به گزارش خبرنگار سینمایی شبستان، عباس کیارستمی، مطرحترین کارگردان ایرانی در جهان، پس از تحمل یک دوره بیماری سخت، بعدازظهر دوشنبه ۱۴ تیرماه در فرانسه درگذشت. کیارستمی از اسفندماه سال گذشته در بیمارستان بستری شد و مورد چند عمل جراحی قرار گرفت. در طول روند درمانی این کارگردان گفتههای ضد و نقیضی در مورد وضعیت جسمی این کارگردان فقید مطرح شد و برخی خطا و قصور پزشکان وجراحان را عامل وخامت حال عباس کیارستمی عنوان کردند. بعد از اینکه کیارستمی در ایران چند بار مورد عمل جراحی قرار گرفت، برای ادامه درمان خود از 8 تیر ماه به کشور فرانسه سفر کرد. در طول این مدت شایعات متعددی در مورد بیماری این کارگردان و قصور پزشکان معالج او در رسانهها مطرح شد، اشتباهاتی که گویا تاثیرات منفی بسیاری بر وضعیت جسمی این کارگردان گذاشت.
کیارستمی به ویژه در سطح بین المللی بود. وی را می توان کارگردان موج نوی سینمای ایران دانست. در زیر روندی از فیلمسازی وی در دهه های مختلف میلادی و نام فیلم هایش را میخوانید:
دهه ۷۰ میلادی/ تاسیس بخش فیلمسازی کانون پرورش
در سال ۱۹۶۹ هنگامی که موج نوی سینمای ایران با فیلم گاو ساختهٔ داریوش مهرجویی آغاز شد، کیارستمی کمک کرد تا بخشی برای فیلمسازی در کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تهران ایجاد شود. فیلم دوازده دقیقهای نان و کوچه ۱۹۷۰ ساختهٔ کیارستمی، آغازگر همکاری کانون در ساخت فیلم بود. این فیلم کوتاه نئورئالیسم داستان بچه مدرسهای بیچارهای را روایت میکرد که گرفتار یک سگ وحشی شده بود. فیلم بعدی زنگ تفریح نام داشت که در سال ۱۹۷۲ ساخته شد. کمکم کانون به کارگاهی مهم برای ساخت فیلمهای ایرانی تبدیل شد و نه تنها فیلمهای کیارستمی بلکه فیلمهایی چون دونده و باشو، غریبهٔ کوچک هم توسط همین کارگاه هنری ساخته شد. در دههٔ ۱۹۷۰ در هنگام نو شدن ادبی فرهنگی سینمای ایران، وی به فردگرایی در فیلمسازی روی آورد.
وی در سال ۱۹۷۳، فیلم تجربه و در سال ۱۹۷۴ فیلم مسافر را ساخت. مسافر، فیلمی زمینهساز در کارنامهٔ وی ارزیابی میشود، از این جهت که المانهایی صوری و روایی در آن وجود دارد که تا به امروز، در همهٔ آثار کیارستمی مشترک هستند و آن سبک مستندگونه و ادغام دو ویژگی پارادوکسال یعنی سادگی و پیچیدگی است. در ۱۹۷۵ کیارستمی دو فیلم کوتاه به نامهای «من هم می توانم و دو راه حل برای مساله» را کارگردانی کرد. در آغاز سال ۱۹۷۶ فیلم رنگ ها و پس از آن «لباسی برای عروس» را به نمایش درآورد. این فیلم برنده دیپلم افتخار جشنواره بینالمللی فیلم مسکو و برنده دیپلم ویژه هیئت داوران و جایزه تلویزیون ملی ایران یازدهمین جشنواره بینالمللی فیلم کودکان و نوجوانان تهران شد.
