حجتالاسلام روحالله شیرزاد معاون پژوهش و تحقیقات پژوهشکده امر به معروف و نهی از منکر، در گفتگو با خبرگزاری شبستان در استان قم با تشریح مؤلفهها و شاخصهای «حوزه علمیه سرآمد و پیشرو» تأکید کرد که پاسخ به این مسئله نیازمند نگاهی جامع به رسالت تاریخی حوزههای علمیه و درک دقیق مقتضیات جهان معاصر است و نمیتوان بدون پیوند میان اصالتهای حوزوی و نیازهای نوپدید اجتماعی، از پیشرفت واقعی حوزه سخن گفت.
وی با بیان اینکه حوزه علمیه پیشرو نهادی است که ضمن حفظ تراث و سنتهای کارآمد، توان کنشگری فعال و اثرگذار در جهان امروز را دارد، اظهار کرد: مرجعیت علمی، نخستین شاخص حوزه سرآمد است. تولید علوم انسانی ـ اسلامی در حوزههایی مانند اقتصاد، روانشناسی، جامعهشناسی و سیاست، مبتنی بر مبانی وحیانی، از الزامات پیشرو بودن علمی حوزه است.
حجتالاسلام شیرزاد با اشاره به ضرورت فقاهت پویا، بر حرکت به سمت تخصصگرایی و فقههای مضاف تأکید کرد و گفت: فقه پزشکی، فقه رسانه، فقه محیط زیست و فلسفه علم، از عرصههایی است که حوزه سرآمد باید بهطور جدی در آنها ورود کند.
معاون پژوهش و تحقیقات پژوهشکده امر به معروف، بُعد اجتماعی و سیاسی حوزه را از دیگر شاخصهای پیشرو بودن دانست و تصریح کرد: حوزه زمانشناس توان پاسخگویی دقیق و بهموقع به مسائل مستحدثه مانند رمزارزها، هوش مصنوعی، زیستفناوری و تحولات نوین اجتماعی را دارد. همچنین حضور مؤثر در عرصه بینالملل، تسلط طلاب به زبانهای زنده دنیا و شناخت مکاتب و ادیان رقیب، زمینهساز گفتوگوی تمدنی و نقشآفرینی جهانی حوزه است.
تحول به معنای دست شستن از سنتها نیست، بلکه به معنای بازخوانی سنت در افق معاصر است. تحول واقعی، تغییری عمیق و ساختاری است، نه اصلاحات سطحی.
وی اظهار کرد: شاخص اصلی حوزه پیشرو، تربیت عالمانی است که پیش از آنکه تولیدکننده محتوا باشند، الگوی عملی اخلاق هستند. تهذیب نفس در کنار تحصیل علم، حفظ زیّ طلبگی، سادهزیستی و استقلال از کانونهای قدرت و ثروت، شرط تداوم اعتماد اجتماعی به نهاد روحانیت است.
وی در پاسخ به پرسشی درباره راهکارهای تحول در حوزه علمیه، تصریح کرد: تحول به معنای دست شستن از سنتها نیست، بلکه به معنای بازخوانی سنت در افق معاصر است. تحول واقعی، تغییری عمیق و ساختاری است، نه اصلاحات سطحی. روزآمدسازی متون درسی با حفظ عمق اجتهادی، حرکت از حافظهمحوری به مهارتمحوری، و تقویت قدرت استنباط و نقد علمی، از الزامات تحول آموزشی در حوزه است. همچنین آشنایی طلاب سطوح عالی با مبانی علوم انسانی مدرن، امکان فهم دقیقتر موضوعات فقهی را فراهم میکند.
معاون پژوهش و تحقیقات پژوهشکده امر به معروف، پژوهشهای مسئلهمحور را محور تحول در نظام پژوهشی دانست و افزود: پایاننامهها و درسهای خارج باید ناظر به مسائل واقعی جامعه و نظام باشد؛ از بحران جمعیت و بانکداری گرفته تا آسیبهای فضای مجازی. وی بر لزوم تبلیغ تخصصی تأکید کرد و گفت: تربیت مبلغان متناسب با گروههای مختلف اجتماعی و عبور از الگوهای یکطرفه تبلیغ، ضرورتی اجتنابناپذیر است. ایجاد کرسیهای آزاداندیشی و فراهمسازی فضای امن برای نقد علمی و طرح پرسشهای بنیادین نیز از دیگر الزامات تحول حوزوی است.
