علم در کش‌وقوس فلسفه اسلامی و تأملات اروپایی

به گزارش گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان: دوره تخصصی «علم در کش‌وقوس فلسفه اسلامی و تأملات اروپایی» با حضور جمعی از استادان برجسته حوزه فلسفه اسلامی، به‌همت مرکز آموزش‌های آزاد دانشگاه باقرالعلوم(ع) و با همکاری مجمع عالی حکمت اسلامی و مدرسه علوم انسانی اسلامی آیه در دانشگاه باقرالعلوم(ع) برگزار شد؛ این دوره با هدف بررسی بنیادهای معرفتی علم در سنت فلسفه اسلامی و مقایسه آن با جریان‌های فکری اروپایی طراحی شده بود و پژوهشگران و طلاب حوزه علمیه از آن استقبال کردند.

این نشست با ارائه حجت‌الاسلام «مهدی سلطانی» آغاز شد؛ وی در ارائه خود با عنوان «امکان‌سنجی مفهوم تاریخی و زمان‌مند در چارچوب فلسفه اسلامی» به بررسی ظرفیت‌های حکمت اسلامی در تبیین مفاهیم تحول، سیالیت و تاریخ‌مندی معرفت پرداخت و با اشاره به مبانی حکمت متعالیه، امکان صورت‌بندی فلسفیِ مقولات زمانی را در ساختار فلسفه اسلامی تحلیل کرد.

در ادامه، حجت‌الاسلام پارسانیا با ارائه بحث «وجود ذهنی و مسئله مطابقت با واقع» یکی از بنیادی‌ترین مباحث معرفت‌شناسی اسلامی را تبیین کرد. وی در این سخنرانی با مرور پیشینه بحث در فلسفه اسلامی، به تحلیل چیستی وجود ذهنی و نسبت آن با واقعیت خارجی پرداخت و نقش آن را در دستگاه معرفت‌شناسی حکمای مسلمان تشریح کرد.

همچنین در ادامه حجت‌الاسلام فرحانی با موضوع «اتحاد عاقل و معقول و چالش‌های تطابق با واقعیت» به تبیین یکی دیگر از ارکان نظری فلسفه اسلامی در حوزه معرفت‌شناسی پرداخت. وی ضمن تشریح مبانی این نظریه در حکمت مشاء، اشراق و حکمت متعالیه، به پرسش‌های جدید فلسفه‌های معاصر درباره نسبت ادراک و واقعیت نیز اشاره کرد.

در بخش دیگری از دوره، استاد امینی‌نژاد با سخنرانی خود تحت عنوان «کلی طبیعی در گذار از اصالت ماهیت به اصالت وجود» تحول رویکرد فلسفه اسلامی به مفهوم کلی طبیعی را بررسی کرد و نقش حکمت متعالیه در بازخوانی این مفهوم را مورد توجه قرار داد.

همچنین استاد عبدی با ارائه بحث «متد تفصیلی علم تجربی در سنت فلسفه اسلامی» به بررسی مبانی روش‌شناختی علم تجربی پرداخت و تفاوت رویکرد حکمای مسلمان به تجربه را با مبانی تجربه‌گرایی مدرن تحلیل کرد.

در ادامه نشست، استاد امین اسدپور موضوع «تحلیل قاعده لاکاسب و لامکتسب و دلالت‌های معرفت‌شناختی آن» را تبیین کرد و نشان داد که چگونه این قاعده در تحلیل رابطه فاعل شناسا و معلوم نقش کلیدی ایفا می‌کند.

در پایان، استاد مهدی صداقت نیز با ارائه مبحث «موقعیت‌سنجی معرفت‌شناسی با هستی‌شناسی» بر پیوند اساسی میان دو ساحت وجود و معرفت در حکمت اسلامی تأکید کرد و ضرورت بازخوانی این پیوند در تحلیل ماهیت علم را مورد بحث قرار داد.

گفتنی است: این دوره که در قالب یک نشست یک روزه از ساعت ۸ تا ۱۷ برگزار شد، با پرسش‌ها، مباحثه‌های علمی و گفت‌وگوی تعاملی میان اساتید و شرکت‌کنندگان همراه بود.