از دیدگاه امام علی (ع) تحول انسان، عیدآفرین است

خبرگزاری شبستان _ سرویس قرآن و معارف: «بیان زیبا و نورانی امیرالمومنین (ع) درباره عید قابل توجه است که: "کل یوم لا یعصی الله فیه فهو یوم عید / هر روزی که در آن گناه نشود عید است." در حقیقت معیار عید، عبد بودن است و انسان به میزانی که تسلیم خداوند می شود و زمینه های تحول درونی را در خود فراهم می کند به عید و بهار می رسد. از این جا معلوم می شود که معیار عید بودن خود انسان است . از دیدگاه امام علی تحول انسانی عیدآفرین است و زمان معیار تحول نیست. اگر روزی برای انسان تحول آفرین باشد آن روز عید است و معیار عید بودن این است که انسان توجه کند در ساحت های مختلف زندگی چقدر به آن زلالی و شفافیت رسیده است. حدیث امام علی علیه السلام می گوید معیار تحولات عید را در انسان جستجو کن.»

آنچه در ادامه می آید گفتگوی ما با حجت الاسلام دکتر «یحیی جهانگیری سهروردی»، مبلغ بین المللی درباره معیار حقیقی عید و مبارک بودن در آستانه بهار و عید نوروز است. 

در آستانه عید نوروز قرار داریم. اگر بخواهیم معیاری برای عید بودن تعیین کنیم از دیدگاه شما آن معیار عید یا مبارک بودن ایام بر انسان چه خواهد بود؟

اگر بخواهیم عمیقا به بحث سال نو و تحول نگاه کنیم می بینیم که تفاوتی میان سال ها نیست. سال 97 همان سال 96 بود در حقیقت یک سری روزها و هفته ها و ماه ها که در سال 96 بودند در سال 97 هم تکرار شدند و به همان ترتیب رفتند. فروردین همان فروردین بود و شنبه ها و جمعه ها همان شنبه ها و جمعه ها. اگر ظاهری نگاه کنیم می بینیم که اساسا تحویل سال به واسطه تکرار چرخش زمین به دور خورشید اتفاق می افتد و ماه به واسطه چرخش ماه به دور زمین و روز به واسطه چرخش زمین به دور خودش و حقیقت آن است که چه ما باشیم و چه نباشیم این حرکت ها وجود خواهد داشت. زمانی که ما در این زمین حیاتی اکنون هم که ما بر روی این زمین زندگی می کنیم همچنان این حرکت ها تداوم دارد و بعد از ما هم خواهد بود.

در حقیقت شما بر این دیدگاه هستید که تکرار روزها فی نفسه نمی تواند مبدا یک تحول و تغییر باشد؟

بله، روزها و ماه ها و سال ها می آیند و می روند همچنان که در این سال ها برای من و شما اتفاق افتاده است که چه بخواهیم و چه نخواهیم این نظم مستقر در نظام عالم ایجاب می کند و این حرکت ها  و چرخش ها که اجرام بچرخند و روزها و ماه ها و سال ها روی دهد اما آنچه در این میان مهم و ارزشمند به نظر می رسد این است که ما این تغییر مکرر را به رشد مستمر تبدیل کنیم و این زمانی اتفاق می افتد که ما معیار تغییر را نه خورشید و نه زمین که خود انسان قرار دهیم.

اساسا از یک منظر بالاتر به این داستان آمدن سال جدید وقتی نگاه کنیم متوجه می شویم که چه بسا جای جشن و شادی نیست چه بسا جای عبرت گرفتن و واکاوی فرصت های از دست رفته است، وقتی هر سال می گذرد انسان در حقیقت یک گام بلند به سمت مرگ خویش برمی دارد و فاصله او و رخت بر بستن از این سرای گذرا کم تر می شود. این طور بگویم که هر سال نو این علامت را به ما می دهد که فرصت های بازگشت کوتاه تر می شود  و زمان پیش رو برای اتفاقات بیشتر تنگ تر و بدین ترتیب ظرفیت های تو در آینده محدودتر می شود.

پس از این زاویه سال نو می تواند مبارک نباشد؟

بله سال نو همیشه نمی تواند مبارک باشد اما از منظری دیگر می تواند سال نو مبارک باشد به شرط این که انسان در سال گذشته به تجربه و دانش و آگاهی بیشتری رسیده باشد و سرمایه افزون تری را به دوش بکشد آن وقت آمدن سال نو برای چنین انسانی می تواند مبارک باشد به خاطر این که فرصت های بیشتری برای افزایش آگاهی و بینش در برابر او قرار گرفته است.

