اشاعه معارف امام‌شناسی میان عموم مردم ثمره هجرت امام رضا(ع) به ایران بود

حجت‌الاسلام و المسلمین «سید محمدرضا مرتضوی» در این وبینار طی سخنانی اظهار کرد: مهمترین فعل امام رضا(ع) در زمان حیات مساله هجرت ایشان به ایران بود که به آن اشاره مختصری می کنم.

وابسته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان افزود: افعالی که از معصومین(ع) صادر می شود برای مثال افعال محوری آنان مانند قیام امام حسین(ع)، صلح امام حسن(ع) و یا هجرت علی بن موسی الرضا(ع) به ایران، اسراری نهفته دارد البته که شاید ما در مقامی نباشیم که به آن اسرار به صورت مستقیم پی ببریم اما اگر اندکی بیندیشیم می توانیم به برخی از آن اسرار برسیم.

وی گفت: گاهی کارهایی که حضرات معصومین(ع) انجام دادند در زمان خودش مشخص نبوده و بعد از مدت ها سِر آن مشخص شده است. برای مثال زمانی که ولایت عهدی مامون به امام رضا(ع) پیشنهاد داده شد و بسیاری از افراد اعتراض کردند که چرا آن حضرت ولایت‌عهدی را پذیرفت. بسیاری مطرح می‌کردند پدر مامون بسیار پدر شما را اذیت کرد حال چه طور می خواهید اینجا را رها کرده و به سمت مرو بروید؟ بنابراین برخی معترض به این مسایل بودند اما سِر این حرکت امام رضا(ع) بعد از سال ها برای ما آشکار شد و اکنون متوجه می‌شویم که علت این اقدام امام رضا(ع) بود. ابتدا که مامون از امام(ع) درخواست کرد حضرت نپذیرفت تا اینکه مجبور شد و در واقع زمانی این موضوع را پذیرفتند که همه متوجه این مساله بشوند که امام(ع) را به اجبار ناچار به پذیرش کردند بنابراین حضرت پس از این بود که ولایت عهدی را قبول کردند و به سمت ایران آمدند.

این پژوهشگر با اشاره به حرکت اساسی و محوری امام رضا(ع) در هجرت به ایران گفت: نخستین کار محوری ایشان تبدیل ایران به پایتخت شیعی بود. زمانی که مامون حضرت را به ولایت عهدی دعوت کرد ایران بسیاری رشد کرده بود اما  زمانی که حضرت به ایران آمد خطاب مامون فرمود که در بغداد علیه تو توطئه ای شکل گرفته است به آنجا برو و مامون به بغداد رفت و این شهر را به عنوان پایتخت خود انتخاب کرد و امام رضا(ع) بدون مانع و مشکل پایگاهی را برای رشد شیعه در ایران ایجاد کرد.

حجت الاسلام و المسلمین مرتضوی افزود: شیعه در بسیاری از این کشورها هیچ حکومتی نداشته است، کشورهایی که بیشتر جمعیت آنها شیعه هستند اما حکومت شیعی نداشتند اما اکنون بعد از گذشت 1200 سال می‌بینیم که امام رضا(ع) چه حرکت اساسی با هجرت خود به ایران انجام داد؛ اکنون به تعبیر مقام معظم رهبری(مدظله‌العالی) اگر بخواهند در دنیا کاری انجام دهند و تصمیمی گرفته شود بدون در نظر گرفتن نظر ایران امکان پذیر نیست.

وی گفت: این ثمره بعد از سالیان سال برای ما مشخص شد، پس  از هزار و چند سال. امام رضا(ع) آن روز چه چیزی را دیدند؟ در روایات بسیار تاکید شده است که حتما به زیارت امام رضا(ع) بروید و شاید یکی از دلایل همین باشد که مردم به زیارت امام رئوف بیایند و این پایتخت شیعی بیشتر رشد کرده و تقویت شود، بعد از امام رضا(ع) نیز وجود بیش از پنج هزار امام‌زاده در ایران که عده ای در زمان حیات علی بن موسی الرضا(ع) به ایران آمدند و عده ای بعد از شهادت حضرت آمدند منجر شد که در هر جای ایران پایگاهی برای عشق ورزیدن به مکتب اهل بیت و حضرات معصومین ایجاد شود‌.

