به گزارش خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، در بیستمین نشست کمیته بینالدولتی پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس یونسکو، کشور افغانستان موفق شد «هنر مینیاتور به سبک بهزاد» را به نام خود به ثبت برساند. این پرونده از سوی افغانستان در سال ۲۰۲۱ به یونسکو ارائه شده بود، اما ثبت نهایی آن با واکنشهایی در ایران همراه شد. دلیل این واکنشها آن است که هنر مینیاتور، بهویژه در سبک منسوب به کمالالدین بهزاد، به حوزهای گستردهتر از مرزهای سیاسی امروز تعلق دارد و در چارچوب «ایران فرهنگی» شکل گرفته است؛ حوزهای تمدنی که کشورهایی چون ایران، افغانستان و تاجیکستان را دربر میگیرد.
از منظر کارشناسان، عناصر فرهنگی مشترک میان این سرزمینها، بهویژه آثاری که ریشه در تاریخ و تمدن واحد دارند، در صورت طرح در یونسکو، باید بهصورت مشترک و با مشارکت همه کشورهای ذینفع ثبت شوند. در همین زمینه، دکتر حجت امانی، هنرمند نقاش و پژوهشگر هنرهای اسلامی، در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان، ثبت یکجانبه «هنر مینیاتور به سبک بهزاد» به نام افغانستان را اقدامی نادرست و قابل نقد دانست و گفت: کمالالدین بهزاد از برجستهترین نقاشان تاریخ هنر اسلامی است که در جغرافیای ایران فرهنگی و در ادوار تیموری و صفوی زیسته است. آثار او در بستر فرهنگ و هنر ایرانی رشد یافته و به کمال رسیدهاند. امانی با استناد به نوشته قاضی احمد منشی در کتاب گلستان هنر یادآور میشود که بهزاد پس از تأسیس کتابخانه شاه طهماسب صفوی، به تبریز نقل مکان کرده و در این مرکز مهم هنری فعالیت داشته است. بر این اساس، بهزاد نهتنها شخصیتی وابسته به فرهنگ ایرانی، بلکه هنرمندی است که در گستره جغرافیایی و تمدنی ایران بالیده است.
دکتر امانی اقدام افغانستان در ثبت این هنر را نوعی مصادره و «سرقت شخصیتهای فرهنگی ایران» تلقی میکند. او تأکید میکند که شهر هرات، زادگاه و خاستگاه اصلی بهزاد، در متون تاریخی همواره بهعنوان یکی از کانونهای تمدنی خراسان شناخته شده و در شاهراه تلاقی تمدنهای بزرگ قرار داشته است. این منطقه حتی در دورههای پیش از اسلام نیز بخشی از قلمرو فرهنگی و جغرافیایی ایران به شمار میرفته است. از اینرو، انتساب شخصیتها و میراثهای فرهنگی، چه ملموس و چه ناملموس، که در دورههای حاکمیت ایران و دولتهای تیموری و صفوی شکل گرفتهاند، به کشوری دیگر، نوعی تعدی به میراث ملی ایرانیان محسوب میشود.
دکتر امانی با اشاره به جایگاه درخشان چهرههایی چون کمالالدین بهزاد در تاریخ هنر این سرزمین، بر مسئولیت نهادهای فرهنگی ایران تأکید میکند. به باور او، در شرایط کنونی لازم است متولیان امر با جدیت بیشتری در پاسداشت، حفظ و ثبت میراث فرهنگی ایرانزمین بکوشند تا زمینه هرگونه سوءاستفاده از سرمایههای فرهنگی و تاریخی کشور، چه از سوی بیگانگان و چه از سوی همسایگان، از میان برود.
نظر شما