خبرگزاری شبستان-هرمزگان، مصیب رجایی فعال رسانه ای؛ در قلب بندرعباس، جایی که نسیم خلیج فارس با عطر تاریخ آمیخته میشود، معبد هندوها یا پرستشگاه بتگوران همچون جواهری پنهان، داستان تجارت، مهاجرت و همزیستی فرهنگی را روایت میکند.
این بنا، یادگار هنری تجار هندی در یکصد و پنجاه سال گذشته، نه تنها نمادی از معماری شرقی در خاک ایران است، بلکه ظرفیت عظیمی برای جذب گردشگران و رونق اقتصادی دارد؛ اما سالها بسته ماندن درهای آن و غفلت از مرمتهای اساسی، سؤالی تلخ بر جای گذاشته: چرا این گنجینه را رها کردهایم؟
معبد هندوها در بندرعباس یکی از نادرترین آثار تاریخی جنوب ایران است که در مرکز شهر، بر خیابان امام خمینی(ره) و روبهروی بازار روز خودنمایی میکند.
این پرستشگاه که در سال ۱۳۷۷ با شماره ۱۹۹۹ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده، بیش از آنکه مکانی برای عبادت باشد، شاهدی بر پیوندهای تاریخی ایران و هند است.
در روزگاری که بندرعباس به عنوان دروازه تجارت خلیج فارس میدرخشید، تجار هندی، عمدتاً از شیکارپور در غرب هند برای مبادله کالا به این شهر کوچ کردند و گروههای ۷۰ تا ۸۰ نفری را تشکیل دادند.
پیش از ساخت معبد، مراسم مذهبیشان را در کاروانسراها برگزار میکردند، تا آنکه دو تاجر پیشگام به نامهای شول رام و دده رام با جمعآوری هدایای جامعه هندو، زمینی در شمال شهر خریداری و بنای معبد را در سال ۱۳۱۰ قمری (مقارن با ۱۲۶۷ خورشیدی) بنیان نهادند.
این اقدام در زمان حکومت محمدحسنخان سعدالملک، حاکم محلی بندرعباس و با موافقت وی انجام شد و معماران هندی با استفاده از مصالح بومی مانند لاشهسنگ، ملات گل و ساروج، سنگهای مرجانی، خاک و گچهای ضخیم، شاهکاری آفریدند که سبک معماری پرستشگاههای هندی را با اقلیم گرم و مرطوب جنوب ایران تطبیق داد.
معماری معبد که بر پایه باورهای ویشنو و شیوا (دو فرقه اصلی هندوئیسم) بنا شده، منحصربهفرد است.
اتاق مرکزی چهارگوش با گنبدی باشکوه، احاطهشده با ۷۲ برجک (علمک) و مقرنسهای ظریف، نقوش گل نیلوفر و استوپاهای بودایی بر دیوارها و چهار نورگیر در جهات اصلی، آن را به یک موزه زنده از هنر شرقی تبدیل کرده است.
پیش از مهاجرت هندوها در سال ۱۳۴۴ خورشیدی، محراب معبد میزبان مجسمههای خدایان ابراهما، شیوا و ویشنو بود؛ مجسمههایی که با رفتن ساکنان، به هند منتقل شد و معبد را به فضایی خالی و متروک رها کرد.
دکتر فخری دانشپورپرور، پژوهشگری که شش سال بر این بنا تحقیق کرده، آن را نقطهای کلیدی در ارتباط فرهنگی و هنری میان ایران و هند توصیف میکند و تأکید دارد که این معبد، تنها نمونه مشابه خود در ایران است.
با این حال، غفلت از مرمت و بازسازی، زخمی عمیق بر پیکر این میراث زده است.
پس از رها شدن معبد در دهه ۱۳۴۰، بنا به مخروبهای تبدیل شد و تنها در سال ۱۳۷۷ سازمان میراث فرهنگی دو نوبت مرمت محدود انجام داد تا آن را برای بازدید عمومی آماده کند.
اما سالهای طولانی بسته ماندن درها که ظاهراً به دلایل مدیریتی و عدم تخصیص بودجه است نه تنها بازدیدکنندگان را دور نگه داشته، بلکه فرسایش طبیعی اقلیم ساحلی را تسریع کرده است.
نقاشیهای آئینی دیوارها ریخته، گچبریها آسیب دیده و ساختار گنبد در معرض خطر است.
ضرورت مرمت فوری و جامع، نه تنها برای حفظ هویت تاریخی، بلکه برای احیای آن به عنوان یک سایت فعال گردشگری، بیش از پیش احساس میشود.
بازسازی با تمرکز بر اصول پایدار مانند استفاده از مصالح سنتی و فناوریهای مدرن حفاظتی میتواند معبد را به یک مرکز فرهنگی-آموزشی؛ جایی برای نمایشگاههای موقت هنر هندی، کارگاههای معماری و رویدادهای فرهنگی مشترک ایران و هند تبدیل کند.
از منظر گردشگری، معبد هندوها پتانسیل عظیمی برای تحول اقتصادی بندرعباس دارد.
این شهر با جاذبههایی چون حمام گلهداری، مساجد تاریخی، امامزاده سید مظفر(ع)، امامزاده شاه محمد تقی(ع)، امامزاده سید کامل(ع)، مجموعه گردشگری پنجه علی، موزه آب و سواحل زیبای خلیج فارس، در حال تبدیل به قطب گردشگری جنوب است؛ اما معبد با معماری شرقیاش، میتواند گردشگران خارجی به ویژه از هند و کشورهای آسیای جنوبی را جذب کند.
تصور کنید تورهایی که از بازار روز بندرعباس آغاز شده و به معبد ختم میشود؛ بازدیدکنندگانی که پس از کاوش در تاریخ تجارت قاجاری، به خرید صنایع دستی، غذاهای محلی و اقامت در هتلهای مجاور روی میآورند.
این چرخه، رونق بازارهای سنتی، کسبوکارهای مرتبط با گردشگری و اشتغالزایی را به ارمغان میآورد.
غفلت از این ظرفیت، نه تنها از دست رفتن درآمدی بالقوه است، بلکه فرصت تبلیغ فرهنگی ایران در سطح بینالمللی را از دست میدهد. در نهایت، معبد هندوها بیش از یک بنای سنگی است؛ نمادی از تساهل و تعامل تمدنهاست.
در روزهایی که جهان به دیپلماسی فرهنگی نیاز دارد، بازسازی و بهرهبرداری گردشگری از این میراث، میتواند بندرعباس را به الگویی برای همزیستی فرهنگی تبدیل کند.
زمان آن رسیده که درهای معبد را نه تنها بگشاییم، بلکه با مرمت و برنامهریزی، دریچهای به سوی آیندهای پررونق بگشاییم.
نظر شما