وابسته فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در لبنان تصریح کرد: حرکت محوری دوم که امام رضا(ع) با هجرت خود به ایران به ثمر رساند که اشاعه معارف امام‌شناسی بود که این نکته بسیار مهمی است به این دلیل که قبل از امام رضا(ع)، امام شناسی به صورت خصوصی و برای خواص بود اما در زمان آن حضرت، عموم را در برگرفت و این مساله به دلیل مجالس بود که مامون برای مناظره با علی بن موسی الرضا(ع) برگزار می کرد که در این مناظرات سران ادیان، طوایف، قبایل حضور داشتند و حضرت یک تنه در مقابل همه آنان حاضر شده و به پرسش ها پاسخ می داد و سبب آبرومندی شیعه می شد.

همچنین در بخش دیگری از این وبینار «میشال کعدی» با محور «امام رضا(ع)، ابعاد معنوی و علمی زندگی آن حضرت» به ارایه مباحث خود پرداخت و گفت: اهل بیت(ع) کرم عظمت دارند و امام رضا(ع)  نیز همچون سایر امامان، ویژگی های بارز فکری و علمی و معنوی بسیاری دارد.

نویسنده، شاعر و فیلسوف لبنانی گفت: امام رضا(ع) تفکر ناب و تربیتی است که هرگز از عظمت سایر اهل بیت(ع) از جمله امام علی کمتر نیست. یکی از ویژگی‌های آن حضرت تقوا، ارتباط و دوست داشتن دیگران است. آن حضرت دوستدار همه مردم بود. مردم برای امور بسیاری به امام رضا(ع) مراجعه می کردند مسایلی از قبیل علمی، طبی، ادبی، معنوی و در واقع امام رضا(ع) با جدیت با همه جهانیان ارتباط برقرار کرد.

وی افزود: من امام رضا(ع) را به خودی خود یک مکتب پایدار و برقرار می‌بینم که مملو از روشنگری های فکری، سیاسی و ادبی بود. امام رضا(ع) در واقع همان علی(ع) است، ایشان علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابی طالب است.

کعدی گفت: امام رضا(ع) بر گردن من حقی دارد، آن حضرت از زمانی که چهارده ساله بودم برایم آشنا بود. روزی که در مدرسه اکلیریکی بودم (آموزشگاه دینی و مذهبی است که جوانان را برای ارتقا به درجه کهنوت در کلیسای مسیحی آموزش و تربیت می‌دهد) و در آن نقش انسانی دینی خود را ایفا می کردم، ایشان را شناختم. امام رضا(ع) واقعا انسان و امامی با عظمت است و همان طور که گفتم بر گردن من حق دارد هنگامی که به شهر مشهد سفر کردم و به زیارت امام رضا(ع) رفتم با چشمان خود عظمت و بزرگی این امام را دیدم و همین طور که مشغول زیارت و طواف دور ضریح بودم تاسلام کنم و دست خود را برای تبرک به ضریح بزنم خود را در دنیای دیگری یافتم، و در حالی که طواف می کردم به مردم می گفتم :ای مردم من از لبنان آمده ام تا امام رضا(ع) را زیارت کنم و ایشان را زیارت کردم در حالی که وعده زیارت دومی را دادم . در زیارت اول که به مشهد رفتم به امام رضا(ع) وعده دادم که کتابی را درباره اش می نویسم که نتیجه آن اثری به نام «ابعاد علمی و معنوی امام رضا(ع)» شد؛ زیرا آنچه را که باید می دیدم، بنبراین اصلا برای من عجیب نیست که امام رضا(ع) را قدیس بخوانم. من به شما و همه می گویم اگر از امام رضا(ع) چیزی بخواهید ایشان اجابت می کند.

این نویسنده لبنانی افزود: امام رضا(ع) فراتر از انسان بلکه قدیس است، البته به این معنا نیست که این سخنان من فقط مختص امام رضا(ع) باشد بلکه من این حرفا رادرباره همه اهل بیت گفته ام، امامانی که همواره در کتابها و سخنرانی خود همواره آنان را قدیس خوانده ام.

کعدی در بخش دیگری از مباحث خود درباره حضرت فاطمه زهرا(س) به ارایه مباحثی پرداخت و گفت: باید به صراحت بگویم که فاطمه زهرا(س) به گردن همه حق دارد. دختران و زنانی که حضرت صدیقه طاهره(س) همه چیز را می آموختن. من درباره حضرت زهرا نیز کتابی نوشتم زیرا ایشان اولین زن ادیب و سخنور است، من برای ایشان احترام خاصی قایلم.

