پرشدن مساجد روسیه از نشانه های بیداری اسلامی است

خبرگزاری شبستان: تاریخ اسلام در روسیه به بیش از 1400 سال پیش باز می گردد و اسلام هم اکنون دومین دین بزرگ در جمهوری فدراتیو روسیه محسوب می‌شود. و تعداد مسلمانان در روسیه به 20 میلیون نفر در میان 50 ملیت می رسد.
به همین منظور شبکه اینترنتی«لها آنلاین» درباره وضعیت مسلمانان و زنان مسلمان گفتگویی را با دکتر محمد هنی، رئیس مرکز فرهنگی اسلامی روسیه ترتیب داده است که این گفتگو را به شرح ذیل می خوانیم:

اسلام چه وقت به روسیه رسید و تعداد مسلمانان امروز در روسیه چه قدر است؟
تاریخ وصول اسلام به روسیه جدید به زمان عمر بن خطاب باز می گردد و اواسط قرن هفتم اولین گروه مسلمانان به منطقه آذربایجان وارد شدند و و در زمان عثمان به صورت نهایی در شهر باب الابواب (دربند) کنونی مستقر شدند، البته آنان مسلمانان روس نبودند، بلکه جنگجویان عرب بودند که همراه با گروههای خویش از آنجا رفتند، اما «رد پای مسلمان» برای قرنها در آنجا باقی ماند و اسلام به عنوان دین جمعیت کثیری از مردمان آسیای مرکزی، قفقاز شمالی، آذربایجان و پاولژ جایی برای خود باز کرد. در قرن هشتم، ابتدا اسلام به عنوان دین دولتی در آسیای مرکزی یا همان ماورالنهر رواج و تحکیم یافت، اما این مسئله در اثر جنگ با عربها بود و نه خواست آگاهانه مردم آن منطقه. اگرچه جمهوری‌های آسیای مرکزی به دولتهای مستقلی تبدیل شدند، اما بعید است کسی منکر این قضیه شود که طی ده‌ها سال آنها به ساختار امپراطوری روسیه و اتحادیه جماهیر شوروی پیوستند و امروز در فدراسیون روسیه جمعیت کثیری از ازبکها، قزاقها، ترکمن‌ها، قرقیزها و تاجیکان زندگی می‌کنند که بازماندگان همان مسلمانان آسیای مرکزی هستند. خزرها از همان قرن هفتم به خوبی با اسلام آشنا بوده‌اند، بسیاری از آنان حتی به اسلام روی آوردند. برای روس‌های کییف، خزرها اولین مسلمانانی بودند که با ایشان آشنا شدند. اما دین رسمی پادشاه خزرها اسلام نبود، و خود خزرها تا قرن 11 ناپدید شدند. پس از قفقاز و آسیای مرکزی در منطقه روسیه که اسلام تثبیت شده بود، نوبت به بلغارهای ولگا رسید که در سال 922 به دنبال حضور باشکوه سفارت خلیفه بغداد در این منطقه، اسلام به آنجا راه یافت. قبایل ساکن این منطقه تا قبل از آن به دلیل معاشرت و تجارت با تاجرانی که از آسیای مرکزی، ایران و بغداد به آنجا می رفتند، به خوبی با اسلام آشنا بودند. بسیاری به این دین گرویدند و آداب آن را به جای آوردند. حتی آلموش، پادشاه بلغار تاکید کرد که برای اسلام آوردن باید دو مرتبه «شهادت» گفته شود و در آسیای مرکزی در مذهب حنفیه، با اینکه علمای ایشان به شیوه دیگری در سفارت بغداد تحصیل کرده بودند، این شیوه رایج شد. در نهایت، اسلام تبدیل به دین رسمی منطقه تحت تصرف ترکان و مغولان به نام «زالاتایا آردا» در دوره حکومت خان ازبک (اوایل قرن 14) شد و پس از آن در میان تعداد بیشماری از قبایل ترک از کریمه تا سیبری گسترده شد. بدین صورت زنجیره بزرگی از ترکان مسلمان روسیه، آسیای مرکزی و آذربایجان شکل گرفت. اما تعداد مسلمانان بر اساس سرشماری های رسمی به میلیون نفر می رسد و در روسیه بیش از 160 ملت با زبانها و فرهنگهای مختلف زندگی می کنند که بیش از 50 ملیت آن را مسلمانان تشکیل می دهند و در این میان دو میلیون تاجیکستانی مهاجر در روسیه ساکن هستند.

