیگر
10ـ نظارت بر امور کتاب‌های درسی
مجمع تشخیص مصلحت نظام(17بهمن1366)
طبق قانون اساسی، روند تصویب قانون در کشور بدین صورت است که پس از تصویب نمایندگان مجلس شورای اسلامی، این مصوبات باید به تأیید شورای نگهبان قانون اساسی برسد تا در صورت عدم مغایرت با شرع و قانون اساسی قانونیت پیدا کند. در صورت عدم تأیید شورای نگهبان، مصوبات به مجلس عودت داده می‌شود تا اصلاحات مورد نظر شورای نگهبان انجام گیرد اما در پاره‌ای از مسائل، مجلس شورای اسلامی به دلیل ضرورتی که در اجرای قانون مصوب احساس می‌کند بر موضع خود اصرار می‌ورزد.
در سال های اولیه انقلاب، در برخی موارد، این مسأله پیش می‌آید که طرح های برگشتی از شورای نگهبان با اصرار مجلس برای تصویب آن مواجه می‌شد؛ لذا رییس وقت مجلس در سال 1360 طی نامه‌ای به امام خواستار اعمال ولایت و تنفیذ مقام رهبری در رابطه با قانون کار که مورد اختلاف مجلس و شورای نگهبان بود شد و امام نیز در تاریخ 19/7/1360 طی جوابیه‌ای تصریح کردند که:
« ...پس از تشخیص موضوع به وسیله اکثریت وکلای مجلس شورای اسلامی، با تصریح به موقت بودن آن، مادام که موضوع محقق است و پس از رفع موضوع، خود به خود لغو می‌شود، مجازند در تصویب و اجرای آن ...»
اما در سال 1366 بار دیگر این بحث به طور جدی مطرح شد و رییس جمهور، رییس مجلس، رییس دیوان عالی کشور و نخست وزیر و سیداحمد خمینی طی نامه‌ای به امام خواستار تعیین مرجعی برای حل عملی مسائل و تشخیص ضرورت و مصلحت شدند و امام در جوابیه خود در تاریخ 17/11/1366 دستور تشکیل مجمعی مرکب از فقهای شورای نگهبان، آیت‌الله خامنه‌ای، هاشمی رفسنجانی، توسلی، موسوی خوئینی‌ها، میرحسین موسوی و وزیر مربوط برای تشخیص مصلحت نظام را صادر کردند. امام در بخشی از این نامه مرقوم فرمودند: « آقایان توجه داشته باشند که مصلحت نظام از امور مهمه ای است که گاهی غفلت از آن موجب شکست اسلام عزیز می‌گردد. امروز جهان اسلام، نظام جمهوری اسلامی ایران را تابلوی تمام نمای حل معصلات خویش می‌داند»
مجمع مصلحت نظام پس از اصلاح قانون اساسی در سال 1368، در قانون اساسی نیز گنجانده شد.
منبع:
- فرهنگنامه نهادهای انقلاب اسلامی- مرکز اسناد انقلاب اسلامی
- پایگاه اطلاع رسانی اداره کل آموزش و پژوهش معاونت سیما
پایان پیام/
نظر شما