وی ادامه داد: فاطمه معصومه(س) خواهر امام رضا(ع) نیز در واقع دانش آموخته اسلام و به ویژه دانش آموز فاطمه زهرا(س) است. لذا منطقی است که بگوییم از خطا و گناه معصوم است.  

در ادامه این وبینار حجت الاسلام و المسلمین «علی جابر» به ارایه مباحث خود پرداخت.

عضو شورای مرکزی حزب الله ضمن تبریک دهه کرامت گفت: این ایام بین ولادت حضرت فاطمه معصومه(س) دختر امام موسی کاظم(ع) و ولادت برادرش امام علی بن موسی الرضا(ع) هشتمین امام ما شیعیان قرار گرفته است. از مهمترین ویژگی های این ایام آن است که این روزها روزهای نشان دادن و اعلام کرامت اهل‌بیت(ع) است؛ چراکه قشر گسترده ای از مسلمانان اهل بیت را آنگونه که باید نشناخته اند و حق آنان را در محبت و پیروی و طاعت آنگونه که خداوند بر همه ما ملزم فرض کرده است ادا نکرده اند.

وی افزود: اهل بیت(ع) راه و وسیله رسیدن به خداوند و حجت و برهان هدایتگر به سمت حق هستند؛ به گونه ای که حرم‌ها و مراقد این انسان‌های پاک و طاهر در خاک این ملت است و ملت ایران از برکات وجود آنان بهره مند می شوند.در شهر مشهد شاهد هستیم که این شهر بزرگ به دلیل وجود حرم امام رضا(ع) شهری با عظمت در عمران و آبادی و ارزش های معنوی علمی است؛ همچنین در قم جایی که حرم حضرت معصومه(س) قرار دارد و پرچم مکتب اهل بیت(ع) و علم و دانش و منش آنان را برافراشته است تا هدایتگر همه مسلمانان باشند و راه اهل بیت را ادامه دهند.

در ادامه این وبینار «محمدجعفر محمدزاده» با بیان اینکه دهه کرامت فرصتی است که به زندگی علی بن موسی الرضا(ع) پرداخته شود، افزود: یکی از وجوهی که از زندگی آن حضرت مغفول مانده است حیات فرهنگی ایشان است، به ویژه در زمانی که در خراسان حضور داشتند، حیات فرهنگی امام رضا(ع) به دو بخش تقسیم می شود ؛ یک بخش فعالیت‌های فرهنگی آن حضرت مثل سایر خاندان عصمت و طهارت است که شامل خطبه و نامه و تربیت شاگردان و مباحث و فعالیت های فرهنگی است که در طول عمر شریف خود داشتند؛ اما بخشی دیگری از فعالیت های فرهنگی امام رضا(ع) متناسب با فضای محل زندگی آن حضرت رقم خورده است و آن ایجاد فضایی برای گفت وگو و مناظره در بوده است.

این نویسنده و پژوهشگر تصریح کرد: درباره مناظره‌های امام رضا(ع) روایات و احادیث فراوانی وجود دارد، در این فرصت می خواهم ارزش این کار حضرت را مطرح کنم، گفت وگو از نیازهای بشر است، بشر نیاز دارد که گفت وگو کند و اندیشه های خود را به محک اندیشه های دیگران زده و درباره اندیشه دیگران نیز بیندیشد. یکی از ماموریت هایی که امام رضا(ع) برای خود و تربیت بشر قایل بود را می توان به اقدامی دانست که حضرت در مورد ایران انجام داده و به فضای فرهنگی ایران و خراسان دست زد. زمانی که دارالخلافه مسلمانان در خراسان بود حرکت هایی قبل از حضور مامون و حتی قبل از امام رضا(ع)  آغاز شده بود اما با حضور آن حضرت این حرکت ها اوج گرفتند.

