صدای پای نوروز از کوچه پس کوچه های جهرم

خبرگزاری شبستان- جهرم:

صدای قدم های بهار را در جهرم می شود از اوایل اسفند حس کرد؛ آمدن بهار را با خنکای نسیم، بوی عطر شکوفه های نارنج، سبز شدن تپه «قدمگاه» و شلوغ شدن بازار روز و بازارچه «صفایی» و خیابان ها می‌شود فهمید.

از پشت هزار توی تاریخ، هستند هنوز آداب و رسومی که مانده اند تا نشاط را به جان مردم بریزند؛ عید نوروز برای جهرمی ها عید نو شدن است؛ وقت شروع دوباره سال با زیبایی ها.

 آداب و رسوم جزو اصلی فرهنگ و هویت اجتماعی مردم است؛ پاسداشت این آداب در این روزهای شلوغی بین سنت و مدرنیته، چون خنکای آبی گوارا برای تشنه لبی در گرما است.

با آمدن اسفند خانه تکانی ها شروع می شود، فرش های شسته شده، آویزان بر هر دیوار و بام، حجله ای آراسته را می ماند که شهر را برای آمدن نوبهار می آراید.

کوزه ها سبز می شوند و بشقاب های گندم جوانه می زنند و قد می کشند تا سبزه سفره هفت سین شوند؛ مادربزرگ ها همیشه دستشان برکت دارد و سبز کردن سبزه عید از آن کارهایی است که لطف بزرگتر خانواده را به کوچکترها می رساند.

مدیر کانون پرورش کودکان و نوجوانان جهرم در گفت‌وگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان در جهرم، می گوید: سبز کردن سبزه با دست های مادر و هدیه به فرزندان از آن رسم های قشنگی است که هنوز هم مادران جهرمی انجام می دهند.

به گفته «اعظم رنجبر» دغدغه خانم های هنرمند بعد از  خانه تکانی و خرید لباس های نو برای اهل منزل، تهیه شیرینی برای عید است، پس آستین مهر بالا می زنند و شیرینی می پزند تا کام میهمانانشان به سر پنجه هنرشان شیرین شود.

وی با اشاره به اینکه اصلی ترین شیرینی عید نوروز جهرمی ها، کلوچه برنجی و حلوای خارک و کلوچه نخودی است، عنوان می کند: پای ثابت اکثر میهمانی های عید نوروز، نان فرنگی است که جهرمی ها خیلی دوست دارند.

نوروز در آداب و رسوم جهرمی ها سرشار از لطف و مهربانی است؛ یکی از سنت های قشنگ آماده شدن برای عید این است که آنها که آماده می شوند برای شادی نوروز غافل نیستند از یاد کسانی که در  این ایام گرد غم از دست دادن عزیزی بر دلشان نشسته است.

رنجبر می گوید: اگر مدت 40 روز از فوت گذشته باشد، نزدیکان خانواده داغدار با تهیه و هدیه دادن  لباس و پارچه، از  آنها می خواهند که لباس مشکی را از تن در آورند و  به اصطلاح آنها را از عزا در می آورند.

وی نوعیدی را رسم دیگر جهرمی ها برای ادای احترام به یاد تازه گذشته عنوان کرد و اظهار داشت: بازماندگان در عید مراسمی بر پا می کنند و یاد عزیز در گذشته‌شان را در اولین عید پس از وفاتش گرامی می دارند.

مدیر کانون پرورش کودکان و نوجوانان جهرم با اشاره به اینکه از جمله کسانی که از رسم و رسوم های نوروزی بهره مندند و مورد توجه، نو عروس ها و تازه  داماد ها هستند، می افزاید: خانواده عروس و داماد با آمدن عید، خنچه عیدی که شامل لباس و شیرینی و طلاست را تهیه کرده و برای طرف مقابل می فرستند.

یکی از آداب قشنگ  جهرمی ها آشتی کنون است اگر بین کسانی قهر افتاده باشد نزدیکان سعی می کنند با آماده کردن شرایطی در ایام عید و در دید و بازدید ها آشتی دوباره بین آنها برقرار شود و کدورت ها از بین برود چون جهرمی ها  معتقدند کینه ها را نباید از سال کهنه با خود به سال نو آورد.

به گفته وی رسم عیدی دادن و عیدی گرفتن هم در دید و بازدیدهای جهرمی ها همیشه بازارش گرم است و بزرگترهای سخاوتمند و مهربان هنوز این رسم را به خوبی به جا می آورند و لبخند را روی لبهای کوچکترها می نشانند.

