به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، مسجد «کبود» تبریز مشهور به «فیروزه جهان اسلام» از شاخصترین و ارزشمندترین آثار تاریخی ایران است که همواره به دلیل ظرافتهای معماری و تزیینات منحصربهفرد خود مورد توجه پژوهشگران و علاقهمندان میراث فرهنگی بوده است. با این حال، آسیبهای ناشی از زلزلههای تاریخی و عوامل فرسایشی بهویژه رطوبت، ضرورت مرمت و استحکامبخشی این بنای کهن را اجتنابناپذیر کرده است. در ماههای اخیر، انتشار برخی شایعات درباره مرمت غیراصولی این مسجد در فضای رسانهای، واکنش کارشناسان حوزه میراث فرهنگی را در پی داشته است؛ موضوعی که اهمیت شفافسازی علمی و اطلاعرسانی دقیق درباره روند حفاظت و مرمت این اثر ارزشمند را بیش از پیش نمایان میسازد. در همین راستا «امیر ثناجو»، باستانشناس و موزهدار این بنا در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، به شایعات مطرحشده درباره مرمت غیراصولی مسجد کبود تبریز، واکنش نشان داد و گفت: مسجد کبود یا عمارت مظفریه یکی از کهنترین بناهای تاریخی شهر تبریز است که در زلزلهای حدود ۲۵۰ سال پیش بخشهای قابل توجهی از آن تخریب شد و از دیماه سال ۱۳۰۸ روند بازسازی و مرمت آن بهصورت تدریجی انجام گرفته است.
وی افزود: در سالهای گذشته، ایوان ورودی بنا که در اثر زلزله دچار شکافهای سازهای شده و به دلیل نفوذ رطوبت آسیبهای جدی دیده بود، با نظر دفتر فنی ادارهکل میراث فرهنگی استان، نیازمند مرمت و حفاظت تشخیص داده شد. مستندنگاریهای انجامشده نشان داد که کاشیهای این بخش بهواسطه رطوبت در وضعیت بسیار نامناسبی قرار دارند و بهتدریج در حال ریزش هستند.
این پژوهشگر میراث فرهنگی ادامه داد: بر همین اساس و با توجه به ملاحظات فنی و سازهای، تصمیم گرفته شد در مرحله نخست، با استفاده از گچ که مناسبترین متریال در دسترس برای استحکامبخشی این ایوان محسوب میشود، کاشیها در جای خود تثبیت شوند و پس از دفع رطوبت، عملیات مرمت و پرداخت نهایی تزئینات آغاز شود. خوشبختانه روند استحکامبخشی بهخوبی پیش رفته است.
ثناجو با اشاره به حاشیهسازیهای اخیر در فضای مجازی تصریح کرد: متأسفانه طی ماههای گذشته، برخی مطالب نادرست درباره روند مرمت مسجد کبود منتشر شد که هیچیک از آنها صحت ندارد. پیش از این نیز مدیران اداره میراث فرهنگی استان و مهندس رضا گلی، مسئول کارگاه مرمت ایوان عمارت مظفریه، بهصورت علمی و مستند به این شبهات پاسخ داده بودند. در حال حاضر ایوان ورودی در وضعیت مناسبی قرار دارد و پس از کاهش رطوبت به حداقل ممکن، عملیات مرمت ادامه خواهد یافت.
وی با تفکیک مفاهیم مرمت و بازسازی خاطرنشان کرد: در دانش مرمت، «مرمت» (Restoration) و «بازسازی» (Reconstruction) دو مفهوم مجزا با تعاریف مشخص هستند. اقداماتی که در دوره پهلوی در مسجد کبود انجام شد، بیشتر در قالب بازسازی قابل تعریف است. دیوارها و گنبدهای کوچک این بنا حدود ۶۵ سال پیش و دو گنبد اصلی بنا نیز بین سالهای ۱۳۵۲ تا ۱۳۵۴ بازسازی شدند؛ در دورهای که هنوز دانش مرمت بهصورت علمی در ایران شکل نگرفته بود.
این باستانشناس تأکید کرد: بازسازیهای آن دوره با هدف حفاظت از سازه و آرایه اصلی بنا و جلوگیری از آسیبهای بیشتر ناشی از بارندگی و عوامل طبیعی انجام شد. این اقدامات توسط استادکاران برجسته تبریزی از جمله ابوالقاسم معمار و رضا معماران صورت گرفت و نمیتوان آنها را با معیارهای علمی امروز مورد نقد جدی قرار داد، چراکه شرایط و دانش آن زمان متفاوت بوده است.
ثناجو در ادامه با اشاره به سابقه مهندس رضا گلی گفت: ایشان از دهه ۱۳۸۰ عضو تیم اصلی مرمت مسجد کبود بوده و بخش قابل توجهی از مرمتهای داخلی بنا در همان دهه با تلاش ایشان و همکارانشان انجام شده است. مهندس گلی از مرمتگران باسابقه استان محسوب میشوند و تاکنون چندین پروژه مرمتی در ایران و منطقه قفقاز اجرا کردهاند و هماکنون نیز در پروژههایی همچون مرمت وانک سنت استپانوس جلفا فعالیت دارند.
وی افزود: از نظر علمی و حرفهای، کارنامه مهندس گلی روشن است و ایشان پیش از آغاز هر پروژه، مطالعات دقیق و مشورتهای تخصصی گستردهای انجام میدهند. به همین دلیل، دفتر فنی ادارهکل میراث فرهنگی استان، مسئولیت این پروژه حساس و پیچیده را به ایشان واگذار کرد، چراکه استحکامبخشی ایوان ورودی مسجد کبود با توجه به مشکلات سازهای و سستی تزئینات، کاری تخصصی و فراتر از توان افراد غیرمتخصص بود.
موزهدار عمارت مظفریه(مسجد کبود) گفت: پس از نصب داربستها و آغاز عملیات، مشخص شد وضعیت کاشیها بسیار بحرانیتر از برآوردهای اولیه است. در نتیجه، استفاده از گچ بهعنوان متریالی سازگار و قابل تنفس برای دفع رطوبت انتخاب شد. در حال حاضر، عملیات در مرحله استحکامبخشی متوقف شده و پس از رسیدن سازه ایوان و کاشیهای آن به ثبات لازم، با نظر دفتر فنی و اساتید متخصص، مرحله نهایی مرمت آغاز خواهد شد.
نظر شما