وقتی مسجد محور می‌شود؛ بازتعریف هویت فرهنگی شهر در یک مرکز واحد

به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، در روزگاری که شهرها زیر فشار سبک‌های متکثر فرهنگی، مصرف‌زدگی و شتاب روزمره شکل می‌گیرند، بازگشت به «نقطه ثابت» جامعه ایرانی بیش از گذشته به چشم می‌آید؛ نقطه‌ای که قرن‌ها محور زندگی اجتماعی بوده است: مسجد. این روزها دوباره صحبت از این است که اگر شهر بخواهد روح خود را بازیابد، شاید چاره‌اش بازگرداندن هویت به مرکز ثقل آن باشد.

در همین زمینه، حجت‌الاسلام دسمی، جمله‌ای کلیدی را مطرح می‌کند: «وقتی مسجد محور باشد، دیگر مکان‌ها از حسینیه‌ها و هیئت‌ها گرفته تا پارک‌ها و مراکز فرهنگی، در ذیل آن معنا می‌یابند و نقش مکمل و تقویت‌کننده کارکرد مسجد را ایفا می‌کنند.»

مسجد؛ یک چارچوب برای زیست شهری است

بر اساس این نگاه، مسجد «ستون فقرات» یک شهر ایمانی تلقی می‌شود؛ جایی که نظم اجتماعی، هویت محله، روابط انسانی و حتی پیوندهای فرهنگی بر مدار آن شکل می‌گیرد.

 اگر مسجد بتواند دوباره جایگاه محوری خود را بازیابد، بسیاری از نیازهای فرهنگی و اجتماعی محله‌ها از دل آن پاسخ داده می‌شود؛ از آموزش و مهارت‌آموزی گرفته تا نشاط اجتماعی، خدمات محله‌ای، همیاری‌های مردمی و حل مسائل اخلاقی و خانوادگی.

 اگر مسجد بتواند دوباره جایگاه محوری خود را بازیابد، بسیاری از نیازهای فرهنگی و اجتماعی محله‌ها از دل آن پاسخ داده می‌شود.

بازخوانی یک ایده قدیمی برای یک مسئله امروز

اتفاقاً این نگاه، ریشه در تاریخ دارد. در شهرهای قدیم، مسجد «مرکز ثقل تصمیم‌گیری»، «آرامشگاه روزهای بحران»، «پاتوق گفت‌وگو» و حتی «پایگاه عدالت اجتماعی» بوده است. اما با گسترش شهرها و تغییر سبک زندگی، بسیاری از کارکردهای مسجد به فضاهای دیگری منتقل شد و مسجد در برخی مناطق تنها به «محل عبادت» محدود ماند.

یک فعال مسجدی با اشاره به این دگرگونی، از لزوم بازگشت به مدل اصیل سخن می‌گوید؛ مدلی که در آن مسجد رقیب سایر مراکز فرهنگی نبوده و سقف معنایی آن‌ها به شمار می آید. به گفته حجت الاسلام امیدی، «وقتی مسجد محور باشد»، سایر نهادهای فرهنگی به‌جای جزیره‌ای عمل کردن، در یک منظومه منسجم قرار می‌گیرند.

پیوندی که می‌تواند آینده فرهنگی محله‌ها را ترمیم کند

کارشناسان معتقدند تحقق این رویکرد، نیازمند بازتعریف نقش مسجد و طرح‌هایی است که بتواند پیوند مردم با این فضا را تقویت کند؛ از حضور جوانان و فعالیت‌های داوطلبانه گرفته تا ایجاد حلقه‌های تربیتی و تعامل فعال با نهادهای فرهنگی. تجربه برخی مساجد نیز نشان داده که هرجا مسجد به مرکز فعالیت‌های محله بازگشته، سرزندگی اجتماعی، کاهش آسیب‌ها و تقویت همبستگی محلی مشهود بوده است.

به‌نظر می‌رسد این روزها، دوباره وقت آن رسیده که پرسیده شود اگر قرار است شهری با هویت دینی ساخته شود، آیا بغیر از مسجد، جایی شایسته محوریت است؟