حجتالاسلام شیرزاد در ادامه، استقلال مالی پایدار حوزه و احیای سنت وقف را ضامن حریت و آزادگی حوزه دانست و اظهار کرد: استعدادیابی و هدایت تحصیلی طلاب از سالهای ابتدایی، مانع از یکسانسازی مسیرهای علمی و تبلیغی و زمینهساز شکوفایی ظرفیتهای متنوع حوزوی میشود.
وی با تبیین نقش حوزههای علمیه در بازتعریف و ترویج سبک زندگی عفیفانه و اخلاقی گفت: نقش حوزه در این عرصه فراتر از توصیههای اخلاقی است. حوزه باید هم در تولید نظریه و بازتعریف مفاهیم و هم در مهندسی فرهنگی و ترویج اجتماعی نقش فعال ایفا کند. بزرگترین چالش امروز، تغییر معنای واژگان و ارزشهاست و حوزه باید با ادبیاتی عقلانی و روزآمد، مفهوم عفاف را از تقلیل به پوشش زنان خارج کند و آن را بهعنوان یک زیست فراگیر انسانی تبیین کند.
معاون پژوهش و تحقیقات پژوهشکده امر به معروف افزود: عفاف تنها به حوزه جنسیت محدود نمیشود، بلکه ابعاد اقتصادی، سیاسی و دیجیتال را نیز دربر میگیرد. تبیین عقلانی فلسفه احکام و آثار روانی و اجتماعی عفاف، برای اقناع نسل جدید ضروری است. حوزه همچنین باید الگوهای عملی و قابل اجرا برای تعامل زن و مرد در محیطهای کاری، دانشگاهی و فضای مجازی ارائه دهد.
اگر زیبایی وقار و آرامش زندگی عفیفانه بهدرستی تصویر شود، خود به عامل جذب تبدیل میشود
وی در ادامه، تغییر رویکرد فرهنگی از «منع» به «ارائه زیبایی» را لازمه ترویج عفاف دانست و گفت: اگر زیبایی وقار و آرامش زندگی عفیفانه بهدرستی تصویر شود، خود به عامل جذب تبدیل میشود. تربیت مشاوران خانواده، حضور فعال و مشورتی حوزه در تولیدات رسانهای و روایت غیرمستقیم ارزشهای اخلاقی در هنر و درام، از دیگر راهبردهای مؤثر در این مسیر است.
حجتالاسلام شیرزاد با تأکید بر ضرورت نقد درونگفتمانی اظهار کرد: نگاه امنیتی و سیاسی به مقوله فرهنگ، به ترویج عفاف آسیب میزند. همچنین اگر میان گفتار و رفتار متولیان دین فاصله باشد، دعوت به سادهزیستی و اخلاق پذیرفته نخواهد شد.
وی در تبیین چگونگی تحقق زیست عفیفانه تصریح کرد: عفاف محصول یک اکوسیستم هماهنگ است و بدون تغییر نگرش، مهارتآموزی تربیتی و اصلاح محیط اجتماعی محقق نمیشود. احیای کرامت انسانی، آموزش خویشتنداری، تقویت بنیان خانواده، تسهیل ازدواج، سالمسازی فضای عمومی و مدیریت هوشمندانه فضای مجازی، از الزامات این مسیر است.
معاون پژوهش و تحقیقات پژوهشکده امر به معروف در پایان خاطرنشان کرد: نمیتوان از جوان انتظار زیست عفیفانه داشت، در حالی که ازدواج برای او دشوار، فضای مجازی رها و محیط شغلی آکنده از محرک است. راهحل پایدار، حرکت همزمان در مسیر بینشدهی، مهارتآموزی و تسهیلگری اجتماعی است تا عفاف بهصورت درونی، طبیعی و ماندگار در جامعه نهادینه شود.
نظر شما