لزوم احیای فعالیت‌های محله‌محور در مشهد

به گزارش خبرگزاری شبستان از مشهد، غلامحسین مظفری امروز یکشنبه ۱۶ آذر ماه در دوازدهمین جلسه «شنبه‌های گفت‌وگو» با موضوع تاب‌آوری با اشاره به ضرورت بازنگری در ریشۀ شرایط موجود اظهار کرد: برخی از مشکلاتی که اکنون با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، همان مشکلاتی است که در گذشته نیز با آن درگیر بوده‌ایم و متأسفانه بسیاری از سخنان در همان زمان نیز شنیده نشد؛ به همین دلیل، امروز با مشکلاتی درهم‌تنیده مواجه هستیم.

وی عنوان کرد: باید بپذیریم اگر قرار است مشکلات حل شود، راه اصلی آن گفت‌وگو است و راهی غیر از آن نداریم. نسبت به گذشته، با وجود مشکلات موجود، شرایط عمومی کمی بهتر شده و آمادگی شنیدن به وجود آمده است؛ این وضعیت، شرایطی مغتنم محسوب می‌شود. یکی از موضوعاتی که تلاش کرده‌ام بر آن متمرکز شوم، گسترش سطح گفت‌وگو در جوامع مختلف و میان اقشار گوناگون و شنیدن صدای آن‌هاست.

استاندار خراسان رضوی با اشاره به جلسه اخیر خود با جوانان استان گفت: در جلسه‌ای که هفته گذشته با جوانان استان داشتیم، حرف‌هایی بی‌پرده‌ مطرح شد و ما موظف هستیم به سخنان این دانشجویان گوش کنیم. باید در جمع‌های مختلف بنشینیم، بشنویم و سپس عمل کنیم. قدم‌های خوبی برداشته شده و در کارگروه‌های مشورتی اتاق اندیشه‌ورزی استان این فضا طراحی شده تا بتوانیم این طرح‌ها را تکمیل کرده و به مرحله اجرا برسانیم و لازم است این ارتباط با کارگروه‌های مشورتی از طریق ستاد انسجام ملی نیز پیگیری شود.

وی افزود: در خراسان رضوی کار خوبی در حوزه محله‌محوری انجام شده و اکنون ظرفیتی مناسب وجود دارد که با توجه به رویکرد دولت، این مسیر را ادامه دهیم. تجربه قبلی طرح محلات در خراسان و به‌ویژه مشهد باید مجدداً فعال شود، چراکه این ظرفیتی بسیار مهم است. در یک سال اخیر، خراسان رضوی نشان داده است که در بسیاری از مباحث، چه در حوزه‌های اقتصادی، فرهنگی و عمرانی و چه در حوزه‌های دیگر، قادر است با تکیه بر ظرفیت‌های درونی خود عمل کند و به اتفاق، بسیاری از موضوعات مثبت استان در داخل خود استان شکل می‌گیرد.

مظفری با تأکید بر اهمیت تقویت رویکرد ستاد انسجام ملی گفت: این طرح در کلیت خود طرحی خوب است و درخواست دارم در کارگروه‌های مشورتی به‌صورت جدی چکش‌کاری شود و پس از تدوین نهایی، این طرح‌ها در سطح ملی نیز ارائه شود. بخشی از این اقدامات در دانشگاه و بخشی در سایر حوزه‌ها اجرایی خواهد شد. برخی از موضوعات نیز آن‌قدر ضروری هستند که نیاز به زمان‌بر شدن فرآیند تصویب و بروکراسی ندارند.

وی به تجربه طرح «پیوند حماسه‌ها» اشاره کرد و گفت: طرح پیوند حماسه‌ها کار بسیار ارزشمندی بود اما نمی‌دانم چرا متوقف شد؛ در حالی که اجرای آن در تمام مراکز عمومی و شهرستان‌ها بسیار مؤثر بود. در مشهد، یکی از اقداماتی که به‌شدت به آن نیازمندیم، همین نوع کارها با محوریت فردوسی، پهلوانی و مروت است. شورای احیای توس نیز که حدود ده سال تشکیل نشده بود، هفته گذشته با پیگیری دوباره تشکیل شد و ظرفیتی عظیم در این حوزه، به‌ویژه پیرامون شخصیت فردوسی وجود دارد که باید با جدیت بر روی آن کار کنیم.

استاندار خراسان رضوی خاطرنشان کرد: در این استان باید کار با کیفیت انجام دهیم و کیفیت در آغاز، اجرا و پایان هر کار باید به حدی باشد که خودمان نیز آن را بپذیریم و به آن افتخار کنیم. برای فردوسی نیز باید یک همایش بسیار قوی و در شأن این جایگاه بزرگ برگزار شود.

