دکتر صدیقه شاکری معاون پژوهش جامعه الزهراء و استاد حوزه و دانشگاه در گفتگو با خبرگزاری شبستان در استان قم، ضمن عرض تبریک بمناسبت میلاد امام محمد باقر علیه السلام با اشاره به حلم و بردباری امام گفت: حلم امام باقر علیهالسلام در برخورد با مخالفان مشهور است. در برخی نقلها آمده مردی شامی که تحت تأثیر تبلیغات امویان بود، به امام جسارت کرد؛ امام با آرامش کامل، او را دعوت به خانه کرد، به او احسان نمود و در نهایت آن مرد متحول شد. این نوع برخوردها در منابعی مانند مناقب ابن شهرآشوب و بحار نقل شده است.
وی امام محمد باقر علیه السلام را اهل سخاوت و انفاق ذکر کرد و افزود: در روایات، توصیف شده که امام شبانه برای مستمندان مدینه طعام و نیازهایشان را میبرد، و بسیاری نمیدانستند این کمکها از ناحیهی کیست تا زمانی که بعد از شهادت ایشان آن کمکها قطع شد.
شاکری با توجه به عبادت و خشوع امام محمد باقر علیه السلام اظهار داشت: امام چون پدر بزرگوارش، کثیرالعباده و بسیار اهل سجده، دعا، مناجات و قرآن بود. در بحارالانوار (به نقل از مناقب و دیگر کتب) آمده که آنقدر عبادت میکرد که گاهی رنگ چهرهاش از شبزندهداری تغییر میکرد، و در دعاهایش خضوع و خوف شدید از خدا دیده میشد.
معاون پژوهش جامعه الزهراء امام پنجم را اهل وقار و هیبت علمی ذکر کرد و افزود: در نقلهای تاریخی آمده که اهل مدینه و حتی برخی علمای اهلسنّت وقتی امام را میدیدند، تحت تأثیر وقار، متانت و علم او قرار میگرفتند.
وی با اشاره به ولادت امام محمدباقر علیهالسلام در سال ۵۷ هجری قمری در مدینه منوره اظهار داشت: امام باقر(ع) از نظر نسب، جایگاهی منحصربهفرد در میان ائمه اطهار دارد؛ چراکه از سوی پدر، فرزند امام سجاد علیهالسلام و از سوی مادر، فرزند دختر امام حسن مجتبی علیهالسلام است و بدین ترتیب، پیوند نسبی حسنی و حسینی در وجود ایشان جمع شده است؛ ویژگیای که در میان ائمه(ع) بینظیر است.
این استاد حوزه با اشاره به لقب مشهور «باقرالعلوم» افزود: این عنوان به معنای شکافنده دانش و آشکارکننده گنجینههای معرفت است و ریشه در روایتی دارد که پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله به جابر بن عبدالله انصاری بشارت داده بودند که مردی از نسل مرا درک میکنی که علم را میشکافد؛ سلام مرا به او برسان. این روایت در منابع معتبر شیعه از جمله آثار شیخ صدوق، طبرسی و نیز بحارالانوار نقل شده است.
وی با بیان اینکه دوران امامت امام باقر علیهالسلام پس از شهادت امام سجاد(ع) و در حدود سال ۹۵ هجری قمری آغاز شد و تا سال ۱۱۴ هجری قمری ادامه داشت، تصریح کرد: این دوره همزمان با اواخر حکومت بنیامیه و تضعیف قدرت سیاسی آنان بود؛ شرایطی که فضای نسبتاً بازتری برای فعالیت علمی اهلبیت علیهمالسلام فراهم آورد و امام باقر(ع) با هوشمندی، این فرصت تاریخی را به یک نهضت عظیم علمی تبدیل کرد.