مرکز فرهنگی اسلامی روسیه چه زمان و با چه هدفی تاسیس شد؟
مرکز فرهنگی اسلامی از سالهای آغازین دهه نو قرن گذشته، پس از سقوط اتحادیه شوروی در شهر سنت پطرزبورگ به عنوان پایتخت فرهنگی روسیه تاسیس شد و فعالیت خود را با مسلمانان محلی شهر آغاز کرد و در طول مراحل مختلف توانست تا اعتماد وزارت دادگستری روسیه را برای جمعیت مرکز فرهنگی اسلامی در سال 2003 میلادی جلب کند. هدف از تاسیس این مرکز، انتشار صحیح اسلام، نربیت نسل مسلمانان محلی، ایجاد جامعه مسلمان در داخل جامعه روس به منظور محافظت از هویت اسلامی و تعامل مثبت با مردم بر اساس عدالت، آزادی، برادری و انسان دوستی بوده است.

تعامل مسلمانان روس با این مرکز را چگونه می بینید و مهم ترین خدماتی که این مرکز به مسلمانان ارائه می دهد، چیست؟
همانطور که گفتم هدف از تاسیس مرکز فرهنگی اسلامی خدمت به تمامی مردم روس بوده نه تنها مسلمانان، ولی با این وجود، پس از افتتاح، این مرکز مملو از مسلمانان شد و پس از ثبت این مرکز به عنوان جمعیت دینی، نمازهای یومیه و نماز جمعه را در این مرکز برپا می کنیم و به دلیل ازدحام جمعیت با کمی تاخیر جا به بقیه نمی رسد. این مرکز خدمات متعددی به مسلمانان و غیر مسلمانان ارائه می دهد و از جمله این خدمات، بحث آموزش تربیتی است و مسلمانان را با امور دینی مسلمانان و مسائل فرهنگی اسلامی که هویت آنان را می سازد، اشنا می کنیم و در این مرکز، مراسم عروسی و عقیقه ولادت و دیگر امور اجتماعی برگزار می شود. همچنین به طور سالیانه به روزه داران افطار می دهیم و به مناسبتهای مختلف از جمله عاشورا و روز عرفه مراسم خاصی را برگزار می کنیم. علاوه بر اینها خدمات تبلیغاتی به مسلمانان ارائه می دهیم که از جمله آنها راه اندازی سایت اینترنتی ویژه اتحادیه سازمانهای اسلامی در روسیه استو این شبکه به تبلیغ دین اسلام می پردازد و برنامه های ویژه ای را به تازه مسلمانان ارائه می دهد.

انتشار اسلام در روسیه را چگونه ارزیابی می کنید؟
حرکت برجسته ای در بیداری اسلامی در روسیه صورت گرفته است و از جمله نشانه های آن پرشدن مساجد از نمازگزاران در روز جمعه است به طوری که در برخی از کشورهای عربی و اروپایی ما چنین پدیده ای را شاهد نیستیم و توجه به این امر و سپردن کارها به دست جوانان این بیداری را بیشتر می کند به شرط آنکه آنها را توجیه کرد تا در دام تبلیغات تخریبی نیفتند و باید از تمامی امکانات استفاده کرد تا نتیجه خوب گرفت.