وی با اشاره به وضعیت عمومی استان بیان کرد: در استان فضای عمومی خوبی وجود دارد. درست است که اشکالات و موانعی هست، اما شرایط کلی ما بد نیست. در برخی حوزه‌ها مانند اقتصاد و بحث ناترازی‌ها به شرایط سختی رسیده‌ایم، اما اگر بخواهیم کار مثبت انجام دهیم، کسی مانع این کار نخواهد شد و در این مسیر موانع جدی نداریم.

مظفری با اشاره به نقش دانشگاه در حل مسائل استان گفت: اینکه اتاقی در دانشگاه به عنوان «اتاق استاندار در دانشگاه» اختصاص داده شده است، نشان می‌دهد که ما به دانشگاه نیاز داریم. دانشگاه مشکل نیست و می‌تواند در رفع مشکلات ما نقشی مهم داشته باشد. اگر دانشگاه را مسئله ببینیم، خود دچار معضل خواهیم شد. باید فاصله‌ها را کم کنیم، گفت‌وگو را افزایش دهیم، البته آرمان‌گرایانه فکر نکنیم، بلکه واقع‌نگر باشیم و از بدنه جامعه استفاده کنیم. باید خودمان فکر کنیم، ایده داشته باشیم و این ایده‌ها را در عمل و تجربه در خراسان رضوی به کار بگیریم.

چالشی به اسم فاصله مردم از دولت

در ادامه امرالله شمقدری، معاون امنیتی و انتظامی استانداری خراسان رضوی با اشاره به فاصله ایجاد شده میان مردم و دستگاه‌های اجرایی اظهار کرد: یکی از علل اجرایی نشدن بسیاری از تئوری‌ها در گذشته این بوده است که مردم از دستگاه‌های اجرایی دور بوده‌اند و همین فاصله باعث شده است برخی از ایده‌ها و برنامه‌ها به مرحله تحقق نرسد.

وی اقدام استاندار خراسان رضوی در ایجاد «اتاق استاندار در دانشگاه فردوسی» را گامی ارزشمند عنوان کرد و افزود: این اقدام، قدم بسیار مهمی است که دانشگاه می‌تواند از آن به خوبی استفاده کند. دانشگاه نماد گفت‌وگو و گفتمان‌سازی است و ما هیچ مشکلی با این موضوع نداریم؛ بلکه معتقدیم دانشگاه می‌تواند در مسیر گفتمان‌سازی اجتماعی و فرهنگی نقشی مؤثر و سازنده ایفا کند.

شمقدری با تأکید بر لزوم بهره‌گیری از ظرفیت‌ها تصریح کرد: در این حوزه باید راه‌های میان‌بر را پیگیری کنیم. ظرفیت امروز دانشگاه و همچنین حضور نماینده عالی دولت در استان، ظرفیت بالایی است و می‌توان با یافتن راه‌های میان‌بر، از این فرصت به شکل مطلوب استفاده کرده و زمینه شکل‌گیری ظرفیت‌های مطلوب اجتماعی و فرهنگی را فراهم کرد.

ضرورت واقع‌گرایی در مواجهه با مسائل اجتماعی

سپس حجت‌الاسلام علی عسکری، معاون فرهنگی، اجتماعی و زیارت استانداری خراسان رضوی با اشاره به تحولات اجتماعی اخیر اظهار کرد: مردم دیگر مردم سنتی نیستند و جامعه ایران از نظر جامعه‌شناختی به فرمی رسیده است که در تحلیل آن شاید با دشواری‌هایی مواجه شویم.

وی با تأکید بر ضرورت واقع‌گرایی در مواجهه با مسائل اجتماعی افزود: باید واقع‌گرایی مبنای نظر قرار بگیرد و ممکن است شرایط رفتاری جامعه به دوران پیش از جنگ ۱۲ روزه بازگردد؛ از این رو توجه جدی به این مباحث و شکل‌گیری گفت‌وگوهای مؤثر در این حوزه اهمیتی ویژه دارد.

معاون فرهنگی، اجتماعی و زیارت استانداری خراسان رضوی تصریح کرد: این گفت‌وگوها زمانی به نتایج مؤثر منجر می‌شود که طرح‌ها در قالب‌های اجتماعی و فرهنگی و به صورت جامع مورد نظر قرار گیرد که از جمله آن‌ها می‌توان به طرح «محله‌محوری» اشاره کرد.