اولین فیلم بلند کیارستمی، فیلم ۱۱۲ دقیقهای «گزارش» است که در سال ۱۹۷۷ به نمایش درآمد. در این فیلم به یک ممیز مالیاتی پرداخته میشود که متهم به دریافت رشوه شده و در ادامهٔ ماجرا یک خودکشی در داستان روی میدهد. وی همچنین در سال ۱۹۷۹ فیلم قصه شکل اول، شکل دوم را ساخت.
دهه ۸۰ میلادی/آغاز محبوبیت جهانی با «خانه دوست کجاست»
وی در ابتدای این دهه فیلم های کوتاه بهداشت دندان، رتیب یا بدون ترتیب، همسرایان و همشهری را ساخت. وی در سال ۱۹۸۷ با ساختن فیلم بلند «خانه دوست کجاست؟» به شهرت جهانی دست یافت. کیارستمی جایزه گریفون برنزی و مدال طلای شهر را از جشنواره جیفونی برای این فیلم دریافت کرد و در لوکارنو مورد تمجید بسیاری قرار گرفت. وی نامزد پلنگ طلایی، برنده پلنگ برنزی، برنده جایزه کنفدراسیون بینالمللی هنر سینما، برنده جایزه فیبرشی و برنده جایزه فیلم منتخب انجمن منتقدان فیلم جشنواره فیلم لوکارنو شد.
دهه ۹۰ میلادی/ دریافت نخل طلای کن و تعبیر سه گانه کوکر
نخستین فیلم کیارستمی در دههٔ ۱۹۹۰ «کلوز آپ» نام داشت که روایتگر یک داستان واقعی بود. کیارستمی در ۱۹۹۲ فیلم «زندگی و دیگر هیچ» را ساخت و برنده جایزه بخش نوعی نگاه در چهل و پنجمین جشنواره فیلم کن شد. وی فیلم «زیر درختان زیتون» را در سال ۱۹۹۴ ساخت.
منتقدان سه فیلم «خانهٔ دوست کجاست؟»، «زندگی و دیگر هیچ» و «زیر درختان زیتون» را به سه گانه کوکر یا سهگانه زلزله تشبیه کردهاند چون هر سه فیلم، روستایی به نام کوکر در ایران را به تصویر میکشد. پایهٔ فیلم به زمین لرزه رودبار و منجیل مربوط میشود که در آن ۴۰٬۰۰۰ تن جانشان را از دست دادند. کیارستمی از نمادهای زندگی، مرگ، تغییر و دوام برای ارتباط سه فیلم استفاده میکند. این سهگانه در دههٔ ۱۹۹۰ در فرانسه و دیگر کشورها از جمله هلند، سوئد، آلمان و فنلاند خوش درخشید و با کامیابی روبرو شد.
«طعم گیلاس» فیلم بعدی کیارستمی در سال ۱۹۹۷ بود. این فیلم مورد تحسین منتقدان و سینماگران قرار گرفت. کیارستمی جایزه نخل طلای جشنواره فیلم کن ۱۹۹۷ و جایزهٔ بهترین فیلم خارجی انجمن منتقدان فیلم بوستون را برای این فیلم به دست آورد و مورد تحسین جهانیان قرار گرفت.
کیارستمی در سال ۱۹۹۹ فیلم «باد ما را خواهد برد» را جلوی دوربین برد. وی برای این فیلم نامزد دریافت جایزهٔ شیر طلایی جشنواره فیلم ونیز بود اما موفق به کسب جایزهٔ شیر نقرهای شد.
سالهای پس از سال ۲۰۰۰/ دریافت مجدد نخل طلای کن
در سال ۲۰۰۲ میلادی، کیارستمی فیلم «ده» را کارگردانی کرد. در این فیلم زنی درون خودرویی نشستهاست و در ده سکانس با ده شخص گفتگوهایی انجام میدهد و نمایی از زندگی زن امروزی در ایران را نشان میدهد.
