خبرگزاری شبستان:تفکر اشتراک مجانی اطلاعات فنی از مدتها قبل از اینکه کامپیوترها بوجود بیایند وجود داشته. به عنوان مثال دستور آشپزی چیزی است که همواره از ابتدایی ترین دوره‌های زندگی انسانی به صورت مجانی در اختیار همگان بوده است.
در اوایل توسعه صنعت اتوموبیل یک گروه از انحصار گرایان، حقوق مربوط به یک موتور دو مرحله‌ای گازوئیلی را در اختیار گرفتند. با کنترل این حق، آنها توانستند صنعت را انجصاری کرد و تولید کنندگان اتوموبیل را مجبور به همراهی با خود نمایند. در سال ۱۹۱۱ هنری فورد توانست در برابر این انحصار که به انحصار سلدن موسوم است پیروز شود. در نتیجه انحصار سلدن ارزش خود را از دست داد و یک انجمن بجای آن بوجود آمد. این انجمن یک توافق بینابین تمام خودروسازان آمریکا بود. هر شرکت تولید کننده می‌تواند حقوق انحصاری داشته باشد اما این اطلاعات باید بصورت مجانی بین تمام اعضای گروه تبادل شود.
مشابه با همین جریان، محققین گروه تحقیقات پروژه های پیشرفته آرپانت پیشنهادی برای توسعه شبکه های اطلاعاتی ارائه کرد و بر اساس کار گروهی که بر روی این پیشنهاد انجام شد شبکه اینترنت متولد شد.
نمونه‌های اولیه‌ی به اشتراک گذاشتن مجانی اطلاعات شامل شرکت آی بی ام هم می‌شود. این شرکت کد اصلی برخی سیستم عامل‌ها و همچنین دیگر برنامه ها را در دهه‌های پنجاه و شست آزادانه ارائه کرد. همچنین با تشکیل شبکه های بی بی اس برخی اطلاعات و کدها بصورت اشتراکی بین کاربران مبادله می‌شد.
لفظ «متن باز» یا اوپن سورس در ابتدا توسط یک گروه از مردم در جنبش نرم افزارهای آزاد در واکنش به ارائه متن اصلی مرورگر نت اسکیپ در کالیفرنیا برگزار شد. اعضای این گروه شامل کریستین پترسون، تود اندرسون، لری آگوستین، جان هال، سام اکمان، میشن تیمن و اریک ریموند بود. پیشگام نهضت نرم افزار آزاد ریچارد استالمن بود. این جنبش و نتایج عملی آن با هسته‌ی لینوکس که توسط لینوز توروالدز تولید کرده بود همراه شد و کم کم توسعه پیدا کرد تا سیستم عامل لینوکس که امروزه نماد بارز آزادی نرم افزار است رخ بنماید.
صرف نظر از اینکه جنبش نرم افزارهای متن باز به کجا می‌رود و در چه جایگاهی قرار دارد، توجه به این پدیده از دیدگاه فلسفه‌ی علم و تفکر حائز اهمیت است. یکی از شعارهای مهم این گروه این است که نرم افزار از جنس دانش است و دانش فروختنی نیست. این گروه، حاصل کار فکر خود که در اوقات فراغت آنها حاصل می‌شود در قالب نرم افزارهایی مجانا عرضه کرده و حاصل کار دیگران را نیز با بررسی بیشتر بهبود می‌بخشند. از آنجا که تمام جزئیات فنی این سیستم ها برای همگان قابل مشاهده است، هر کسی می‌تواند ایده‌های خود را بر روی این سیستم‌ها پیاده کرده و به توسعه آنها کمک کند. در ازای این تفکر و تولید، دانشی در فرد ایجاد می‌شود که می‌تواند بیشتر و بهتر از سایرین به مدیریت و پشتیبانی این نرم افزارها بپردازد. در نتیجه این افراد چه در قالب فردی و چه در قالب گروه ها و شرکت ها ، خدمات پشتیبانی این نرم افزارها را در قبال هزینه‌های مالی انجام می‌دهند. یعنی اصل فکر و دانش و اصل نرم افزار مجانا و بین همه مشترک است و خدمات و ارائه پشتیبانی فنی برای آنها ثروت آفرینی می‌کند.
به راستی اگر حق انحصار اختراعات و اکتشافات در گذشته به این نحو امروزی وجود داشت صنعت و دانش به این سطح پیشرفت می‌رسید؟ آیا انحصاری کردن تکنولوژی به تولید علم کمک می‌کند یا روند آن را کند تر می‌کند؟
طبیعی است که انحصاری کردن دانش و ابای از ارائه ی آن در محافل عمومی علمی، منجر می‌شود که کار علمی کمتری بر روی آن انجام شده و طرح به پختگی لازم نرسد به صورت یک مطالعه‌ی موردی می توان به رقابت شرکت ماکروسافت در تولید سیستم عامل اشاره کرد. این شرکت مدتها بازار انحصاری نرم افزار را در اختیار داشته و از ثروت مند ترین شرکت های جهان نیز به شمار می رود. اما در طول سالهای پیشرفت سیستم عامل لینوکس که یک سیستم عامل مجانی، آزاد و مشترک است و توسط نرم افزار نویس های داوطلب و در اوقات فراغت در سراسر جهان توسعه داده می‌شود توانست گوی سبقت را از این شرکت بزرگ برباید. اصل تعامل دانش و گردش صحیح اطلاعات منجر به این شده که امروزه کمتر شرکتی علاقه مند به سرمایه گذاری بر روی سرورهای ویندوز ماکروسافت داشته باشد و در عوض همگان از سیستم عامل لینوکس که پایداری و امنیت بالاتری را به ارمغان می‌آورد در سیستم های حیاتی و سرورهای مهم خود استفاده کنند.
درس گرفتن از فلسفه ی عمیقی که در پشت صحنه نرم افزارهای آزاد قرار دارد می‌تواند منجر به تغییرات مختلف حوزه‌های مرتبط با فکر و تکنولوژی می‌شود. چه بسا در آینده کسانی به این ایده دست یابند که تعلیم و تعلم نیز باید مجانی و آزاد باشد و کسی نباید برای آموختن مطلبی مجبور به پرداخت هزینه‌ای باشد. آیا چنین چیزی اتفاق خواهد افتاد و آیا پیامدهای آن چه خواهد بود؟
م.ضیایی
پایان پیام/
نظر شما