روند مثبت ایجاد انسجام ملی در استان 

در بخشی از این جلسه سعید رضادوست، مشاور استاندار خراسان رضوی و دبیرکل اتاق اندیشه‌ورزی خراسان رضوی اظهار کرد: دوازدهمین شنبه از شنبه‌های گفت‌وگوی اتاق اندیشه‌ورزی با همراهی مجموعه‌های فرهنگی و اجتماعی استان را با محوریت موضوع تاب‌آوری و انسجام ملی برگزار می‌کنیم؛ موضوعی که به‌واسطه شکل‌گیری و استقرار دفتر ستاد انسجام ملی در دانشگاه فردوسی مشهد و همراهی و پیشگامی مجموعه دانشگاهی، وارد مرحله‌ای تازه شده است و امیدواریم این روند مبارک ادامه داشته باشد.

وی ادامه داد: تداوم و تاب‌آوری به هم گره خورده‌اند و بدون یکی، دیگری معنا ندارد. هر دوی این مؤلفه‌ها به مفهوم امیدواری و امید پیوند خورده‌اند. اگر درختی ریشه در خاک داشته باشد و با پیشینه خود قطع ارتباط نکند، همواره این امید وجود دارد که دوباره سرسبز شود و بار دهد.

مشاور استاندار خراسان رضوی و دبیرکل اتاق اندیشه‌ورزی خراسان رضوی تصریح کرد: اما اگر یک برگ، هرچقدر هم سبز، هرچقدر هم پررونق، از درخت جدا شود، به‌زودی خشک خواهد شد. امروز حال و احوال ایران نیز چنین است؛ ممکن است سختی‌ها و سرمای بحران را تجربه کند، اما تا زمانی که ریشه‌های خود را حفظ کند و پیوند خود با مردم و پیشینه‌اش را قطع نکند، می‌تواند دوباره به سرسبزی و حیات بازگردد. امیدوارم ایران همواره در خاک خود استوار بماند.

برسی تاب آوری احتماعی مردم به صورت علمی 

سپس علی یوسفی، دبیر ستاد انسجام ملی استان خراسان رضوی در این نشست با اشاره به فضای اجتماعی پس از رخدادهای اخیر اظهار کرد: پس از افتتاح ستاد و همچنین بعد از جنگ ۱۲ روزه، حسی برانگیخته شد؛ حس وطن‌دوستی و در عین حال نگرانی درباره شرایط کشور در جامعه ایجاد شد و این امر شاید نوعی غفلت را نیز گوشزد کرد. جایی که مردم حضور دارند و از پشتیبانی مردم برخوردار است، ثبات و پایداری نیز وجود دارد و بسیاری از مشکلات را می‌توان با همراهی مردم حل و اصلاح کرد.

وی افزود: در همین راستا، موضوع انسجام ملی و تاب‌آوری اجتماعی مطرح شد؛ اینکه پس از بروز مشکلات، چه اتفاقی رخ می‌دهد و مردم در قبال حفظ موجودیت و هویت خود چه واکنشی از خود نشان می‌دهند، که در این شرایط حس مقدسی در میان مردم شکل گرفت.

دبیر ستاد انسجام ملی استان خراسان رضوی با اشاره به تلاش‌های انجام‌شده در استان گفت: در خراسان رضوی در حوزه‌های مختلف کوشش‌های فراوانی صورت گرفت و ما نیز به سهم خود در دانشگاه تلاش کردیم اقداماتی انجام دهیم. در همین محدوده دانشگاه فردوسی چند کار انجام شد؛ نخست اینکه ۶۰۰ نفر از دانشجویان شهرستانی دچار اضطراب شده بودند که در این خصوص جلسه‌ای تشکیل دادیم. بسیاری از اساتید و کارکنان دانشگاه نیز با این موضوع درگیر بودند و نشست‌های متعددی در این زمینه برگزار شد.

وی خاطرنشان کرد: از جمله اولین توصیه‌هایی که ارائه شد، پیشنهاد اقداماتی ارزشمند برای نحوه واکنش مسئولان در شرایط بحران بود. در ادامه، با تشخیص استاندار، گفت‌وگویی دایر شد که نهایتاً به تشکیل ستاد انسجام ملی در این استان انجامید. همچنین پیشنهادهای اندیشمندان در حوزه انسجام و تاب‌آوری اجتماعی جمع‌آوری شد.

یوسفی تصریح کرد: انسجام و تاب‌آوری اجتماعی به تقویت پیوندهای اجتماعی، تعهد، تعلق و اعتماد مربوط است و منظور از تاب‌آوری نیز میزان تحمل مردم و جامعه در مواجهه با شوک‌ها و بحران‌هاست؛ چرا که انواع و اقسام تاب‌آوری در جوامع وجود دارد.

