به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، «دکتر علیرضا حسن زاده» امروز (دوشنبه 24 آذر) در نشست «میراث ملموس و مسئله کرونا» از سلسله نشست های همایش بین المللی پیامدهای اجتماعی و فرهنگی کرونا در حوزه های میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع فرهنگی خلاق و هنرهای سنتی گفت: آیین یکی از مهمترین صور میراث فرهنگی است و کارکردهای بسیار مختلفی از جمله همگرایی در مقابل واگرایی در جامعه دارد.
رییس پژوهشگاه مردم شناسی با بیان اینکه در ایران آیین در کنار ادبیات و زبان نقش مهمی دارد، عنوان کرد: در ایران در بحران هایی همچون سیل، زلزله و خشکسالی با شرایط اپیدمی مواجه نیستیم؛ به عنوان مثال در مواجهه با خشکسالی زلزله ساختار آیینی نه تنها معضل تلقی نمی شود بلکه می تواند شرایط را برای احیای هویت آماده کند. از طرفی پاکیزگی و تطهیر در فرهنگ ایرانی اسلامی همیشه مطرح بوده است، به گونه ای که آیین نوروزی را با پاک سازی افراد و قنات ها همراه می کردند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به وجود تابوهای سنتی در ایران بیان کرد: به عنوان مثال در شمال ایران این مسئله وجود داشت که نباید به خفاش دست زد. تابوی لمس در فرهنگ ایرانی وجود داشته است. یکی از نکات مهم دیگر این است که میزان بیماری کرونا در مناطق روستایی کمتر از مناطق شهری است اما مرگ و میر در روستاها بالا بوده است. یکی از راه های مقابله و مواجهه با اپیدمی الگوهای سنتی ییلاق و قشلاق بوده است. این شبیه آن چیزی است که امروز در بازتعریف خود به روستاهای سلامت در کشورهایی مثل آلمان تبدیل شده است. این روستاها در کنار چشمه ها هستند و یکی از نسخه های پزشکان در کشورهای اروپایی رفتن به این روستاهای سلامت است.
این نویسنده و پژوهشگر خاطرنشان کرد: در ایران با فاجعه هایی همچون سیل، زلزله، خشکسالی و جنگ مواجه بودیم؛ در واقع با مرگ و ویرانی ساختار مدنی مواجه بودیم. در چهارراه تمدنی قرار داشتیم و علیرغم اینکه این موقعیت جغرافیایی، فرهنگ ما را غنی کرد، یک سری معایبی از جمله جنگ داشت. در ایران آیین ها در برابر شرایط بحرانی بازآیی را انجام می دهند و جامعه را منعطف و پایدار می کنند.
حسن زاده با بیان اینکه میراث فرهنگی را محدود به یک ژانر نمی دانیم، عنوان کرد: شعر مولانا به سنت های عرفانی پیوند می خورد. اشعار ما برخاسته از ادبیات با استادانی همچون شجریان و ناظری پیوند می خورد. یکی از خاستگاه های هویت ملی و پویایی ما فرهنگ است. برای آیین یک زمان و مکان داریم. به عنوان زمان نوروز و محرم تغییر نمی کند. اگر در گذشته نوروز در یک اپیدمی واقع می شد، آیین را در خانه ها شکل می دادم. رابطه ای بین میراث فرهنگی و ناملموس با آیین ها به وجود آمد و ما شاهد پیوستگی و مداومت این میراث هستیم. در مواجهه با مشکلاتی مثل اپیدمی ها این آیین ها به خانه ها سفر کردند.
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه ایرانی ها در مواجهه با کرونا آیین ها را در فضای مجازی برگزار کردند، افزود: پارادوکس فاصله گذاری و کارکرد آیین ها که تجمیع آدم هاست در اپیدمی کرونا مشهود است. کرونا حضور نزدیک افراد به هم را به مجازی شدن آیین ها تبدیل کرد. مثال بارز، کاشت درخت به یاد متوفی بدون حضور در سوگواری جمعی است. درخت نماد بازآیی است و بدین ترتیب یک آیین تولد را وارد دنیای مرگ می کنیم. در واقع با شیوع کرونا محتوای آیین ها تغییر نکرده اما شکل ظاهر آنها تغییر یافته است. به یاد دارم در آیین محرم در بم عکس متوفی را بر روی علم می گذاشتند. از این گونه خلاقیت ها مردم ایران زیاد داشتند. هویت ایرانی با ادبیات گره خورده است. آیین و هویت ایرانی با توجه به تاریخ طولانی ایران به همبستگی و همگرایی کمک کرده است.
نظر شما