خبرگزاری شبستان: نامگذاری دومین روز از هفته گرامیداشت وقف با عنوان "وقف، سنت نبوی، سیره علوی" که با سالروز رحلت نبی اکرم (ص) و شهادت امام حسن مجتبی (ع) مقارن شده است، فرصتی است مغتنم برای آنکه اهتمام ائمه معصوم (ع) را در عمل به این حکم الهی که کارکردهای موثر اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و حتی سیاسی را در خود نهفته دارد مورد بررسی قرار دهیم.
با ظهور اسلام حضرت رسول (ص) با اقدام به وقف این عمل خیر را تأیید کرد؛ مردی یهودی به نام محیریق که در جنگ احد مسلمان شده بود وصیت می‌کند که در صورت به شهادت رسیدن 7 قطعه از باغ‌هایش از آن حضرت رسول (ص) باشد که پس از شهادت این باغ‌ها در اختیار آن حضرت قرار می‌گیرد و ایشان این 7 قطعه باغ را در سال 7 هجری بر اولاد و بنی هاشم وقف خاص می کنند.
علاوه بر این، موقوفات دیگری از حضرت رسول (ص) نقل شده است از جمله وقف زمین برای در راه ماندگان، وقف نخلستان برای فقیران و بی نوایان.
وقف بیش از آنکه در زبان و احادیث حضرت رسول (ص) و ائمه اطهار (ع) باشد در عمل و سیره عملی آنها نمود داشته است. چنان که طبق گفته جابربن عبدالله انصاری، هیچ صحابی توانگری نبود جز آنکه چیزی را وقف کرده باشد. بدین صورت وقف با توجه و عمل حضرت رسول (ص) به یک امر بنیادی و نهادینه شده در میان مسلمانان تبدیل شد.
موقوفات حضرت فاطمه (س) و حضرت علی (ع) نیز جزء موقوفاتی است که می‌توان از آنها به عنوان سیره عملی تشویق مسلمانان به وقف و همچنین رفع مشکلات جاری آنها نام برد.
حضرت رسول (ص) حضرت فاطمه (س) را به عنوان متولی باغ‌های هفت‌گانه‌ای که وقف کرده بودند تأیین کردند و این باغ‌ها تحت نظارت حضرت فاطمه (س) اداره می‌شد و پس از ایشان حضرت علی (ع) اداره آنها را بر عهده داشتند و پس از ایشان امام حسن (ع) و امام حسین (ع) و اولاد ارشد آن حضرت اداره این موقوفات را بر عهده گرفتند.
خود حضرت علی (ع) مزارع کشاورزی، نخلستان‌ها، قنوات و چشمه ها موقوفاتی بود که به دست مبارک حضرت علی (ع) ایجاد و وقف شده است، از جمله در ینبع چندین چشمه را وقف حجاج کرده‌اند و چاه‌‌هایی را در راه مکه و کوفه حفر و وقف حجاج بیت‌الله‌الحرام کردند، همچنین ایشان در مدینه مسجد فتح و در کوفه و بصره مساجد متعدد بنا و وقف کردند.
وقف نامه های ائمه اطهار (ع)
وقف نامه هاى امام حسین (ع)
امام حسین (ع) خانهاى را وقف کرد. امام حسن (ع) به او فرمود: خانه را تخلیه کن. (چون چیزى را که انسان وقف مىکند از تصرف او بیرون مىرود.) خانه هم این گونه است : وقتى وقف شد خود واقف نباید در آن تصرف کند.
در حدیث دیگرى آمده است : امام حسین (علیهع) زمین و اشیاى دیگرى را که ارث برده بود پیش از این که تحویل بگیرد، وقف کرد.
موقوفه هاى امام صادق (ع)
آن حضرت نیز موقوفههایى داشته است که از وقفنامه امام هفتم (ع) این مطلب بخوبى استفاده مىشود.
مرحوم کلینى در اصول کافى مىنویسد یزید بن سلیط مىگوید: امام هفتم موسى بن جعفر (ع) وصیت فرمود و ده نفر را گواه گرفت ... تا آن جا که مىنویسد ... امام وصیت کرد تولیت ثلث موقوفه پدرم (امام صادق (ع)) و ثلث خودم نیز با او (فرزند امام هفتم (ع) است.) از این که حضرت فرمود: تولیت ثلث موقوفه پدرم، معلوم مىشود که امام صادق (ع) هم موقوفههایى داشته است.
وقفنامه حضرت موسى بن جعفر (ع)
حضرت موسى بن جعفر (ع) زمینى را وقف کرد که از نظر خوانندگان گرامى مىگذرد: این است آنچه موسى بن جعفر وقف نمود (که مشتمل است بر) همه زمین خود که در فلان مکان واقع است و حدود زمین نیز فلان است که به طور کلى: درخت هاى خرما، زمین، قنات، آب، آسیاب، حریم، حقوق، حق آب زمین، پستى ، بلندى، عرض، طول، میدان جلوى باغ، نهرهاى کوچک و بزرگ ، مرغزارها ، آباد و خراب همه را وقف نموده است .
متولى وقف، درآمد آن را (پس از کسر کردن مخارج مزرعه و سى عدد درخت خرما براى فقراى آبادى) میان فرزندان فلان (در بعضى از نسخ به جاى فلان، موسى ذکر شده است ) تقسیم کند براى هر مرد دو برابر سهم زن. بنابراین اگر یکى از دختران موسى ازدواج نمود سهمى در این صدقه ندارد.
تا این جا از موقوفات خاندان پیامبر استفاده کردیم که آنان دارایى شخصى داشتند که مقدارى از آن را وقف کردند(چون همان گونه که گذشت تا کسى مالک چیزى نباشد، نمىتواند آن را وقف کند.) در این جا مىتوان این نتیجه را نیز گرفت که گرچه بسیارى از این موقوفات در راههاى عمومى وقف شده بود اما چنان که از وقفنامه تعدادى از آنها بر آید، وقف علویان و بازماندگان ائمه (ع) بوده که شامل ائمه بعدى نیز مىشده است . بنابراین یکى از منابع درآمد ائمه (ع) موقوفات خاصى بوده که از امامان قبلى مانده بود.
تشویق مردم به وقف توسط ائمه (ع)
پیامبر اکرم (ص) و خاندان رسالت مردم را بر این کار خیر ترغیب و تشویق نموده و از طرف خداوند نوید پاداش براى هر کار نیکى مخصوصاً به عنوان باقیات الصالحات به آنان مىدادند که از بین احادیث فراوانى که در این باره رسیده است به عنوان نمونه چند حدیث از نظرتان مىگذرد:
امام صادق (ع) فرمود: هر کس از این جهان درگذرد پس از مرگ ، چیزى به او نمىرسد جز این که پیشتر سه چیزى از خود باقى گذاشته باشد:
- کار نیکى که اثرش پس از او باقى باشد؛
- سنت حسنهاى که در میان مردم رواج داده باشد و بعد از او مردم به آن روش عمل کنند؛
- فرزند صالحى که براى او دعا کند.
در حدیث دیگرى از آن حضرت نقل شده که فرمود:
شش چیزى است که شخص مؤمن پس از مرگش از آن بهرهمند خواهد شد:
1- فرزند صالحى که براى او طلب آمرزش کند؛
2- قرآنى که از او باشد و مورد استفادقرار گیرد؛
3- درختى که مىنشاند؛
4- چاه آبى که احداث نماید؛
5- چشمه آبى که در راه خدا جارى مىکند؛
6- سنت و روش نیکى که پس از او مردم به آن عمل کنند.
پایان پیام/
نظر شما