وی ادامه داد: پس از تشکیل این ستاد، از بسیاری از دغدغه‌مندان دعوت کردیم و تأکید داریم که هیچ کشوری به‌صورت تصادفی به انسجام و تاب‌آوری نمی‌رسد. بنابراین ایده‌ای که مطرح شد این بود که پایلوت این موضوع در مشهد انجام شود. بر همین اساس، جلسات متعددی در مشهد برگزار کردیم و نتیجه آن بازنگری در اقدامات قبلی بود که در نهایت به تدوین بسته‌ای با عنوان «گفت‌وگوی ایران» انجامید.

دبیر ستاد انسجام ملی استان خراسان رضوی گفت: در این بسته، ایده‌ها در چارچوبی منظم قرار گرفته‌اند و این مجموعه چندین حوزه را در بر می‌گیرد که محور اصلی آن، ایجاد بسترهای گفت‌وگو و بازسازی پیوندهای اجتماعی است. برای این حرکت، یک چشم‌انداز نیز تعریف شده است؛ اینکه ایران، جامعه‌ای تاب‌آور، گفت‌وگو محور و منسجم باشد.

وی در رابطه با اهداف این چشم‌انداز خاطرنشان کرد: تقویت تاب‌آوری اجتماعی و روانی در سطح ملی، بازآفرینی و تقویت هویت ملی، فرهنگی و مذهبی، نهادینه‌کردن گفت‌وگو به‌عنوان راهبرد اصلی انسجام و تاب‌آوری، افزایش مشارکت مردم، نخبگان، جوانان و زنان در ساخت آینده و همچنین تقویت امنیت مردم‌محور و سرمایه اجتماعی از جمله اهداف این چشم‌انداز است.

یوسفی در پایان با تشریح نقشه راه اجرایی این طرح گفت: بسته «گفت‌وگوی ایران» ابتدا به‌صورت آزمایشی و مرحله‌ای در شهر مشهد اجرا خواهد شد و پس از ارزیابی و نهایی‌شدن مدل اجرایی، به مراکز استان‌ها و سپس در سطح ملی تسری می‌یابد. این مراحل شامل آماده‌سازی، اجرای میدانی، پایش، ارزیابی و اصلاح برنامه به‌صورت سالیانه خواهد بود.

خراسان هم‌پُرس

در ادامه محمدرضا لبیب، پژوهشگر حوزه مطالعات دیالوگ و دبیر علمی باشگاه اندیشه در خصوص طرح پیشنهادی خود عنوان کرد:  برنامه‌ای که پیشنهاد دادم، «خراسان هم‌پُرس» بود؛ اصطلاحی بومیِ خراسانی که به معنای نشستن، پرسیدن، گفت‌وگو کردن و هم‌سخن شدن است. مسئله اساسی اینجاست که فارغ از این‌که ما چه باید بکنیم، ابتدا باید ببینیم در چه وضعیتی هستیم. آنچه پیداست این است که ایران امروز دچار یک تنِ تروماتیک شده است؛ یعنی سانحه‌ای را تجربه کرده و حادثه‌ای اتفاق افتاده است؛ حادثه‌ای که شاید احتمال آن می‌رفت، اما از زوایای مختلف نوعی آسیب و شوک را به همراه داشته است. این وضعیت هم‌زمان شده با یک تغییرات نسلی پیچیده که در حال رخ دادن است و تجربه نیم‌قرن گذشته نشان می‌دهد که اتفاقاً همین تغییرات نسلی می‌تواند به سود انسجام ملی باشد و می‌توان از آن حسن استفاده کرد.

وی افزود: اما این امر در چه ساحتی ممکن است؟ در ساحتی که به رسمیت شناخته شود؛ یعنی ما به‌عنوان نسل قدیم یا جدید، این تنِ تروماتیک را به رسمیت بشناسیم، به آن حق بدهیم و آن را بشنویم؛ و قبل از این‌که بخواهیم چیزی به دیگری بگوییم یا او را متقاعد کنیم، خودمان ابتدا او را بشنویم. چون این «مای ایرانی» است که در نهایت تعیین می‌کند به چه سمتی برویم و چقدر به انسجام و اقتدار نزدیک شویم.

پژوهشگر حوزه مطالعات دیالوگ و دبیر علمی باشگاه اندیشه تصریح کرد: ما می‌دانیم که امروز یکی از بحران‌های اساسی، بحران اقتدار است؛ نه فقط در ایران، بلکه در کل جهان. نیروی ملی و عنصر اساسی عبور از این بحران، شکل‌گیری همین «مای ایرانی» است؛ و این «ما»، «مای گفت‌وگویی» است. یعنی تا زمانی که میدانی برای گفت‌وگو و دیالوگ وجود نداشته باشد، این «ما» عملاً شکل نمی‌گیرد.

