به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان در ارومیه، آشنایی مخاطبان یک زبان با آثار ادبی بزرگ در زبان‌های دیگر به‌واسطه فردی به‌نام «مترجم» اتفاق می‌افتد. مطالعه این آثار معمولا از این حیث که به ما وسعت دید می‌بخشد، شیرین و لذت‌بخش است و البته تاثیر قلم مترجم و مهارت او در انتقال مفاهیم کتاب زبان مبدا، کمتر از خالق اثر نیست.
«سایمه خاکپور» مترجم کُرد و اهل ارومیه، متولد 1362 حدود 5 سال است که به‌طور حرفه‌ای مشغول کار ترجمه، آن هم در ژانر رمان است. چندی پیش کتاب «پرواز با بالهای شکسته» رمانی دیگر از رمان‌نویس کُرد سوری «حلیم یوسف»، با ترجمه «سایمه خاکپور»، مترجم کُرد اهل ارومیه، ازسوی نشر افزاز روانه بازار کتاب شد. به‌بهانه انتشار این اثر و با هدف بررسی ویژگی‌های این کتاب ، با «سایمه خاکپور» به گفت‌وگو نشستیم که در ادامه از نظر مخاطبان می‌گذرد.
شبستان: ترجمه‌های متعدد از کتابهای مختلف به شما چه انگیزه‌ای میدهد؟
ترجمه ارتباطی مستحکم میان ملت‌هایی که با زبان و فرهنگ یکدیگر آشنایی ندارند، ایجاد میکند. به واسطه ترجمه می‌توان هر آنچه را که پشت مرزها نهفته است به سوی دیگر منتقل نمود و رخدادهای تلخ و شیرین ملتی را بر ملتهای دیگر آشکار کرد. اینکه کتابهای متعددی را برای ترجمه انتخاب می‌کنم بیشتر به این دلیل است که ادبیاتی چون ادبیات کُردی که ازغنی‌ترین و پرمحتواترین ادبیات جهان می‌باشد سال‌های زیادی را در خفقان و انزوا به سر برده است که حتی می‌توان گفت بسیاری از کُردها نیز از وجود چنین گنجینه‌ای تاکنون غافل بوده‌اند. ولی امروز به همت ترجمه و مترجمانی دلسوز، گرد و غبار هزاران ساله از این گنجینه روبیده شده است و همگام با ادبیات جهان در حال شکوفایی است. در ضمن کتاب‌هایی را که برای ترجمه انتخاب می‌کنم همگی در خود راز و رمزهایی از تاریخ ملتی در خود گنجانده‌اند که هر خواننده را به دنیایی که وجود دارد ولی به فراموشی سپرده شده است، فرا می‌خواند. برای مثال رمانی چون «پرواز با بالهای شکسته» یکی از برجسته‌ترین رمان‌های کُردیِ حال حاضر می‌باشد که هنر و قلم پویای نویسنده‌ی نامدار کُرد «حلیم یوسف» توانست جهانیان را از خواب غفلت بیدار نموده و واقعیت‌های تاریخی را جلوی چشمانشان قرار دهد. این رمان شایسته آن است که در کلاس‌های دانشگاهی تدریس گردد چرا که تاریخی از مقاومت 134 روزه‌ی کوبانی را نشان میدهد، مقاومتی که در آن زنان و جوانان شجاع کُرد در میدان جنگ جان دادند ولی خاکشان را به دست سیه پوشان ددمنش ندادند. تاریخی که نباید به فراموشی سپرده شود، میتواند بهترین انگیزه برای من باشد.
اساسا ترجمه کار بسیار حساسی است که اگر به درستی انجام نگردد، چه بسا از هدف اصلی متن یا کتاب اصلی بسیار دور شود. مترجم آثار ادبی علاوه بر اینکه باید بر دو زبان مبدا و مقصد مسلط باشد، میبایست آشنایی کامل با اصطلاحات و استعاره‌های ادبی و عامیانه‌ی هر دو زبان داشته باشد تا بتواند با جایگزینی معادل مناسب، جان مطلب را به خوبی ادا نموده و در عین حال مراقب باشد تا از ارزش ادبی اثر کاسته نشود.
ترجمه هر کتابی مسلما میتواند بر حوزه‌های مختلف تاثیرگذار باشد و البته ترجمه این اثر و آثار مشابه با توجه به موضوع خاص آن از حوزه ادبیات و فرهنگ گرفته تا مسائل ژئوپولتیک منطقه‌ای میتواند، تاثیرگذار باشد.
شبستان: از کتابهای خوبی که ترجمه‌کرده اید، رُمان «پرواز با بالهای شکسته» است، کمی درباره روند ترجمه این اثر بگویید؟
همانطور که می‌دانید در سالهایی که گذشت خاورمیانه را سایه توحشی سیاه فرا گرفت، شبخ داعش بر خاورمیانه چنان وحشتی در تمام جهان به پا کرد که همه تعاملات جهانی دچار اختلال شد. در زمانی که جهانیان در شوک داعش فرو رفته بودند و این گروه شکست ناپذیر به نظر م‌یرسید و حتی ارتش‌های کشورهای منطقه نظیر عراق و سوریه در مقابل آنها پا به فرار می‌گذاشتند؛ کُردها در مقابلشان ایستادند و در کمال ناباوری اولین سیلی شکست را بر صورت طوفان سیاه نواختند.
رمان «پرواز با بالهای شکسته»، نوشته نویسنده‌ی کُرد سوری، روزهای مقاومت کوبانی را با زبانی ادبی به تصویر کشیده است و خواننده را به کوچه‌های کوبانی میبرد تا در میان آوار خانه‌ها، آزادی را در پوکه فشنگ‌هایی که کودکان از آن به جای سوت سوتک استفاده میکنند؛ لمس کند.