در سال ۲۰۰۳ میلادی، کیارستمی فیلم «پنج» را کارگردانی کرد. فیلمی شاعرانه، بدون هیچ دیالوگ و شخصیتی، فیلمی که هر بخشش تنها یک نمای طولانی ثابت است که حدود ده تا بیست دقیقه طول میکشد و جمعاً این مجموعهٔ یک ساعت و پانزده دقیقهای را میسازد. کیارستمی قبل از نمایش فیلم از تماشاگران خواست که اگر خسته شدند، لطفاً سالن را ترک نکنند، چشمانشان را ببندند و فقط به صداها گوش کنند: «شما این شانس را دارید که فیلمهای دیگری را در سینماهای دیگر و در زمانهای دیگر ببینید، اما این فیلم، برای اولین بار، و امیدوارم نه برای آخرین بار به نمایش گذاشته میشود و من مطمئنم که شما موفق به تماشای چنین فیلمی در هیچ سینمایی نخواهید شد پس تا آخر بنشینید و تمام آن را ببینید.»
وی در سال ۲۰۰۴ میلادی، «ده روی ده» را ساخت. فیلمی مستند که در حین رانندگی گرفته بود و ده درس در مورد ساخت فیلم را به مخاطب توضیح میداد. سراسر فیلم توسط دوربینی ثابت که در ماشین نصب شدهبود گرفته شد که یادآور شیوهٔ فیلمبرداری فیلمهای طعم گیلاس و ده بود. در سالهای ۲۰۰۵ و ۲۰۰۶ میلادی، وی فیلم «جاده های کیارستمی» را کارگردانی کرد. فیلم مستند ۳۲ دقیقهای، ترکیبی از تصویر و شعر و موسیقی که با فیلمهای سیاه و سفید ساخته شده است.
در سال ۲۰۰۸ میلادی، فیلم «شیرین» توسط کیارستمی کارگردانی شد. این فیلم تصویرگر نگاه ۱۱۳ بازیگر زن، بدون هیچ سخنی به دوربین فیلمبرداری است، در حالی که صداهایی از قرائت منظومه خسرو و شیرین نظامی به گوش میرسد. همهٔ بازیگران فیلم به جز ژولیت بینوش ایرانی و همگی از هنرپیشگان حرفهای سینما هستند. این فیلم نامزد جایزه بهترین فیلم خارجی زبان جشنواره فیلم ونیز سال ۲۰۰۸ شد.
در سال ۲۰۱۰ فیلم «کپی برابر اصل» با هنرنمایی ژولیت بینوش که در توسکانی فیلمبرداری شد، نخستین فیلم کیارستمی بود که در خارج از ایران تولید و فیلمبرداری میشد. کیارستمی برای کپی برابر اصل برای چهارمین بار نامزد دریافت نخل طلایی جشنواره کن شده بود. وی همچنین برای این فیلم جایزه جوانان این جشنواره و جایزه بهترین فیلم خارجی زبان انجمن منتقدان فیلم دالاس فورت وورث را به دست آورد.
فیلم بعدی کیارستمی به نام «مثل یک عاشق» را در سال ۲۰۱۲ که در ژاپن فیلمبرداری شد، بازخوردهای گوناگونی داشت. کیارستمی برای مثل یک عاشق برای پنجمین بار نامزد دریافت نخل طلایی جشنواره کن شده بود. در سال ۲۰۱۳ نشان افتخار دولت ژاپن و در سال ۲۰۱۴ نشان دکوراسیون علوم و هنر اتریش به او اهدا شد.
روزنامه گاردین در سال ۲۰۱۱ در گزارشی فهرست ۴۰ کارگردان بزرگ معاصر سینمای دنیا را منتشر کرد. عباس کیارستمی در مکان ششم این لیست قرار گرفت. در سال ۲۰۱۵ در یک نظرسنجی که توسط وب سایت فرانسوی لاسینتک (سینماتک) از ۲۶ کارگردان برجسته معاصر سینمای جهان انجام شد، عباس کیارستمی محبوبترین چهره سینمای ایران از دیدگاه این گروه از موفقترین کارگردانان حال حاضر سینمای جهان بود.
نظر شما