لبیب ادامه داد: در این طرح، سعی شده است که بسته‌های تعاملی و تعاونی طراحی شود؛ امکان‌هایی مثل گفت‌وگوهای جمعی، پادکست‌ها و فضاهای تعاملی، تا عده‌ای که خاموش‌تر هستند بتوانند به حرف بیایند و صدای آن‌ها شنیده شود. آنچه من تلاش کردم فراهم شود، این بود که فضای شنیدن و اتمسفر شنیدن پررنگ‌تر شود.

از ایران مونولوگ تا ایران دیالوگ

در بخشی از این جلسه سبحان هوشیار، مترجم و نویسنده و مدیر مسئول خانه خرد و خیال، عنوان کرد: طرحی که ارائه شده با عنوان «از ایران مونولوگ تا ایران دیالوگ» شکل گرفته است. ایده اصلی این طرح بر این مبنا استوار است که بسیاری از مشکلات ما، نتیجه نهادینه شدن تک‌گویی و مونولوگ در جامعه، چه در سطح فردی و چه در سطح خانوادگی است. این طرح را که در راستای مبانی مرتبط با «دیگری» و «دیگرپذیری» است، ارائه دادم؛ چراکه هدف اصلی ما این است که تعمیق دیگرپذیری را در جامعه تقویت کرده و اهمیت آن را جا بیندازیم.

وی افزود: تلاش ما در گام اول این است که تسهیل‌گران گفت‌وگو را در یک دوره سه‌ماهه آموزش داده و تربیت کنیم؛ مهارتی جدید به نام “تسهیل‌گری گفت‌وگو” که قرار است در این مدت به افراد منتقل شود. پس از پایان این سه ماه، با محوریت فرهنگسراها و فضاهایی که این ظرفیت را دارند، میزهای گفت‌وگویی با موضوع ایران، ایران فرهنگی و انسجام ملی تشکیل خواهیم داد. در این میزها، جوانان، نسل‌های مختلف و اقشار و صنف‌های گوناگون حضور پیدا خواهند کرد و گفت‌وگوها با هدایت افرادی که مرحله آموزش را پشت سر گذاشته‌اند، مدیریت می‌شود.

مدیر مسئول خانه خرد و خیال تصریح کرد: برای هر میز گفت‌وگو زمانی در حدود یک ساعت و بیست دقیقه تا یک ساعت و پنجاه دقیقه در نظر گرفته شده است و گفت‌وگوها حول موضوعات مشخصی که در متن طرح آمده، انجام خواهد شد. اگرچه ما به‌صورت کلی با واژه‌هایی مانند دیالوگ و گفت‌وگو آشنا هستیم، اما ایده تسهیل‌گری گفت‌وگو و شکل‌گیری میزهای گفت‌وگویی به این صورت، ایده‌ای نسبتاً جدید در فضای اجتماعی ایران به شمار می‌رود. البته در دوره‌هایی مانند سال‌های ۷۶ نیز به این موضوع پرداخته شد و پس از یک دوره سکوت، در سال‌های اخیر و پس از بروز مشکلات و حتی پس از جنگ، دوباره این مسئله مطرح شده که گفت‌وگو تا چه اندازه اهمیت دارد.

هوشیار ادامه داد: طرح “از ایران مونولوگ تا ایران دیالوگ” در خانه خرد و خیال و با همراهی تیم اجرایی در همین مسیر طراحی شده است؛ مسیری که به دنبال تقویت گفت‌وگو، انسجام ملی و کاهش پیامدهای تک‌گویی در جامعه است و ما در این مسیر، آمادگی داریم تمام توان خود را در اختیار این حرکت قرار دهیم و در خدمت این جریان باشیم.

طرح جامع بازگشت به آرامش

در ادامه راضیه ادبی، رئیس مرکز مشاوره و سبک زندگی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد، درباره «طرح جامع بازگشت به آرامش» عنوان کرد: زمانی که جنگ آغاز شد، از همان زمان برنامه‌ریزی‌های مرتبط با طرح جامع بازگشت به آرامش شروع شد. نخستین اقدام، شناسایی و بررسی گروه‌های پرخطر بود؛ به‌طوری‌ که دانشجویانی که دارای افکار خودکشی و اضطراب بودند به‌عنوان اولین گروه در دستور کار تماس و پیگیری قرار گرفتند. گروه دوم شامل دانشجویانی بود که در مناطق جنگی ساکن بودند و گروه سوم را دانشجویان خوابگاهی تشکیل دادند. در مرحله بعد نیز کل دانشجویان دانشگاه مورد ارزیابی و پایش قرار گرفتند.