این استاد حوزه، عبادت و خشوع، کثرت سجده و دعا، حلم و بردباری، سخاوت و انفاق پنهانی، و وقار و هیبت علمی را از مهمترین ویژگیهای شخصیتی امام باقر علیهالسلام برشمرد و گفت: در منابع روایی آمده است که آن حضرت بهواسطه عبادتهای طولانی، گاه دگرگونی ظاهری در چهره پیدا میکرد و در عین حال، در برخورد با مخالفان و حتی جسارتکنندگان، نهایت حلم و کرامت انسانی را به نمایش میگذاشت.
وی با اشاره به شرایط اجتماعی و سیاسی پس از واقعه عاشورا افزود: پس از سرکوب شدید اهلبیت(ع) در سالهای نخست، بنیامیه بهتدریج دچار اختلافات داخلی شدند و تمرکز آنان از مدینه کاسته شد. این تغییر شرایط، همراه با نیاز عمیق جامعه اسلامی به تبیین صحیح معارف دین، زمینهساز آغاز نهضت علمی امام محمدباقر علیهالسلام شد.
این استاد حوزه با بیان اینکه امام باقر(ع) پایهگذار مدرسه علمی اهلبیت بود، خاطرنشان کرد: تدوین و تبیین تفسیر قرآن بر اساس سنت نبوی و علوی، ساماندهی فقه شیعه، تبیین عقاید اسلامی، تفکیک حدیث صحیح از جعلی، مقابله با اسرائیلیات و نقد جریانها و فرق انحرافی، از محورهای اصلی این نهضت علمی بهشمار میرود؛ نهضتی که در عصر امام صادق علیهالسلام به اوج خود رسید.
وی ادامه داد: بخش قابل توجهی از روایات تفسیری شیعه از امام باقر علیهالسلام نقل شده و آثار مهمی چون تفسیر قمی، البرهان فی تفسیر القرآن و نورالثقلین، نقش برجسته آن حضرت را در تفسیر قرآن نشان میدهد. همچنین در حوزه فقه، احادیث فراوانی درباره طهارت، عبادات، معاملات، نکاح و طلاق، حدود و دیات از ایشان در منابعی همچون الکافی، تهذیب و استبصار ثبت شده است.
این استاد حوزه با تأکید بر جایگاه امام باقر علیهالسلام در شکلگیری علم کلام شیعی گفت: مباحث بنیادینی همچون توحید، صفات الهی، جبر و اختیار، امامت، عصمت، علم امام، بداء و قضا و قدر، با هدایت علمی آن حضرت سامان یافت و چارچوب الهیات شیعی را شکل داد؛ بهگونهای که بسیاری از اندیشمندان اهلسنت نیز به فضل و مرجعیت علمی امام باقر(ع) اذعان کردهاند.
وی با اشاره به شاگردان برجسته امام باقر علیهالسلام تصریح کرد: شخصیتهایی چون زراره بن أعین، محمد بن مسلم، برید بن معاویه عجلی، ابوبصیر اسدی، جابر بن یزید جعفی، فضیل بن یسار و حمران بن أعین، ستونهای اصلی انتقال فقه و معارف اهلبیت به نسل بعدی بودند و نقش تعیینکنندهای در تداوم مکتب امامیه ایفا کردند.
این استاد حوزه در ادامه با اشاره به سیره فردی و اجتماعی امام محمدباقر علیهالسلام گفت: سادهزیستی، تلاش مستمر، عبادتهای طولانی، توجه ویژه به خانواده، گریه بر مصائب اهلبیت، کمک پنهانی به فقرا، آزادسازی بردگان، صبر در برابر ناملایمات و پرهیز از درگیریهای سیاسی بیثمر، جلوههایی روشن از سبک زندگی آن حضرت است که همواره بر حفظ کرامت انسانی تأکید داشت.
وی در پایان با اشاره به شهادت امام محمدباقر علیهالسلام گفت: بنابر نقلهای معتبر شیعه، آن حضرت به دستور هشام بن عبدالملک اموی مسموم و در سال ۱۱۴ هجری قمری و در سن حدود ۵۷ سالگی به شهادت رسید و پیکر مطهرش در قبرستان بقیع، در کنار امام حسن، امام سجاد و امام صادق علیهمالسلام به خاک سپرده شد.
نظر شما