نویسنده کتاب «فرهنگ و آداب و رسوم شهرستان جهرم» هم می گوید: جهرمی ها مانند دیگر هم وطنان در خجسته عید سعید باستانی نوروز که یادگار گذشتگان است جشن می گیرند و همه در این ایام سعی بر آن دارند که با خوشی و نشاط این جشن را به پایان رسانند.

«ایرج قزلی» با اشاره به اینکه جهرمی ها از نیمه اسفند ماه به پیشواز نوروز می روند و اولین کاری که در این ایام صورت می پذیرد خانه تکانی است، عنوان می کند: این رسم خوب در جهرم از قدیم الایام به عهده زنان و دختران بوده است؛ اول تمام اساسیه را از اتاق بیرون می آورند و در حیاط می گذارند و سپس با برگ درخت خرما سقف اتاق ها را تمیز کرده و می گویند «بلاغنه» که نوعی عنکبوت است نباید سال روی آن تحویل شود و چرا که اگر این اتفاق بیفتد شگون ندارد و کار صاحب خانه در سال جدید گره می‌خورد.

وی ادامه می دهد: بعد نوبت به ظروف می‌رسد که بعد از تمیز کردن دوباره آن را سر جایش می گذارند.

این محقق جهرم شناس با اشاره به اینکه مردم جهرم برای عید نوروز لباس های نو تهیه می‌کنند و بر این باور هستند که باید با پوشیدن لباس نو سال بر روی آنها تحویل شود، می گوید: آنها همچنین از یکی دو روز مانده به عید به اصلاح و سلمانی می‌روند و سر و روی خود را مرتب می کنند؛ شب عید به حمام می روند و بعد از استحمام لباس های نوروزی خود را می‌پوشند و به انتظار تحویل سال می نشینند.

وی اضافه می کند: در قدیم که هنوز حمام داخل هر خانه نبود به حمام عمومی می رفتند حمام های عمومی از اذان صبح تا حدود ساعت یک بعد از ظهر مردانه و بعد از ظهر تا اذان مغرب زنانه بود؛ شب عید حمام‌ها شلوغ بود و تا پاسی از شب باز بود.

جهرمی ها لحظات نزدیک تحویل سال یک آینه روی زمین می گذاشتند و تخم مرغی را روی آن قرار می‌دادند و بر این باور بودند که به هنگام تحویل سال زمین روی شاخ گاوی است که در آن لحظات گاو زمین را بلند کرده به شاخی دیگر می گذارد.

قزلی می گوید: جهرمی ها معتقد بودند در زمانی که گاو، زمین را بلند می کند تخم مرغی که روی آینه قرار دارد چرخشی به دور خود می کند و به حالت اولیه در می آید که متوجه می‌شوند که سال نو شده است.

 وی عنوان می کند: تهیه شیرینی های محلی هم یکی از مراسم های خاصی است که در جهرم از نیمه‌های اسفند شروع می‌شود و «حلوای خارک»، «رنگینک»، «نان مشت»، «خرما کنجدی» و اخیراً هم «نان فرنگی» باب شده و جزء شیرینی های عید جهرمی ها شده است.

قزلی در مورد نحوه چیدن سفره سفره هفت سین در جهرم نیز می گوید: چیدن سفره نوروز در جهرم مثل سایر شهرهای ایران زمین بوده است؛ آنگاه خانواده در حالی که هر کدام لباس نو شان را که برای عید تهیه کردند می‌پوشند و اطراف سفره می‌نشینند؛ بچه‌ها طبق گفته بزرگترها که هنگام تحویل سال تخم مرغ روی آینه چرخش می کند چشمشان روی آینه است که تخم مرغ کی چرخش می کند.

 وی با اشاره به اینکه بچه ها پس از تحویل سال دست بزرگترها را بوسیده و بزرگترها نیز به کوچکترها عیدی می‌دهند؛ دید و بازدیدها نیز از همین زمان شروع می‌شود و کوچکترها به دیدن بزرگترها جهت تبریک عید می‌روند، عنوان می کند: در قدیم اغلب بزرگترها هنگام تبریک گفتن مذاح و شوخی با کوچکترها می کردند که باعث خنده و شادی دیگران می شد.

رسوم و آداب جهرمی ها برای عید نوروز سرشار از مهر است و همین است راز ماندگاری آن؛ هر سال با عطر بهار نارنج، مهربانی ها هم سبز می شوند تا نوروزهایمان بوی خوش شکوفه های بهاری و طعم دوستی بدهد.

گزارش: مهدی رحمانیان