تخصص نویسنده در به تصویر کشیدن جزئیات داستان و داستانی که مربوط می‌شود؛ به تاریخ اخیر جایی از جهان که در آن زندگی می‌کنیم و جملاتی که هر کدامشان مانند کتابی خواننده را تحت تاثیر قرار میدهد، اشتیاقم را برای ترجمه کتاب دو چندان کرد، پس تصمیم گرفتم هر چه زودتر این حس را با هموطنانم به اشتراک بگذارم.
شبستان: در مورد محتوای رُمان «پرواز با بالهای شکسته» بگویید.
همچون سایر آثار نویسنده پر است از زیبایی‌های ادبی که به واقعیات زندگی مردم خاورمیانه و کُردها آراسته شده و با احساس و خیال خواننده میرقصد.
این رمان قصه مردمی است که با دست خالی و تنها با اراده و عشق به خاکشان مقابل بلای خانمانسوزی که جهان را به وحشت انداخته بود، ایستادند. قصه زنانی که برای بشریت و قصه غم و درد و رنج‌های مردمی اسطوره شدند، در مقطعی از تاریخ تنهاترین بودند و با مقاومتی تاریخی همه دنیا را با خود همراه نمودند. و یکی از برجسته ترین رمان‌های کُردیِ حال حاضر می‌باشد که هنر و قلم پویای نویسنده نامدار کُرد حلیم یوسف توانست جهانیان را از خواب غفلت بیدار نموده و واقعیت‌های تاریخی را جلوی چشمان قرار دهد.
این کتاب خواننده را تا سطر آخر با خود همراه میکند تا در میان صفحات کتاب غرق داستان گردد.
شبستان: آیا هدف از ترجمه کتاب رسیدن به فروش مناسب است؟
البته فروش مناسب اگر به معنای جذب خواننده‌های بیشتر و نهایتا شناساندن بهتر رمان و ادبیات کُردی باشد، مطمئنا هدف غایی من به عنوان مترجم است اما اگر منظورتان از فروش بیشتر، کسب درآمد از محل ترجمه این کتاب و سایر ترجمه‌هایم باشد که باید بگویم اساسا ترجمه این آثار توجیه اقتصادی شاید نداشته باشد و هیچگاه نمیتوان به عنوان یک درآمد معقول بدان نگریست.
شبستان: انگیزه شما از ترجمه و مطرح کردن مشکلات در کتاب‌ها چیست؟
همانطور که قبلا نیز بارها بیان نموده‌ام؛ رمان جان ادبیات هر زبان و فرهنگی است و برایم جای افتخار است که بتوانم فرهنگ و ادبیات کُردی را بیشتر به هموطنان ایرانیم معرفی نموده و پلی ایجاد کنم تا هموطنانم اندکی بیشتر با ادبیات غنی و فاخر کردی آشنا شوند.
همچنین مطرح نمودن مشکلات و درد و آلام مردم کُرد در آنسوی مرزها، شناخت بهتری را از خاورمیانه کنونی که خانه همه ماست، به خواننده میدهد. واقعیاتی که روی زندگی همه مردم خاورمیانه مستقیم و غیر مستقیم تاثیر می‌گذارد.
شبستان: برای انتخاب یک کتاب جهت ترجمه چه گام‌هایی را برداریم؟و چگونه کتابی را برای ترجمه و چاپ انتخاب کنیم؟
همانطور که گفتم، زمینه مطالعه و تخصص مترجم و تسلط او بر موضوع، آشنایی مترجم با آثار و نوع نوشتار نویسنده و مقبولیت نویسنده نزد مترجم، بازخورد اثر ترجمه شده نزد خوانندگان و هدفی که می‌توانید از ترجمه‌ی یک اثر داشته باشید، میتواند گام‌هایی برای انتخاب کتاب جهت ترجمه باشد که باید به دقت برداشته شوند و پس از آنکه شروع به ترجمه کردید باید همواره خود را چون امانتداری بدانید که به بهترین و شایسته‌ترین وجه باید متاع گرانبهایی که به دستتان سپرده شده است را به منزل برسانید. هر سطر کتاب را با عشق برگردانید و همانگونه که خودتان بر روی سطور کتاب شنا میکنید، خواننده را در میان جملات غرق کنید و فقط در اینصورت است که می‌توانید بگویید در ترجمه که به نظر من حداقل در مورد متون ادبی بسیار دشوارتر از نویسندگی است؛ موفق بوده‌اید.
ابتدا حوزه مطالعه و علاقه مترجم و تسلط او بر موضوعی که قرار است ترجمه کند، از اهمیت اساسی برخوردار است. و سپس مترجم با آگاهی کامل از جامعه هدف که قرار است کتاب به زبان مورد استفاده آنها ترجمه شود، موضوعی را انتخاب نماید که مخاطب خاص و عام خود را داشته باشد. همچنین مترجم در حقیقت امانتداری است که قرار است امانتی را که به او سپرده شده است را به بهترین صورت به صاحبانش که همانا خوانندگان اثر هستند، تحویل دهد. لذا لازم است که در زمینه موضوع انتخابی تسلط داشته و مسلط بر هر دو زبان و آشنا به هر دو فرهنگ مبدا و مقصد باشد.
خلاصه کلام این که مترجم در انتخاب کتاب برای ترجمه، تسلط بر موضوع، علاقه و البته مقبولیت و ارزش اثر نوشته شده توسط نویسنده و همچنین کارنامه نویسنده را در نظر بگیرد تا کاری که نهایتا قرار است با وسواس و دقت کافی انجام دهد، مورد استقبال جامعه هدف قرار گرفته و هدف نهایی حاصل گردد.
گفتگو : فاطمه صمدزاده
نظر شما