وی ادامه داد: مجموعه‌ای از کارگاه‌های مختلف برای دانشجویان برگزار شد و در بخش‌های گوناگون از جمله حمایت عاطفی و روانی از فرزندان اقداماتی انجام گرفت. همچنین حضور فعال در خوابگاه‌های دانشجویی برای ارائه حمایت‌های روانی یکی از محورهای جدی این برنامه بود. پس از انجام این مراحل، یک کارگاه مهم در دانشگاه با عنوان آموزش‌های اولیه کمک‌های روانی برگزار شد که اهمیت زیادی در مواجهه دانشجویان با فضای بحران داشت.

ادبی با اشاره به ابعاد نظری و اجرایی طرح اظهار کرد: برای طرح «بازگشت به آرامش» دو چشم‌انداز قبل و بعد از بحران تعریف شده است. در بخش «بعد از بحران»، اقداماتی در نظر گرفته شده که بخشی از آن به تقویت پیوندهای اجتماعی و ایجاد سامانه دسترسی سریع به کمک‌ها (هات‌لاین) مربوط می‌شود. در برنامه‌های بلندمدت نیز حمایت از افرادی که آسیب دیده‌اند مورد توجه است؛ چرا که در چنین شرایطی امکان بروز اختلالاتی مانند PTSD و حملات Panic وجود دارد.

رئیس مرکز مشاوره و سبک زندگی دانشگاه فردوسی مشهد افزود: توانمندسازی جامعه در بحران یک ضرورت است و همه افراد می‌توانند کمک‌های اولیه روان‌شناختی (Psychological First Aid) را فرا بگیرند. این موضوع یکی از مهم‌ترین ارکان طرح محسوب می‌شود. در این چارچوب، در سطوح مختلف، گام‌های پیشگیرانه طراحی و اجرا شده است.

وی ادامه داد: طراحی نرم‌افزار جامع سلامت روان اگر به‌طور کامل انجام شود، می‌تواند به دسترسی سریع افراد به خدمات کمک‌رسانی کمک کند. همچنین وجود کلینیک‌های سیار هم‌دل، گروه‌های حمایتی تخصصی هم‌سالان و آموزش‌های هدفمند برای متخصصین، افراد عادی و همیاران هم‌سن‌وسال از بخش‌های دیگر این برنامه است. ارائه خدمات الکترونیکی و دیجیتال باید با جدیت بیشتری پیگیری و فراهم شود و شناسایی افراد در معرض خطر نیز از ضروریات این طرح است.

طرح ارتقای امنیت مردم‌مدار با تأکید بر نقش دانشگاه و نخبگان

سپس علی قدیری، دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد و فعال اسبق دانشجویی، به تشریح «طرح ارتقای امنیت مردم‌مدار با تأکید بر نقش دانشگاه و نخبگان» پرداخت و اظهار کرد: طرحی که پیشنهاد کرده‌ام مربوط به امنیت پایه یا مردم‌مدار است؛ طرحی که یک شیفت پارادایمی در مفهوم امنیت ایجاد می‌کند. در معنای کلاسیک، امنیت را محصول دولت می‌دانیم و تصور می‌کنیم تنها وظیفه دولت است و مردم صرفاً بهره‌بردار امنیت و مرجع امنیت هستند. اما در این طرح، سعی کرده‌ام مفهوم امنیت مردم‌مدار را تئوریزه کنم و نشان دهم که مردم نه‌تنها بهره‌بردار امنیت، بلکه می‌توانند کارگزار امنیت نیز باشند. امنیت باید در تبادل میان دولت و مردم شکل بگیرد و تثبیت شود.

وی ادامه داد: در این طرح، توضیح داده‌ام که چگونه می‌توان این مفهوم را عملیاتی و تقویت کرد. شاخص‌هایی برای امنیت مردم‌مدار تعریف شده و راهکارهایی ارائه شده است تا بتوان در این مقطع زمانی به این نوع امنیت دست یافت. امنیت مردم‌پایه پیوند تنگاتنگی با حضور حداکثری مردم، سرمایه اجتماعی و تشکل‌های مردم‌نهاد دارد؛ تشکل‌هایی که می‌توانند امنیت را در پایین‌ترین سطوح جامعه که قابلیت دسترسی بیشتری دارد، تقویت کنند.

