خبرگزاری شبستان - اراک، آیین کهن شبچله در استان مرکزی، تنها به یک شب خلاصه نمیشود. در فرهنگ ریشهدار این دیار، این آیین در سه شب متوالی با عنوانهای «چله بزرگه»، «چله وسطی» و «چله کوچیکه» برپا میگردد؛ آیینی که گرمای کرسی چوبی و شور بازیهای جمعی، خاطرهانگیزترین بخشهای آن به شمار میآید.
در دل این آیین سهشبه، «کرسی چوبی» نقشی محوری و خاطرهساز ایفا می کند. کرسیهایی که با لحاف بزرگ پنبهای پوشیده میشد، معمولاً در خانه بزرگان و ریشسفیدان فامیل برپا میگردید و کانون گرم دورهمی اعضای خانواده است. افراد دور کرسی جمع می شوند و تنقلات و میوههای مخصوص شب چله نیز بر روی همین کرسی چیده می شود و فضای ساده، صمیمی و بهیادماندنی را ایجاد می کند.
اما آیین چله تنها به گردآمدن دور کرسی محدود نمیشد. بازیهای دستهجمعی نیز بخشی شاد و پویا از این شبهای بلند است. بازیهایی مانند «گل یا پوچ» (پر یا پوچ) و «دزد بازی»؛ «خاطره گویی»، «شاهنامه خوانی و دعا خوانی» با مشارکت تمام اعضای خانواده و فامیل برگزار میشد. این بازیها نه تنها لحظات شاد و مفرحی برای کوچک و بزرگ ایجاد میکرد، بلکه در تقویت حس همدلی، همراهی و انسجام خانوادگی نیز نقشی مؤثر داش
این آیینها، در کنار دیگر رسومی چون خواندن اشعار حافظ، شاهنامه و نقل داستانهای پندآموز توسط بزرگان، شبچله را به مکانی برای انتقال فرهنگ، تجربه و استحکام پیوندهای عاطفی تبدیل میساخت. آیینی که یادآور سبک زندگی اصیل و پر مهر ایرانی است و در استان مرکزی با شکوهی خاص اجرا میگردد.
این دیار به پشتوانه تاریخ و تمدن کهن خود، گنجینهای پربار از آیینها و باورهای ریشهدار مذهبی و اجتماعی است. در میان این آیینها، شب یلدا (چله) با شکوه و تنوعی مثالزدنی، جلوهای خاص از همبستگی و شکرگزاری مردمان استان مرکزی را به نمایش میگذارد.
آیینهای یلدایی استان مرکزی
سفره یلدا در این دیار رنگ و بویی ویژه، ساده و صمیمی دارد. بانوان با تهیه خوراکی های یلدایی شامل هندوانه، انار، انگور، تخمه، نخودچی، کشمش و خرما، ضیافتی از نعمتهای پاییزی و زمستانی می آرایند و همه افراد خانواده و فامیل دور کرسی جمع شده و به شادی و جشن می پردازند.
در بسیاری از روستاها، رسم بر این است که گوسفندی پرواری که از تابستان برای این شب نگهداری شده، ذبح میشود و از احشاء آن غذایی به نام «جزلاق» (شبیه به جغول بغول) و نیز کلهپاچه برای مهمانان این شب فراهم میشود.
رسوم ازدواج و پیوندهای خانوادگی نیز در این شب پررنگ است. به صورتی که بسیاری از عروسی ها در شب چله برگزار می شده و در مناطقی مانند ساوه، خانواده داماد با فرستادن هدایایی شامل شام، میوه و شیرینی برای خانواده عروس، این پیوند را گرامی میدارند و خانواده عروس نیز با گذاشتن جوراب یا دستکش پشمی در ظروف، پاسخی محبتآمیز میدهند.
تنوع محلی؛ از شاهنامهخوانی تا هفتسین یلدایی
این آیینها در گوشه و کنار استان با جلوههای محلی متنوعی همراه است:
در محلات و برخی مناطق، شاهنامهخوانی یا خواندن داستانهایی مانند امیر ارسلان نامدار رواج دارد.
در نیمور، برخی سفرهای شبیه هفتسین با خوراکیهای آغازشونده با حرف «س» مانند سنجد، سیب و سمنو میچینند.
در دلیجان، خوردن کدو حلوایی پخته و زردک (هویج محلی) از ضروریات این شب است.
ارامنه روستای چناقچی بالا از توابع مأمونیه نیز در این شب در کلیسا جمع میشوند و با آیینهای خاص خود، از جمله روشن کردن آتش، این شب را گرامی میدارند.
یلدایی به رنگ انتظار؛ کانونهای مساجد استان مرکزی میزبان «یلدای مهدی(عج)» شدند
همزمان با بلندترین شب سال، کانونهای فرهنگی هنری مساجد و هیئتهای مذهبی استان مرکزی با ابتکار «یلدای مهدی(عج)»، فضای مساجد را آکنده از نور معارف مهدوی و صمیمیت انسهای مسجدی کردند. این مراسم که با هدف پیوند آیینهای اصیل ایرانی با مفاهیم ناب اسلامی برگزار شد، میزبان جوانان و خانوادههای بسیاری بود.
در آستانه شب چله، مساجد استان مرکزی نیز حال و هوایی دیگر داشتند. به همت کانونهای فرهنگی مساجد و با حضور پررنگ هیئتهای مذهبی شاهد برگزاری «دورهمیهای مسجدی»، ویژهبرنامهای با عنوان «یلدای مهدی(عج)» در چندین مسجد و حسینیه این استان بودیم.
در این مراسم که تلفیقی زیبا از آیینهای کهن ایرانی و معارف نورانی اسلام است، شرکتکنندگان پس از پذیرایی با تنقلات مرسوم شب یلدا مانند هندوانه، انار و آجیل، در برنامههایی با محوریت مسئله مهدویت و انتظار شرکت کردند.
قرائت ادعیه ویژه امام زمان(عج) مانند دعای عهد و دعای فرج، پخش تواشیح و سرودهای مهدوی، قصهگویی با موضوع انتظار و سبک زندگی منتظرانه برای کودکان و نوجوانان، و نشستهای صمیمانه معرفتی با حضور روحانیون و کارشناسان دینی، از بخشهای اصلی این برنامه بود.
حضور پرنشاط نوجوانان و جوانان در تدارک و اجرای این مراسم، جلوهای زیبا از پویایی کانونهای مساجد استان مرکزی را به نمایش گذاشت. به نظر میرسد این ابتکار، الگویی موفق برای ترویج سبک زندگی ایرانی-اسلامی و تبدیل مساجد به کانون اصلی فعالیتهای فرهنگی و اجتماعی در مناسبتهای ملی باشد که بحمدالله چند سالی است به همت کانون های فرهنگی هنری مساجد شکل گرفته است.
نظر شما