مدیر رادیو ایران با اشاره به سیر مناظرات امام رضا(ع) گفت: ایشان دو دسته مناظره داشتند، نخست مناظره‌های درون دینی که بین مسلمانان و فرقه های اسلامی بود و نحله ها و اندیشه های مختلفی نظیر اسماعلیه، زیدیه در آنها شرکت داشتند. دسته دیگر از مناظرات امام رضا(ع) دینی و الهی و با صاحبان کتب و ادیان آسمانی بود و حضرت با مسیحیان، یهودیان، زردشتی ها مناظره داشنتد از جمله مناظره با جاثلیق مسیحی رهبر ارشد مسیحیان یا مناظره با راس الجالوت یهودی از رهبران یهودی آن مزان، همچنین مناظره با هیربدان زردشتی و عمران صائبی که قابل توجه است.

محمدزاده اظهار کرد: این منظارات باعث می شد که فضای فرهنگی آن زمان توسعه یافته شود. امام رضا(ع) با هر گروه به تناسب خود آها مناظره می کرد برای مثال با اهل کتاب با استناد به ادیان آسمانی مناظره می کرد و در مناظرات درون دینی اسلام بر اساس قرآن و با استناد به روایات پیامبر اکرم(ص).

وی در بخش دیگری از مباحث خود گفت: اما دسته‌ای از مناظرات آن امام همام برون دینی بود و با اشخاصی که اصلا دین را قبول نداشتند مانند ملحدان و زنادقه که آن حضرت در این مناظرات بیشتر به عقل و استدلال مراجعه و مباحث را مطرح می کردند  تا فطرت آنها بیدار شود چراکه اگر فطرت بیدار شود پذیرش حقیقت راحت است.

این نویسنده تصریح کرد: علت این که این مناظرات در زمان مامون برگزار شد متعدد است، نظرات متعددی بیان شده است از جمله اینکه مامون به دنبال شکست امام رضا(ع) درا ین مناظرات بود، همچنین نگاه دیگری نیز بیان شده است که مامون می خواست امام را در فضای علمی و فقه و اجتهاد محصور سازد تا ایشان را از سیاست دور کند، دیدگاه دیگر آن است که مامون تلاش می کرد این مناظرات را پررونق برگزار کند تا افکار عمومی را از سیاست و توجه به حکومت منصرف کند.

وی ادامه داد: اما نظر دیگر در مورد علت برگزاری مناظره این است که خود مامون هم تمایل به برگزاری این مناظرات داشت تا علاوه بر اینکه موقعیت خلافت را داشته باشد خود را هبع نوان چهره علمی فرهنگی به جهان اسلام معرفی کند.

محمدزاده افزود: امام رضا(ع) در این مناظرات به دنبال اثبات حقیقت، بید کردن فطرت انسانها و نزدیک کردن افکار انسان ها به یکدیگر و کم کردن اختلافات بود و می خواست گفت وگو را به عنوان یک ابزار و وسیله ترویج کند و در نهایت امام دنبال این بود که به هر طریقی قوه عقل و استدلال جامعه را بیدار کند و جامعه چیزی را منهای عقل و استدلال قبول نکرده و دنبال حرف هایی از جنس خرافات نرود.

مدیر رادیو ایران تصریح کرد: لذا فکر می کنم دهه کرامت فرصتی است تا بیشتر این وجه و زندگی امام رضا(ع) توجه شود.

در ادامه این وبینار «ندی بدران» طی سخنانی اظهار کرد: امام رضا(ع) هشتمین امام شیعیان است، در چند جمله اگر بخواهیم این امام را توصیف کنیم باید گفت که او بسیار عبادت می کرد و سر به سجده می گذاشت، امامی که به علم و دانش و لطف و مهربانی و تقوا مشهور است.

استاد مدیریت بازرگانی دانشگاه لبنان افزود: او امامی است که رنج کشید و به ما درس‌های بسیاری داد، درس های او فقط در مورد زندگی نیست، اعمال ملموسی انجام داد تا اسلام را در رتفارش منعکس کند که به مواردی اشاره می کنم؛ روزی مردی به امام رضا(ع) گفت: نزد خداوند تو از بهترین بندگانش هستی. امام رضا(ع) با شنیدن این سخنان درسی به مسلمانان دادند و گفتند: هرگز نباید مدح و ثنای کسی را جلوی رویش گفت، حتی اگر شخصی شایستگی آن را  داشته باشد، شاید کسی بیش از من از خدا ترس داشته باشد و بنده بهتری باشد.

این فعال رسانه ای افزود: امام رضا(ع) از هر فرصتی برای ترویج دین اسلام و اصول آن در قالب رفتارهای عینی استفاده می کردند تا این مساله در ذهن مردم حک شود.