پس عیار نو و مبارک بودن سال جدید این است که تو تا دیروز چه چیزها و عادت هایی را به دوش می کشیدی و اکنون چه فرصت های جدید را می توانی بیافرینی اما این که کسی فرصت دیروز خود را به سرمایه آفرینی تبدیل نکند آن وقت سال جدید یعنی پایان فرصت هایی که از دست رفته است.

پس  معیار مهم این است که انسان خود را محور تحولات قرار دهد انسان از خود بپرسد در دوره ای که روی این کره خاکی زندگی می کند و در این توالی زمانی قرار دارد روزهایش را چطور گذرانده و برای رسیدن به بهره و سرمایه بیشتری از روزهای پیش رو چه می خواهد بکند.

برای تحقق این هدف چه باید کرد؟

اول از همه این است که ما به تصویر واقع بینانه ای از سال و سال های سپری شده برسیم یعنی منبه تصویر اجمالی از آنچه در سال یا سال های گذسته انجام دادم برسم و این نمی شود مگر این که ما فعالیت های خود را به طور منظم در جایی ثبت کنیم و به حافظه اتکا نکنید. بنده چندین سال است که هر سال همه اتفاقات روزانه و حوادث و آنچه انجام داده ام از هر اتفاق خوب و بدی که رقم زده ام ثبت می کنم آخر سال که می شود معمولا سررسید را باز می کنم و یک ترند می بینم  و به فرض متوجه می شوم که من در سال 97، 8 دستاورد و 2 اتفاق بد را تجربه کردم و بعد بر اساس نتایجی که دستم می آید یک معدل موفقیت می گیرم که دستاوردهای من در سال گذشته در چه زمینه هایی بوده و موانع چه نقاطی بوده اند بنابراین با داشتن یک تصویر از سالی که گذشته بهتر می توانم روی نقاط ضعف خود متمرکز شوم و نقاط قوت خود را بیشتر تقویت کنم و با همین نگاه پلان سال جدید را برای خود می چینم که فی المثل حرکت های من در حوزه علم و خانواده و ... چگونه باید باشد.

به عبارت دیگر شما می گویید که برنامه ریزی درست بدون ارزیابی دقیق امکان پذیر نیست؟

اگر ارزیابی ها صورت بگیرد روزها تکراری نمی شود.  اساسا نوروز برای این است که "نو – روز" باشیم یعنی به آن طراوت در روز دست پیدا کنیم اما اگر من می بینم که هر چه زندگی ام را می کاوم چیزی نو و بدیع و خلاقانه در این زندگی یافت نمی شود معلوم است که هنوز برای من نوروز فرا نرسیده است و البته اگر کسی می خواهد به این نوروز درونی و حقیقی برسد بدون ارزیابی و داشتن برنامه عینی و عملی نمی تواند به مقصود خود دست یابد.  اگر هم رشدی صورت گیرد رشدی کاریکاتوری و غیر متوازن خواهد بود.

انعکاس عید در روایات و سیره معصومان ما چگونه است؟

عید در فرهنگ اسلامی معنای زیبا و دقیقی دارد. عید به معنای بازگشت از "عود" است و عید یعنی عود به اصل، یعنی برگردیم به آنچه که در ما اصل و حقیقت است و این بازگشت بدون گذر از آن آلایش هایی که ما را در بر گرفته اند امکان پذیر نیست.  عید یعنی این که ما دوباره به آن زلالی درون خود برگردیم و این به واسطه پیرایش ها و تطهیرهاست و اگر این پیرایش ها نباشد زمان ما را با خود می برد. بیان زیبا و نورانی امیرالمومنین (ع) درباره عید قابل توجه است که: "کل یوم لا یعصی الله فیه فهو یوم عید / هر روزی که در آن گناه نشود عید است." در حقیقت معیار عید، عبد بودن است و انسان به میزانی که تسلیم خداوند می شود و زمینه های تحول درونی را در خود فراهم می کند به عید و بهار می رسد. از این جا معلوم می شود که معیار عید بودن خود انسان است . از دیدگاه امام علی تحول انسانی عیدآفرین است و زمان معیار تحول نیست. اگر روزی برای انسان تحول آفرین باشد آن روز عید است و معیار عید بودن این است که انسان توجه کند در ساحت های مختلف زندگی چقدر به آن زلالی و شفافیت رسیده است. حدیث امام علی علیه السلام می گوید معیار تحولات عید را در انسان جستجو کن.