به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، در عصر شتابگرفته امروز، جایی میان ازدحام شبکههای فرهنگی، نهادهای متعدد آموزشی و فعالیتهای پراکندهای که هرکدام ادعای اثرگذاری اجتماعی دارند، هنوز فضایی هست که بسیاری آن را قلب تپنده جامعه اسلامی میدانند؛ فضایی که نامش «مسجد» است. هرچند در سالهای اخیر برخی نگاهها، مسجد را صرفاً محلی برای عبادت روزانه تصویر کردهاند، اما برای بسیاری از فعالان فرهنگی این بنا هنوز همان جایگاه اصیل و نقطه آغاز تحولات بزرگ را دارد؛ نقطهای که اگر از آن فاصله گرفته شود، حرکتها کمرمق و گاه بیثمر میمانند.
در همین فضاست که حجتالاسلام حسین امیدی، مدیر ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی ـ هنری مساجد فارس، سخن میگوید؛ با نگاهی که مسجد را زیربنای حیات اجتماعی مسلمانان میداند. گفتوگوی او با ما، بیش از آنکه تحلیل نظری باشد، بازخوانی یک تجربه تاریخی است؛ تجربهای که از آیهای قرآنی آغاز میشود و تا زندگی پیامبر(ص)، تربیت نسلهای آینده و حتی هویت انقلابی ایرانیان امتداد مییابد.
مسجد؛ خانه اول انسان، پایگاه آخر امید
برای امیدی، مسجد همان مکانی است که نخستین ضربان جامعه اسلامی در آن شنیده شد؛ جایی که تصمیمهای بزرگ گرفته شد، نسلها پرورش یافتند و حرکتهای اجتماعی از آن سربرآوردند. در روزگاری که فعالیتهای فرهنگی گاه از هم گسیخته و بیریشه به نظر میرسند، او دعوت میکند که دوباره به این نقطه مرکزی بازگردیم؛ به جایی که به باور او اگر آغاز هر حرکت فرهنگی و تربیتی از آن باشد، «ثمره» تضمینشده است.
این گزارش روایت همین نگاه است؛ نگاهی که مسجد را «نقطه صفر تحول» میخواند و آینده فرهنگی جامعه را در گرو احیای نقش آن در محلات میبیند.
در نگاه حجتالاسلام حسین امیدی، همه چیز از یک اصل روشن آغاز میشود: «مسجد، نخستین خانهای است که خداوند برای انسان بنا گذاشت.» او درباره جایگاه مسجد در شکلدهی به حیات فردی و اجتماعی مسلمانان، آیهای از قرآن را یادآور میشود: «إِنَّ أَوَّلَ بَیْتٍ وُضِعَ لِلنَّاسِ لَلَّذِی بِبَکَّهَ مُبَارَکًا…»؛ آیهای که بهگفته او نشان میدهد «آغاز هر حرکت مهم در جامعه اسلامی، باید از مسجد باشد.»
پیامبر(ص) نخستین مسجد را با فرمان الهی بنا کردند و مؤمنان نیز از همان صدر اسلام مأمور بودند در محل سکونتشان مسجدی بنیاد بگذارند. این سنت در میان شیعه و سنی یکسان است؛ همه مسلمانان ساخت مسجد را وظیفه خود میدانند.
ردّ پای مسجد در شکلگیری تمدن اسلامی
مدیر ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی ـ هنری مساجد فارس، مسجد را صرفاً یک بنا نمیداند؛ آن را «محور شکلگیری تصمیمهای بزرگ»، «جایگاه تربیت نسل»، و «مرکز طراحی فعالیتهای فرهنگی» معرفی میکند.
او میگوید: «پیامبر(ص) نخستین مسجد را با فرمان الهی بنا کردند و مؤمنان نیز از همان صدر اسلام مأمور بودند در محل سکونتشان مسجدی بنیاد بگذارند. این سنت در میان شیعه و سنی یکسان است؛ همه مسلمانان ساخت مسجد را وظیفه خود میدانند.»
امیدی با اشاره به گستردگی فعالیتهای فرهنگی در دستگاهها و نهادهای مختلف، معتقد است بسیاری از این فعالیتها وقتی از مسجد جدا میشوند، «اثرگذاری لازم را پیدا نمیکنند». به اعتقاد او «اگر برنامههای فرهنگی از مسجد شروع شود، در مسجد سازماندهی شود و نتیجه آن هم در مسجد دیده شود، ثمره خواهد داشت. هر جا از مسجد فاصله گرفتیم، کار به نتیجه نرسید.»
مدیر ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی ـ هنری مساجد فارس، برای توضیح بیشتر، مقایسهای تاریخی ارائه میدهد: در جوامع غربی، هنگامی که تصمیمها و الگوهای فرهنگی از نهادهای دینی مثل کلیسا جدا شد، «زندگی منهای خدا» تجربه شد و بهتعبیر او «به بنبست رسید».
یک بنا و هزار نقش
اگر میخواهیم جامعه متحول شود، باید مساجد دوباره محور حرکت در محلات باشند. هر محلهای مسجدی دارد و اگر ندارد، باید ساخته شود. مسجد باید کانون آغاز کارهای خوب باشد.
او از این مقدمه به اهمیت بازگشت به کارکرد واقعی مسجد میرسد: «اگر میخواهیم جامعه متحول شود، باید مساجد دوباره محور حرکت در محلات باشند. هر محلهای مسجدی دارد و اگر ندارد، باید ساخته شود. مسجد باید کانون آغاز کارهای خوب باشد.»
یکی از نکاتی که مدیر ستاد کانونهای مساجد فارس بر آن تأکید ویژه دارد، نقش مسجد در تربیت نسل جدید است. به گفته او، تصور اینکه حضور کودکان در مسجد مناسب نیست، تصور درستی نیست: «در روایات آمده هفت سال اول زندگی دوره شکلگیری ریشههای تربیتی انسان است. پیامبر(ص) با امام حسن و امام حسین(ع) در مسجد بازی میکردند، کودکان دیگری هم حضور داشتند. مسجد خانه مردم است؛ خانه تربیت، نه محل سکوت تحمیلی.»
زندگی منهای مسجد، جامعه منهای خدا
او حتی بخشی از هویت تاریخی انقلاب را نیز برگرفته از همین فضا میداند: «براساس آمارهای موجود، بیش از هشتاد تا نود درصد شهدا از دل مساجد برخاستند. این یعنی مسجد هم پایگاه تربیت بود، هم پایگاه جهاد.»
در پایان گفتوگو، امیدی بر این جمله تأکید میکند که «مسجد نقطه صفر هر تحول فرهنگی و اجتماعی است». از نگاه او، هر جا قرار است معنویت، تربیت، خدمت اجتماعی یا حرکت فرهنگی سامان بگیرد، نخستین گام باید همان باشد که در صدر اسلام برداشته شد: آغاز از مسجد.
نظر شما