خبرگزاری شبستان-خراسان جنوبی؛ زینب روحانی مقدم- در روزگاری که جهان اسلام بیش از هر زمان دیگر نیازمند بازخوانی الگوهای اصیل معرفتی، اخلاقی و اجتماعی است، رجوع به سیره نورانی ائمه اطهار علیهمالسلام میتواند چراغ راهی مطمئن برای عبور از پیچیدگیهای فکری و فرهنگی عصر حاضر باشد.
در این میان، امام محمدباقر علیهالسلام بهعنوان بنیانگذار نهضت علمی اهلبیت(ع) و شکافنده علوم ناب اسلامی، جایگاهی ممتاز و تعیینکننده در تاریخ اسلام دارد. آن حضرت در مقطعی حساس از تاریخ، که جامعه اسلامی درگیر پیامدهای انحرافات سیاسی، تحریفهای اعتقادی و جنگ نرم فکری بود، با تکیه بر علم، اخلاق، تربیت شاگردان برجسته و احیای معارف قرآن و سنت نبوی، مسیر روشنگری و بازسازی فکری امت اسلامی را هموار ساخت.
حجتالاسلام علی برزگر، کارشناس فرهنگی حوزه علمیه خراسان جنوبی در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان به مناسبت فرارسیدن سالروز ولادت باسعادت امام محمدباقر علیهالسلام به تبیین ابعاد گوناگون شخصیت علمی، اخلاقی، اجتماعی و تاریخی پنجمین امام شیعیان پرداخت و نقش بیبدیل آن حضرت در احیای معارف ناب اسلامی را تشریح کرد.
امام باقر(ع)، سرآمد علم، فضیلت و زهد در عصر خویش
حجتالاسلام برزگر با بیان اینکه امام محمدباقر(ع) در علم، زهد، عظمت و فضیلت، سرآمد همه بزرگان بنیهاشم در عصر خود بود، اظهار کرد: مقام بزرگ علمی و اخلاقی آن حضرت مورد تصدیق دوست و دشمن قرار داشت و جایگاه ایشان در میان عالمان و اندیشمندان مسلمان، جایگاهی ممتاز و کمنظیر بود.
وی افزود: لقب «باقر» به معنای شکافنده علوم است که پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله آن را به امام پنجم عطا فرمودند و درباره ایشان فرمودند: «یَبقُرُ العِلمَ بَقرًا»؛ یعنی او علم دین را بهگونهای عمیق و بنیادین میشکافد. به همین دلیل امام محمدباقر(ع) را شکافنده علوم اولین و آخرین میدانند و این مقام علمی سبب شد طالبان دانش و حقیقت از نقاط مختلف به سوی آن حضرت روانه شوند.
گستره عظیم روایات و اعتراف منابع اهل سنت به جایگاه علمی امام
این کارشناس فرهنگی ادامه داد: حجم گسترده روایات و احادیثی که در حوزه احکام اسلامی، تفسیر قرآن، تاریخ اسلام و سایر علوم از امام باقر(ع) به یادگار مانده، در میان فرزندان امام حسن و امام حسین علیهماالسلام تا آن زمان بیسابقه بود.
حجت الاسلام برزگر با اشاره به سخنان جابر بن یزید جعفی، از راویان موثق و بزرگ، گفت: وی تصریح میکند که ۵۰ هزار حدیث نزد او وجود دارد که همگی از پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله و از طریق اهلبیت علیهمالسلام نقل شده است. همچنین محمد بن مسلم نیز سی هزار حدیث را مستقیماً از امام محمدباقر علیهالسلام روایت کرده است.
وی افزود: آثار و تألیفات مورخان و دانشمندان بزرگ اهل سنت همچون طبری، بلاذری، خطیب بغدادی، ابونعیم اصفهانی و نیز کتابهایی نظیر موطأ مالک، سنن ابیداود، مسند ابیحنیفه، مسند مروزی، تفسیر نقاش و تفسیر زمخشری، سرشار از روایات و سخنان امام باقر(ع) است و در آنها تعابیری همچون «قال محمد بن علی» و «قال محمد الباقر» بهوفور دیده میشود.