قدیری افزود: در زمان جنگ، مردم غالباً احساس می‌کنند ابژه‌های رهاشده‌ای هستند و تصور دارند که هیچ کاری از دستشان برنمی‌آید. اما طرح امنیت مردم‌مدار تأکید می‌کند که مردم می‌توانند سوژه‌هایی باشند که در شرایط بحرانی نقش‌آفرینی کنند. ما نمونه‌های کوچک و ساده این نقش‌آفرینی را در گزارش‌های مردمی و کمک‌های خودجوش در بحران ۱۲ روزه مشاهده کردیم. این طرح توضیح می‌دهد که نه‌تنها در دل بحران، بلکه حتی پیش از بحران و در وضعیت عادی نیز هر فرد در هر جایگاه و کسوتی می‌تواند سهمی در تقویت امنیت عمومی داشته باشد.

این دانشجوی دکتری علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد گفت: پیشنهادات این طرح شامل تقویت تشکل‌های مدنی و مجموعه‌ای از اقدامات دیگر است. این طرح باید در سطح کلان اجرا شود. اگرچه اقدامات محلی و بومی اهمیت دارد، اما یک تصمیم شتاب‌زده یا نسنجیده در سطح حاکمیتی می‌تواند همه تلاش‌ها را تحت‌الشعاع قرار دهد. اگر سنجیده و با احتیاط عمل نشود، برخی اظهارنظرها یا تصمیمات می‌تواند آسیب بزند.

قدیری با اشاره به تجربه اخیر بحران تأکید کرد: در دل همان ۱۲ روز و حتی در روزهای پس از آن، ما می‌توانستیم اقدامات بسیار مهمی انجام دهیم، اما برخی اقدامات نسنجیده در سطح کلان موجب شد بخشی از ظرفیت‌ها از دست برود. اکنون ضروری است که این فضا را از دست ندهیم، زیرا خطرها همچنان پیش رو است. بنابراین، با توجه به پیشنهادهای مطرح‌شده، می‌توانیم در مسیر تقویت امنیت مردم‌مدار حرکت کنیم. این طرح توضیح می‌دهد که چگونه می‌توان امنیت را در سطح جامعه ارتقا داد و چگونه می‌توان نقش مردم را نه‌تنها در زمان بحران، بلکه در دوران عادی نیز حفظ و تقویت کرد. امیدوارم با اجرای این پیشنهادها بتوانیم به سمت تقویت امنیت مردم‌پایه حرکت کنیم.

همایش ملی فردوسی و ایران؛ بازخوانی هویت اجتماعی در عصر معاصر

همچنین حامد بخشی، عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی در خصوص طرح خود یعنی همایش ملی فردوسی و ایران؛ بازخوانی هویت اجتماعی در عصر معاصر گفت: ایده‌ای که پشت این طرح بود، این است که به نظر می‌رسد در تحولات پیش‌روی کشور در چند ماه آینده، آن چیزی که بیش از همه مورد تهدید قرار می‌گیرد، جنبه‌ی ملی و هویت ملی است. بشر معمولاً در شرایط تهدید به چیزی تکیه می‌کند که می‌تواند کمک‌کننده یا محافظت‌کننده باشد. در شرایطی که وطن یا جامعه کشور مورد تهدید قرار می‌گیرد، ارزش‌ها و هویت ملی می‌تواند از کشور محافظت کند یا دست‌کم آسیب‌هایی را که ممکن است بعدها به جامعه وارد شود، کاهش دهد.

وی ادامه داد: از این منظر، پیشنهاد من تقویت گفتمان ملی‌گرایی بود؛ گفتمانی که امروز در کشور، به‌ویژه پس از حوادث اخیر و جنگ دوازده‌روزه، ضرورت آن بیشتر احساس شد و حتی در سطوح بالای نظام نیز نشانگان و بحث‌های مرتبط با آن مطرح شده است.

عضو هیئت علمی پژوهشکده گردشگری جهاد دانشگاهی خراسان رضوی تصریح کرد: از طرف دیگر، خراسان همواره مهد جنبه‌ی ایرانیِ هویت کشور بوده است. در طول تاریخ، دست‌کم پس از اسلام، خراسان جنبه‌ای بوده که هویت ایرانی را پمپاژ و شارژ می‌کرده است. اینکه زبان فارسی از خراسان سربلند می‌کند، اینکه بخش قابل توجهی از جنبش‌های ملی‌گرایانه از این سرزمین برمی‌خیزد، همه نشان‌دهنده‌ی چنین شأن و جایگاهی است.