جامعه روس تاچه میزان به حریم شخصی مسلمانان احترام می گذارند؟
از آنجایی که قانون به این حریمهای شخصی احترام می گذارد، ملت روس که جامعه ای خوب هستند، با مسلمانان با تسامح رفتار می کنند و اسلام دومین دین به رسمیت شناخته شده پس از سقوط اتحادیه شوروی به شمار می رود و همین امر به بسیاری از تناقضات پاسخ می دهد.

تعداد مساجد و مراکز اسلامی در روسیه چه قدر است؟
تعداد مساجد در زمان نیکلاس دوم، آخرین قیصر روس 12 هزار مسجد بوده است و پس از سقوط اتحادیه شوروی و بعد از جدایی جمهوری اسلامی از آن تعداد مساجد تنها 129 مسجد باقی ماند و پس از آن با تلاش افراد خیر در جهان عرب به ویژه خلیج فارس بیش از 8000 مسجد در کمتر از 15 سال ساخته شد و ما هم اکنون طرحهایی برای بازگشایی نمازخانه ها در مناطق مختلف داریم ولی با این وجود با وجود افزایش جمعیت مسلمانان، نیازمند ساخت مساجد بیشتری در روسیه هستیم و مرکز اسلامی تجربه موفقی نیز در افتتاح مسجد در سنت پطرزبورگ و مسکو داشته است.

با وجود جمعیت مسلمانان در روسیه، چگونه مسلمانان هویت اسلامی خود را حفظ می کنند و مرکز فرهنگی اسلامی در این راه چه قدمهایی برداشته است؟
مسلمانان در روسیه با مشکل بزرگی از جمله فقدان هویت مواجه هستند به ویژه غیر مسلمانانی که از ادیان دیگر به اسلام گرویده اند، ولی با این وجود، تمامی مراکز و موسسات اسلامی تمام تلاش خود را به کار گرفته اند تا هویت اسلامی را با راههای قانونی و مشروع زنده نگه دارند و مرکز اسلامی فرهنگی نیز در این راه تلاشهای بسیاری کرده است و از جمله فعالیتهای ما، برگزاری جشنواره روزهای فرهنگی اسلامی برای احیای هویت اسلامی، کثرت گرایی مذهبی و فرهنگ همزیستی در روسیه بوده است و در سخنرانی هایمان بر این مسئله متمرکز شده ایم که اسلام یکی از اجزای هویت روسیه به شمار می رود و مسلمانان تلاش دارند تا با قوت از دین خود محافظت کنند.

در سایه پدیده اسلام هراسی، مسلمانان برای مقابله و تصحیح چهره اسلام و مسلمانان چه کاری انجام داده اند؟
اسلام دین به رسمیت شناخته شده در قانون روسیه به شمار می رود و این ترس در روسیه کم رنگ تر می شود، حتی یک بار که یک روزنامه اقدام به انتشار تصاویر موهن از پیامبر اکرم(ص) کرد، سردبیر نشریه به زندان محکوم شد و بر اساس مجازاتهای قانونی، انتشار هر گونه تصاویر و نوشتار توهین آمیز و نژادپرستانه ممنوع است و فقط متاسفانه مسلمانان از قانون زیاد نمی دانند و برای مرتفع کردن این امر مراکز فرهنگی و موسسه های دینی تلاش دارند تا حقوق مسلمانان را به خودشان بشناسانند تا با مشکلاتی همچون فرانسه روبه رو نشوند.

زن مسلمان در روسیه را چگونه می بینید؟ چه موانعی بر سر راه حجاب زن مسلمان قرار دارد؟
زن مسلمان محلی همچون دیگر زنان در جامعه روسی است، زمانی که مرد خانواده متدین است، او نیز به اسلام پایبند است و با توجه به اینکه طی قرون متمادی مردم روسیه با فرهنگها و نژادهای مختلف و دینهای مختلف زندگی کرده اند مشکلات کشورهای اروپایی را ندارند و زن مسلمان بر اساس قانون روسیه می تواند حجاب داشته باشد.
پایان پیام/