اعتراف دانشمندان بزرگ به عظمت علمی امام محمدباقر(ع)
حجت الاسلام برزگر با اشاره به اعتراف صریح دانشمندان برجسته اسلامی تصریح کرد: ابن حجر هیتمی در کتاب «صواعق محرقة» مینویسد که امام محمدباقر(ع) گنجهای پنهان دانش و معارف را آشکار ساخت و حقایق احکام و لطایف علوم را بیان کرد، بهگونهای که جز افراد ناآگاه یا منحرف، کسی در عظمت علمی ایشان تردید ندارد.
وی همچنین به سخنان عبدالله بن عطا، از شخصیتهای علمی برجسته عصر امام، اشاره کرد و افزود: او میگوید هرگز دانشمندان اسلام را در هیچ مجلسی به اندازه محفل محمد بن علی علیهالسلام کوچک و حقیر ندیده است و حتی حکم بن عتیبه، فقیه نامدار آن روزگار، در برابر امام باقر(ع) همچون شاگردی فروتن زانوی ادب بر زمین میزد و شیفته علم و شخصیت آن حضرت بود.
شاگردپروری و نقشآفرینی علمی مکتب امام باقر(ع)
این کارشناس حوزه علمیه با بیان اینکه امام باقر(ع) شاگردان برجستهای در عرصههای مختلف علمی تربیت کرد، اظهار داشت: شخصیتهایی همچون محمد بن مسلم، ابو بصیر، زراره بن اعین، برید بن معاویه عجلی، حمران بن اعین، جابر بن یزید جعفی، هشام بن سالم، سدیر صیرفی، اعمش و معروف بن خربوذ از تربیتیافتگان مکتب آن حضرت بودند.
حجت الاسلام برزگر افزود: این شاگردان پس از امام باقر(ع)، در محضر امام جعفر صادق علیهالسلام نیز به مراتب علمی بالاتری دست یافتند و امام صادق(ع) با نهایت احترام، عطوفت و ملاطفت با آنان برخورد میکردند.
وی در ادامه گفت: شاگردان مکتب امام باقر(ع) سرآمد فقها و محدثان عصر خود بودند و در میدان رقابت علمی، بر فقها و قضات غیرشیعی برتری آشکاری داشتند.
سیره اخلاقی و اجتماعی امام باقر(ع)، الگوی ماندگار جامعه اسلامی
حجت الاسلام برزگر با اشاره به توصیههای اخلاقی امام محمدباقر(ع) گفت: آن حضرت میفرمایند «همه کمال در تفقه در دین، صبر در برابر سختیها و میانهروی در زندگی است»؛ سخنی که نشاندهنده نگاه جامع اسلام به زندگی فردی و اجتماعی انسان است.
وی ادامه داد: سیره اجتماعی امام باقر(ع) ترکیبی از علم و عمل بود و آن حضرت همواره از محرومان و نیازمندان حمایت میکرد، به حقوق همه افراد جامعه حتی مخالفان فکری احترام میگذاشت، بر خوشرویی، محبت، صمیمیت با دوستان و تلاش برای رفع مشکلات مردم تأکید داشت و در برابر آزار دیگران با بردباری مثالزدنی برخورد میکرد.
امام باقر(ع)، پیشگام احیای اسلام ناب و فرمانده جنگ نرم
این کارشناس فرهنگی در پایان با اشاره به شرایط تاریخی دوران امام باقر(ع) خاطرنشان کرد: انتقال قدرت از بنیامیه به بنیعباس، فرصتی فراهم کرد تا آن حضرت پس از سالها ممنوعیت نقل حدیث، مکتب علمی و حدیثی پیامبر اکرم صلیاللهعلیهوآله و اهلبیت علیهمالسلام را احیا کند.
وی افزود: سیره اخلاقی امام باقر(ع) ترجمان عملی آیه «لَقَد کانَ لَکُم فی رَسولِ اللهِ اُسوةٌ حَسَنَة» بود و آن حضرت بهعنوان فرمانده جنگ نرم اسلام ناب، با انحرافات فکری مقابله کرد؛ مسیری که در دوران امام صادق علیهالسلام به اوج رسید و موجب تثبیت معارف اصیل اسلامی در برابر جریانهای انحرافی شد.
نظر شما