بخشی اضافه کرد: خراسان رضوی می‌تواند پایلوتی برای انسجام ملی باشد. خراسان چنین ظرفیت و موقعیتی داشته و دارد. افزون بر آن، فردوسی و شاهنامه یکی از بزرگ‌ترین مظاهر تقویت هویت ایرانی‌اند؛ به همین دلیل، در راستای تقویت گفتمان ملی‌گرایانه، پیشنهاد ما ایجاد یک ساختارِ همایشی و علمی با محوریت فردوسی و ایران، بازخوانی هویت جمعی ایران معاصر از منظر اجتماعی و جامعه‌شناختی بود؛ نه صرفاً از منظر ادبی. این برنامه مجموعه‌ای از محورهای گوناگون از جمله جایگاه فردوسی و شاهنامه به‌عنوان هویت‌بخش ایرانیان، نقش آنها در حفظ تنوع قومی و ایجاد یکپارچگی ایرانی، تأثیر ادبیات حماسی بر هویت ملی، بحث انسجام اجتماعی و نسبت نسل‌ها، نقش نسل‌های مختلف، به‌ویژه نسل‌های جدیدتر، در بازخوانی هویت ملی را دارد.

وی عنوان کرد: این محورها در قالب یک بسته پیشنهادی خدمت اساتید ارائه شد تا بتوانیم این گفتمان را ابتدا در سطح نخبگانی و دانشگاهی ایجاد کنیم و سپس آن را به لایه‌های دیگر جامعه تسری دهیم. ساختار همایشی که طراحی شده، فقط یک همایش ساده نیست؛ بلکه مجموعه‌ای از نشست‌ها، گفت‌وگوها و محورهای پژوهشی است که دانشگاه می‌تواند با فراخوانی به پژوهشگران و اساتید، آن را فعال کند و زمینه شکل‌گیری و تقویت گفتمان ملی‌گرایی با محوریت هویت ایرانی را فراهم آورد.

توان‌افزایی عاملیت زنان در بحران جنگ

در بخش دیگری از این جلسه مهدیه یاوری، رئیس کارگروه امور زنان و خانواده اتاق اندیشه‌ورزی خراسان رضوی با اشاره به پیشنهاد طرح «توان‌افزایی عاملیت زنان در بحران جنگ» عنوان کرد: این طرح چند ماه پیش با هدف آسیب‌شناسی و ارائه راهکار ارائه شد. استدلال اصلی این بود که تاکنون روایت‌های مردانه بسیاری از جنگ داشته‌ایم و تلاش بر این است که روایت‌های زنانه‌ای نیز از عبور از بحران‌ها داشته باشیم.

رئیس کارگروه امور زنان و خانواده اتاق اندیشه‌ورزی خراسان رضوی در تشریح جزئیات این طرح گفت: این برنامه در دو سطح طراحی شده است؛ در سطح محلی، شناسایی جامعه هدف، توانمندسازی آنان و ایجاد شبکه‌سازی مدنظر است. در سطح کلان نیز پیشنهاد شد از ظرفیت زنان تأثیرگذار که می‌توانند راویان موفقی باشند، استفاده شود.

وی با تأکید بر نقش بی‌بدیل زنان در دوران پساجنگ ادامه داد: هدف صرفاً کمک زنان به انسجام نیست، بلکه موضوع اصلی این است که زنان به عنوان کنشگران موثر، در پژوهش‌های متعدد می‌توانند نقش کلیدی در بازسازی اقتصادی و روانی جامعه پس از جنگ ایفا کنند. آنان همچنین می‌توانند در ارتقای هویت ملی و ترمیم انسجام خدشه‌دار شده در جامعه زنان، چه در سطح خرد و چه در سطح کلان، نقش‌آفرینی کرده و به مثابه نخ تسبیح در حفظ هویت ملی عمل کنند.

یاوری در بخش دیگری از سخنان خود به موانع اجرایی اشاره و تصریح کرد: پاشنه آشیل طرح‌هایی از این دست، «هماهنگی بین‌بخشی» است. اگر هماهنگی میان حلقه‌های مختلف خدشه‌دار شود، هرچقدر هم که طرح عمیق و طولانی‌مدت باشد، می‌تواند در کسری از ثانیه با شکست مواجه شود.

وی افزود: برای مثال در شهری مانند مشهد، اگر تمام موارد اجرایی وفضاسازی‌های گفت‌وگو میان زنان در این طرح رعایت شود، اما نهاد یا دستگاه اجرایی دیگری نسبت به زیست متفاوت یک زن یا دختر اقدامی انجام دهد که خدشه‌ای وارد کند، آن اعتمادی که به‌سختی شکل گرفته است، از دست خواهد رفت.

رئیس کارگروه امور زنان و خانواده اتاق اندیشه‌ورزی خراسان رضوی در پایان خاطرنشان کرد: استمرار و پایداری برنامه‌ها به همکاری نزدیک میان دستگاه‌های اجرایی و سازمان‌های دولتی و همچنین رایزنی با نهادهای نظارتی وابسته است. همچنین لازم است سازوکارهای تشویقی گشاده‌دستانه‌تری برای فعالیت داوطلبین در نظر گرفته شود.