به گزارش خبرگزاری شبستان از استان قم، رمضان علیتبار، دبیر علمی همایش «فلسفه منطق فهم دین»، امروز در نشست خبری تشریح برنامههای این همایش، به تبیین اهداف، پیشینه، محورها و برنامههای علمیِ رویداد پرداخت و گفت: انتخاب این عنوان بازتابی از تمرکز همایش بر مسائل بنیادین، نظری و رویکردهای عقلانی پیرامون دستگاه منطق فهم دین است.
دبیر علمی همایش افزود : هدف اصلی برگزاری این رویداد، کاوش و تبیین منطق و دستگاه روششناختیِ «فهم دین» بهعنوان یک حوزه معرفتی مستقل است.
علی تبار ادامه داد: ما با نگرشی فلسفی و عقلانی در پی آنیم که منطق فهم دین را نه صرفاً بهصورت مجموعهای پراکنده از قواعد تاریخی، بلکه به شکل یک دستگاه روشی منظم و قابل تأمل نظری بازشناسی کنیم.
وی افزود: هرچند قواعد و رویههای فهم دین از صدر اسلام و دوران معصومان(ع) وجود داشته است، اما صورتبندیِ منطق فهم دین بهعنوان یک رشته یا دستگاه روششناختی مستقل، موضوعی نوظهور و نیازمند ساماندهی علمی است.
علیتبار افزود: این همایش ادامه سلسله همایشهایی است که در قالب «فلسفههای مضاف» برگزار میشوند. وی به نمونههایی از همایشهای پیشین مانند «فلسفه اصول فقه» و «اجتهاد عقلگرا» اشاره کرد و گفت: این رویدادها تا حدی بخشی از بحثهای مربوط به منطق فهم دین را پوشش دادهاند؛ اما اکنون نیاز است که محور «منطق فهم دین» بهطور جامعتر و منظمتر مورد بررسی قرار گیرد.
دبیر علمی همایش با ارائه گزارشی آماری از سوابق دریافت مقالات گفت: تاکنون ۲۷ مقاله پژوهشی به دبیرخانه همایش ارسال شده است که بخش عمدهای از آنها مورد ارزیابی و پذیرش قرار گرفتهاند.
وی همچنین از برگزاری چندین پیشنشست تخصصی خبر داد که در آنها بیش از ده نشستِ علمی با فرمتهای مختلف (برخی نشستها تا چهار ارائه داشتند) برگزار شده است. محورهای این پیشنشستها شامل ساختار نظری منطق فهم دین، ماهیت مسائل، روششناسیهای دستگاهی و بررسی نظریهها و مدلها بوده است.
علیتبار محورهای همایش را در دو بخش کلان تشریح کرد:مسائل فلسفی و بنیادین: بررسی چیستی و ماهیت «منطق فهم دین»، پیشینه تاریخی و ساختار علمی این منطق، و تبیین مباحث نظری پیرامون آن. و بخش نظریهها و مدلها: بازخوانی و نقد نظریهها و مدلهای شکلگرفته در این حوزه از جمله نظریههایی که تحت عنوان «ابتنا» مطرح شدهاند و سنجش نقاط قوت و ضعف رویکردهای مختلف.
وی افزود: برخی مقالات و سخنرانیها مستقیماً به بررسی نظریهها و مدلهای منطق فهم دین اختصاص یافتهاند و نقد و ارزیابی این نظریهها از جمله اهداف مهم همایش است.
علیتبار برنامه های روز همایش را تشریح کرد و گفت: چهار سخنرانی محوری پیشبینی شده است که شامل، آیتالله رشاد ، آیتالله فاضل لنکرانی،دکتر واعظی و دکتر واسطی می شود.
وی ادامه داد: هر یک از این اساتید بهعنوان سخنرانان محوری، محورهای تخصصی خود را در حوزههای مرتبط با فلسفه و منطق فهم دین ارائه خواهند کرد.
علیتبار گفت: علاوه بر ارائه مقالات و سخنرانیها، نشستهای مشترک بین مراکز و اساتید مختلف برگزار شده و خواهد شد تا تعامل میان حوزهها و دانشگاهها تقویت شود. این تعامل، به گفته او، برای ارتقای کیفیت نظری و کاربردیسازی نتایج پژوهشی حیاتی است.
علیتبار افزود: این همایش در بخش «مهارت پژوهشی» نیز مورد تأیید قرار گرفته است؛ از این رو، شرکتکنندگان و مقالات برگزیده، امتیازات و اعتبارات پژوهشی مربوطه را کسب خواهند کرد.
وی یادآور شد:این همایش با عنوان «فلسفه؛ منطق فهم دین» و به مناسبت روز جهانی فلسفه برگزار میشود و زمان و مکان برگزاری آن ۲۸ آبانماه در تالار استاد موسویان، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی است.
فلسفههای مضاف میتواند ۷۰ درصد شبهات دینی را پاسخ دهد
حجت الاسلام و المسلمین محمد عرب صالحی رییس پژوهشکده حکمت و دین پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در این نشست با اشاره به اینکه فلسفه غرب از دوران کانت دچار گسست از گذشته خویش شد، گفت: از زمان کانت، موضوع فلسفه از وجودشناسی به معرفتشناسی تغییر یافت و این تغییر، بنیان جریان مدرنیسم را شکل داد. مباحث هرمنوتیک و فلسفههای تفسیری جدید نیز همچنان حول محور کانت و معرفتشناسی میچرخند.
