خبرگزاری شبستان - مهدی رحمانیان| باد سرد قشلاق از لابهلای تپههای خشک میگذرد و خودش را به چادرهای پراکنده ایل میرساند؛ چادرهایی که صبحشان با صدای بعبع گوسفندان و غرش آرام تانکری آغاز میشود که از دور، مثل خطی آبی روی خاک زرد دشت بزرگ میشود. همیشه این تانکر برای آب میآمد؛ برای دبههایی که پشت چادرها ردیف میشوند. اما اینبار، قصه فرق دارد. کنار مخزن آب، جعبههایی چیده شده که روی آنها نوشتهاند: «کتاب».
زنها که برای تحویل آب نزدیک میشوند، چشمشان روی جلدهای رنگی مکث میکند؛ بچهها با کفشهای خاکی میدوند و سرک میکشند که ببینند اینبار تانکر چه سوغات تازهای آورده. مردی از راننده میپرسد: «این کتابها برای ماست؟» و راننده، با لبخندی که غبار جاده را کمرنگ میکند، سر تکان میدهد: «امسال آب تنها چیزی نیست که میآوریم…»
اینجا، در دل ایل، کتاب هنوز غریبه نیست؛ اما مهمان کمیابی است که حالا با هر نوبت رساندن آب، دوباره به چادرها برمیگردد. انگار مسیر همیشگی آب، مسیر تازهای برای دانستن شده است. تلاشی که قرار است فاصله میان کتابخانههای شهری و دنیای کوچنشینهای فارس را کوتاه کند؛ تلاشی که مدیرکل کتابخانههای عمومی استان فارس، آن را «چرخه توزیع دانایی در کنار آب» مینامد.
در جادههای خاکی ۲۲ شهرستان فارس، این روزها عبور خودروهای آبرسان رنگ و بوی دیگری دارد. رانندهها که سالهاست با خانوادههای عشایری آشنا هستند، حالا در کنار آب، بستههای کتاب و نشریه را نیز به دست مادران و پدرانی میرسانند که شاید در هفتهها و ماهها امکان دسترسی به منابع فرهنگی نداشته باشند. «آب و کتاب» ترکیبی است که زندگی روزمره قشلاق را به دنیای تازهای از روایتها و دانستهها پیوند میزند.
کتابهایی که همراه آب میرسند
محمدحسین فیروزی، مدیرکل کتابخانههای عمومی فارس، که ایده و اجرای این طرح را با همکاری ادارهکل امور عشایر دنبال میکند، این حرکت را «تلاش برای تکمیل چرخه توزیع فرهنگ در دل کوچنشینی» میداند.
«۵۵ خودرو آبرسان از امروز بستههای کتاب و نشریات را از کتابخانهها تحویل میگیرند و به چادرهای عشایری در مناطق قشلاقی میرسانند. هدف این است که کتاب درست همانجایی باشد که شاید کمتر امکان دسترسی به آن وجود دارد.»
او میگوید: «۵۵ خودرو آبرسان از امروز بستههای کتاب و نشریات را از کتابخانهها تحویل میگیرند و به چادرهای عشایری در مناطق قشلاقی میرسانند. هدف این است که کتاب درست همانجایی باشد که شاید کمتر امکان دسترسی به آن وجود دارد.»
همهچیز ساده آغاز شده است؛ در کتابخانههای عمومی بستههایی آماده میشود، شامل چند کتاب مناسبِ بزرگسالان و کودکان، چند نسخه نشریه و گاهی بروشورهایی درباره سلامت و سبک زندگی. رانندهها در مسیر آبرسانی، این بستهها را تحویل میگیرند و همراه با هر مخزن پر، آنها را نیز به دست خانوادهها میرسانند.
روایتی تازه از ترویج کتابخوانی
توزیع کتاب در میان عشایر البته سابقهای طولانی ندارد. فیروزی با اشاره به دومین سال اجرای طرح میگوید استقبال سال گذشته، انگیزه ادامه کار شد: «این چرخه تا پایان سال ۱۴۰۴ ادامه دارد. سال قبل استقبال خانوادههای عشایری شگفتانگیز بود؛ بچهها با اشتیاق کتابها را ورق میزدند و مادران میپرسیدند کتاب بعدی چه زمانی میرسد. همین علاقه باعث شد امسال بستههای متنوعتری آماده کنیم.»
در ۲۲ شهرستان استان، از لارستان و گراش تا بختگان، سروستان، ممسنی و رستم، خودروهای آبرسان حالا بهنوعی «کتابخانههای سیار» تبدیل شدهاند. دسترسی به کتاب برای عشایر که ماهها در کوچ و قشلاق هستند، آسان نیست و همین محدودیت، اهمیت طرح را چند برابر میکند.
کتاب در چادرهای ایل؛ بهانهای برای گفتوگو
فیروزی میگوید: «هدف این است که چادرهای عشایری هم میزبان کتاب باشند. هر خودرو آبرسان چند نوبت کتابها و نشریات را توزیع میکند و این چرخش مستمر، باعث میشود خانوادهها منتظر دریافت مجموعههای جدید باشند.»
توزیع این بستهها تنها رساندن کتاب نیست؛ مقدمهای است برای گفتوگو. مادران درباره کتابهای کودکان سؤال میکنند، جوانان دنبال رمان و مجلات تخصصی میگردند و گاهی یک بسته کوچک کتاب، طولانیترین شبهای چادر را روشنتر میکند.
فیروزی میگوید: «هدف این است که چادرهای عشایری هم میزبان کتاب باشند. هر خودرو آبرسان چند نوبت کتابها و نشریات را توزیع میکند و این چرخش مستمر، باعث میشود خانوادهها منتظر دریافت مجموعههای جدید باشند.»
طرحی که فراتر از جغرافیاست
در دل بیصدای قشلاق، که باد بین تپهها میچرخد و شبها به نور چراغ نفتی روشن میشود، کتاب میتواند بهترین همنشین باشد. طرح «آب و کتاب» تلاشی است برای رساندن همین همنشینی به مردمانی که سالها ستون فرهنگ این سرزمین بودهاند و روایت زندگیشان بخشی از حافظه جمعی ایران است.
کتابهایی که همراه آب میرسند، پلی هستند میان شهر و ایل، میان جریان اصلی فرهنگ و زیست کوچنشینی. پلی که حالا با هر بار پر شدن مخزن آب، محکمتر میشود.
نظر شما