وقتی زمین لب تشنه است، دل‌ها هم باید تضرع کنند

به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، چند سالی است که آسمان بخیل شده؛ باران نمی‌بارد، دشت‌ها ترک خورده‌اند، رودها لاغر شده‌اند و صدای پمپ‌های آب، تنها موسیقی تکراریِ بسیاری از روستاهاست. از خوزستان تا فارس، از یزد تا تهران، زمین تشنه است و چشم‌ها به آسمان دوخته شده‌اند؛ اما ابرها بی‌اعتنا می‌گذرند. کارشناسان از کاهش ۴۰ درصدی بارش‌ها می‌گویند، از فرونشست زمین، از مخازن خالی سدها و از شبحی که بر سر کشاورزی و امنیت غذایی سایه انداخته است.

اما بحران آب در ایران علاوه بر داستانی از خاک و اقلیم؛ قصه‌ای است از رابطه انسان با جهان، از فاصله گرفتن او از طبیعت و شاید از معنویت. در گذشته، وقتی باران دیر می‌بارید، مردم شهر و روستا دست به دعا برمی‌داشتند، به مسجد می‌آمدند و زیر آسمان باز، نماز استسقاء می‌خواندند. صدای نیایش، زمین را می‌لرزاند و دل‌ها را به هم نزدیک می‌کرد. امروز اما، در میانه این خشکسالی طولانی، خبری از آن تضرع عمومی نیست؛ گویی زمین تنها نشده، آسمان دل‌ها هم خشکیده است.

در چنین شرایطی، حجت‌الاسلام محمد استوارمیمندی، بر بُعد مغفول این بحران تأکید می‌کند؛ بُعدی که از نگاه او، با توبه، بازگشت و تضرع جمعی گره خورده است. این کارشناس حوزه دین از فراموشی «نماز باران» و بی‌توجهی به نقش معنوی اعمال انسان در نزول برکت می‌گوید — نگاهی که شاید بتواند در کنار برنامه‌های مدیریتی و علمی، تلنگری برای احیای امید و ایمان در روزهای بی‌باران باشد.

او این سکوت را نوعی فاصله گرفتن جامعه از سنت‌های الهی می‌داند و می‌گوید: «در گذشته هرگاه خشکسالی یا قحطی پیش می‌آمد، مردم به درگاه خدا می‌رفتند، نماز استسقاء می‌خواندند و طلب رحمت می‌کردند. امروز با وجود بحرانی‌تر شدن اوضاع، از چنین حرکت‌هایی خبری نیست. گویا تضرع عمومی فراموش شده است.»

به باور او، همان‌گونه که تحلیل‌های علمی و اقلیمی برای شناخت ریشه‌های خشکسالی ضروری است، نگاه دینی نیز لایه‌ای از معنا را به این پدیده می‌افزاید؛ لایه‌ای که انسان را در برابر رفتارهای فردی و جمعی‌اش مسئول می‌داند.

در معارف اسلامی، اعمال انسان‌ها اثر وضعی دارند. همان‌طور که نیکی و تقوا موجب گشایش و برکت می‌شود، گناه و بی‌توجهی به ارزش‌های الهی هم می‌تواند سبب بی‌برکتی و خشکسالی شود.
استوارمیمندی با اشاره به آموزه‌های قرآنی می‌افزاید: «در قرآن آمده است: هیچ پیامبری را به شهری نفرستادیم مگر آن‌که اهل آن را به سختی و تنگنا دچار کردیم تا تضرع کنند. این یعنی گاهی بلا، تلنگری است برای بیداری دل‌ها.»

این کارشناس حوزه دین معتقد است که رابطه میان رفتار انسان و طبیعت تنها رابطه‌ای فیزیکی نیست. او توضیح می‌دهد: «در معارف اسلامی، اعمال انسان‌ها اثر وضعی دارند. همان‌طور که نیکی و تقوا موجب گشایش و برکت می‌شود، گناه و بی‌توجهی به ارزش‌های الهی هم می‌تواند سبب بی‌برکتی و خشکسالی شود. قرآن صریح می‌فرماید: اگر مردم ایمان آورند و پرهیزگار باشند، درهای برکت از آسمان و زمین بر آنان گشوده می‌شود.»

اما آیا این نگاه به معنای نادیده گرفتن علل طبیعی است؟ استوارمیمندی پاسخ می‌دهد: «هرگز. اسلام، اسباب طبیعی را نفی نمی‌کند. سخن ما این است که کنار عوامل طبیعی، نباید عوامل معنوی را حذف کرد.»

او ادامه می‌دهد: «متأسفانه در فضای امروز، هر اشاره‌ای به نقش معنوی بلاها، با تمسخر برخی جریان‌های دین‌ستیز مواجه می‌شود. این انکارِ بعد الهیِ زندگی، خود یکی از ریشه‌های غفلت و بی‌برکتی است.»

متأسفانه در فضای امروز، هر اشاره‌ای به نقش معنوی بلاها، با تمسخر برخی جریان‌های دین‌ستیز مواجه می‌شود. این انکارِ بعد الهیِ زندگی، خود یکی از ریشه‌های غفلت و بی‌برکتی است.

به گفته استوارمیمندی، اکنون زمان آن رسیده که روحانیون، ائمه جماعات و فعالان فرهنگی، «نهضت دعا و تضرع» را در شهرها و محلات راه بیندازند. او می‌گوید: «اگر بزرگان به‌دلیل ملاحظات رسانه‌ای امکان برگزاری نماز باران در سطح ملی ندارند، حداقل ائمه جماعات می‌توانند در مقیاس محلی این آیین‌ها را احیا کنند. دعا،فرصتی برای پیوند دل‌ها و بازسازی ایمان جمعی است.»

خشکسالی شاید از آسمان آغاز شده باشد، اما به باور او، علاجش باید از دل‌ها شروع شود — از بازگشت به همان جایی که رحمت بی‌پایان خدا همیشه در انتظار صدای تضرع انسان بوده است.