حجت الاسلام عربصالحی افزود: غرب مسیر معرفتشناسی را تا جایی ادامه داده که امروز به نسبیت معرفت و تاریخیبودن فهم رسیده است. این نگاه بعدها وارد کشورهای اسلامی شد و دو جریان فکری در برابر آن شکل گرفت؛ گروهی از روشنفکران سکولار که این دیدگاه را پذیرفتند، و گروهی دیگر که به نقد آن پرداختند.
وی تشکیل «گروه علمی منطق فهم دین» در پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی را یکی از اقدامات مهم در مقابله با این جریان دانست و اظهار کرد: این گروه برای نخستینبار در ایران و جهان اسلام شکل گرفت و تلاشهای آن موجب ایجاد رشته منطق فهم دین در دانشگاهها و حوزههای علمیه شد که امروز نیز فعال است.»
حجت الاسلام عربصالحی با تأکید بر اینکه دین در اصل به صورت «خالص و سالم» از سوی پیامبر(ص) ابلاغ شده، خاطرنشان کرد: اهمیت منطق فهم دین تنها در روش فهم دین نیست؛ بلکه پاسخی است به جریانهایی که نظریه نسبیت معرفت را حتی به فهم پیامبر(ص) و ائمه(ع) سرایت داده و قرآن را حاصل قرائت پیامبر دانستهاند.
وی افزود: این نگاه، منجر به زیر سؤال رفتن بنیادیترین منابع دینی میشود و در نهایت بستر نظری برای نسبیت دینی، فرهنگی و رفتاری را فراهم میکند. گروه منطق فهم دین با هدف مقابله با این مبانی و پاسخ به این شبهات بنیانبرانداز تشکیل شد.
حجت الاسلام عربصالحی همچنین به نقش پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در توسعه «فلسفههای مضاف» اشاره کرد و گفت: پژوهشگاه در این حوزه پیشتاز بوده و اکنون این مباحث در اکثر حوزههای علمیه گسترش یافته است. اگر حوزهها به شکل جدی وارد این عرصه شوند، بیش از ۷۰ درصد شبهات دینی پاسخ داده خواهد شد و دهها هزار موضوع جدید برای تحقیق قابل ارائه است.
وی با بیان اینکه تاکنون حدود صد کتاب تنها در یکی از فلسفههای مضاف تولید شده است، از تلاش استادان گروه منطق فهم دین قدردانی کرد و افزود: این مجموعه علمی امروز یکی از فعالترین گروههای پژوهشگاه است و بهطور مستمر در حال گسترش پروژههای علمی در حوزه منطق فهم دین و فلسفههای مضاف میباشد.
منطق فهم دین باید به نظریههای منسجم و روزآمد مجهز شود
حجت اسلام و المسلمین حمید رضا شاکرین مدیر گروه منطق فهم دین پژوهشکده حکمت و دین پژوهشی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی نیز در این نشست با تشریح ضرورت بازنگری در دستگاههای روششناختی علوم دینی، تأکید کرد: مسلمانان از آغاز ظهور اسلام با گستره و عمق بینظیر معارف این دین روبهرو بودهاند و همین امر، نیاز به یک روش مشخص و منسجم برای فهم دین را از همان ابتدا ایجاد کرده است.
وی با اشاره به شکلگیری دانش اصول فقه و قواعد تفسیری در صدر اسلام گفت: اندیشمندان مسلمان از همان ابتدا به مسئله روششناسی توجه جدی داشتند و ابتکارات ارزشمندی را در حوزه فهم دین پدید آوردند و تلاشهای منطقی و روششناختی مسلمانان بعدها حتی بر تفکر غربی نیز تأثیر گذاشته است.
حجتالاسلام شاکرین در بخش دیگری از سخنان خود اظهار داشت: امروز با دیدگاهها و نظریههای جدید غربی روبهرو هستیم که اگر درست فهمیده نشوند، میتوانند آسیبزا باشند. این جریانهای فکری مانند یک شمشیر دولبهاند؛ میتوانند پرسشها و فرصتهای تازهای برای اندیشه دینی ایجاد کنند یا در صورت برداشت نادرست، موجب انحراف شوند»
وی با اشاره به نمونههایی از تأثیرپذیریهای نادرست، از جمله خوانشهای زبانشناختی از قرآن تحت تأثیر سوسور یا نظریه گفتار جان آستین، بر لزوم تقویت دستگاههای روششناختی تأکید کرد و گفت: ضرورت دارد که علاوه بر روش، بنیانهای فلسفی و پیراروشی نیز بازبینی شود؛ چرا که برخی مباحث، نظیر هرمنوتیک، هرچند مستقیماً روش نیستند اما تأثیر فلسفیِ گستردهای بر روش دارند.
وی افزود: گروه منطق فهم دین از آغاز با هدف بازبینی دقیق میراث روششناسی دینی، مطالعات تطبیقی درونمذهبی و بینمذهبی، و بررسی رویکردهای روششناسانه در سطح جهانی شکل گرفت که بخشی از این مطالعات به شناسایی خلأهای نظری اختصاص دارد، از جمله در اصول دین که بیشتر مبتنی بر مبانی ارتکازی بوده و امروز نیازمند تبدیل شدن به نظریههای منسجم و روزآمد است.
حجتالاسلام شاکرین همچنین از گسترش این مباحث به دانشگاهها خبر داد و اظهار کرد: ورود مباحث منطق فهم دین به دانشگاهها از پیشنهادهای اولیه مرحوم آیتالله مصباح و سپس طراحی و پیگیری آیتالله رشاد بود که بحمدالله به ثمر رسیده و امروز در حال توسعه است.
وی در پایان بر اهمیت توجه حوزه و دانشگاه به مباحث روششناسی نوین و ضرورت برگزاری همایشهایی از این دست برای تقویت مبانی فهم دین در جهان معاصر تأکید کرد.
نظر شما