خبرگزاری شبستان_آران و بیدگل/روح اله باقری؛ در روزگار پرآشوب امروز که هجمههای فرهنگی، رسانهای و فکری، مرزهای ذهنی نوجوانان را احاطه کرده است، مسجد همچنان پایگاه امن و مطمئن تربیت نسل مؤمن انقلاب باقی مانده است. اکنون در گام دوم انقلاب اسلامی، کانونهای فرهنگی هنری مساجد جایگاهی بیبدیل در پرورش نسلی دارند که ایمان، تفکر و مسئولیت اجتماعی را توأمان در خود میپروراند؛ نسلی که قرار است ادامهدهنده مسیر انقلاب، حامل پرچم بصیرت و سازنده تمدن نوین اسلامی باشد.
مسجد؛ بستر تولد هویت ایمانی و تمدنی
هویت یک ملت از نهادهایی برمیخیزد که در آن، پیوند میان عقل و ایمان، دانایی و معنویت برقرار میشود. مسجد، که نخستین نهاد تربیتی اسلام است، مرکز چنین پیوندی است. از صدر اسلام تاکنون، هر تحولی که در جامعه اسلامی رخ داده، در امتداد نقش تمدنساز مسجد شکل گرفته است؛ از دوران پیامبر اعظم (ص) و صدر اسلام تا انقلاب اسلامی ایران، مسجد همواره سنگر مردم بوده است — سنگر علم، جهاد، عبادت و وحدت.
امروز نیز در برابر تهاجم فرهنگی پیچیده دشمنان، مسجد کارکرد تازهای یافته است. دیگر تنها محل برگزاری نماز نیست، بلکه پاتوق تفکر و فرهنگ برای نسل جدید است. در فضای مسجد، نوجوان و دانشآموز میآموزد که «ایمان» صرفاً یک احساس درونی نیست، بلکه راه و رسم زندگی، نوع نگاه به انسان و جامعه، و منش مسئولیتپذیری است. مسجد هویت میبخشد؛ زیرا در آن، نوجوان خود را عضوی از امتی میبیند که بناست وارث انبیا و مجری عدالت الهی بر زمین باشد.
کانونهای فرهنگی هنری مساجد؛ پیوند میان ایمان و مهارت
نقشِ کانونهای فرهنگی هنری مساجد در این میان تعیینکننده است. این کانونها توانستهاند با بهرهگیری از زبان هنر، دانش رسانه و تعامل اجتماعی، جلوهای جدید از تربیت مسجدی را خلق کنند. اگر روزی آموزش دینی صرفاً بر محتوای خطابه و کلاس تکیه داشت، امروز کانونها این مفهوم را در قالب کارگاههای مهارتی، تولیدات چندرسانهای، سرودهای دانشآموزی، پویشهای خلاقانه و اردوهای فرهنگی به نوجوان منتقل میکنند.
در این کانونها، «یادگیری» تنها آموختن مفاهیم دینی نیست، بلکه تمرین زیستن مؤمنانه است. نوجوان مسجدی میآموزد چگونه در فضای مجازی با معیارهای اخلاقی حضور یابد، چگونه دشمن رسانهای را بشناسد، چگونه برای جامعه خود مفید باشد. او بهجای مصرفکننده فرهنگ، تولیدکننده معنا میشود.
از این منظر، کانونهای مساجد نه فقط نهاد فرهنگی، بلکه به تعبیری «مدرسه دوم دانشآموز» هستند؛ جایی که آموزش رسمیِ مدرسه با تربیت غیررسمی مسجد به هم میپیوندند و محتوای درسی در متن زندگی جاری میشود.
مسجد و مدرسه؛ دو بال تربیت در گام دوم انقلاب
رهبر معظم انقلاب در تبیین مسیر گام دوم انقلاب بر «خودسازی»، «جامعهپردازی» و «تمدنسازی» تأکید کردند. این سه ساحت دقیقاً همان سه مرحلهای است که در بستر پیوند مسجد و مدرسه امکان تحقق مییابد.
مدرسه وظیفه تعلیم و پرورش ذهنی را برعهده دارد، و مسجد مسئول تربیت روحی و ایمانی است. وقتی این دو نهاد همافزا میشوند، تربیتی متوازن پدید میآید؛ تربیتی که در آن علم از اخلاق جدا نیست و ایمان از عقلانیت فاصله نمیگیرد.
در برنامههای اخیر کانونهای فرهنگی هنری مساجد، تلاش شده تا دانشآموزان نه فقط در برنامههای عبادی، بلکه در قالبهای هنری و اجتماعی نیز مشارکت داده شوند. طرحهایی نظیر «پویش دانشآموز مسجدی منم» و «از مدرسه تا مسجد، از علم تا ایمان» در همین مسیر شکل گرفتهاند تا هویت ایمانی نوجوان از سطح شعار به عرصه تجربه عینی منتقل گردد.
جهاد تبیین نوجوانان مسجدی در عصر رسانه
یکی از مأموریتهای محوری کانونهای فرهنگی هنری در سالهای اخیر، آمادهسازی دانشآموزان برای حضور در میدان جهاد تبیین است؛ زیرا دشمن امروز بیش از هر چیز در جبهه معنا و روایت میجنگد. نوجوان مسجدی میآموزد که «بیان حقیقت»، «روشنگری»، و «دفاع فکری از آرمانها» وظیفهای اختصاصی برای نسل اوست.
اردوهای محتوایی، دورههای سواد رسانهای و ورکشاپهای تحلیل خبر که در کانونهای مساجد برگزار میشوند، به همین منظور طراحی شدهاند. نوجوان مؤمن مسجدی در این فضا، هم نوشتن را میآموزد، هم اندیشیدن، و هم ایستادگی در برابر روایتهای تحریفشده دشمن.
آموزههای قرآنی چون «اشدّاء علی الکفار رحماء بینهم» در قالبی عینی برای آنان معنا مییابد: استواری در برابر دشمن، و مهربانی در میان امت. بدینگونه کانونهای فرهنگی هنری مساجد عملاً نسخهای بومی از «مدرسه تمدنی» را اجرا میکنند که در آن، ایمان و خرد در کنار هم رشد میکنند.
تربیت هویتمدار و الگوی فرهنگی بومی
امروز مهمترین سرمایه اجتماعی انقلاب اسلامی، نسل نوجوان پرانگیزهای است که در فضای مجازی و واقعی، میان دو هویت متضاد در نوسان است: هویت مجازی مصرفزده، و هویت مستقل ایرانیاسلامی.
کانونهای فرهنگی هنری مساجد، با تبیین معنای اصیل هویت و ریشهدار کردن آن در فرهنگ مسجد، درواقع از مرزهای معنوی کشور پاسداری میکنند. دانشآموزی که در فضای مسجد تربیت میشود، در کنار آموزههای کتاب درسی، شخصیت اجتماعی خود را نیز میسازد؛ او هم نماز میخواند، هم کار رسانهای میکند، هم داوطلب خدمت اجتماعی میشود، و هم روحیه مجاهدت را در خود پرورش میدهد.
این تربیت هویتمدار نقطه مقابل تربیت صرفاً دانشی است. در این الگو، مسجد محل تمرین زیستن است نه فقط شنیدن. حاصل چنین فرآیندی، رویش نسلی است که میفهمد ایمان بدون عمل، علم بدون معنویت، و آزادی بدون مسئولیت، به بیهویتی ختم میشود.
مسجد، آیینه امت احمد (ص)
همچنان که قرآن کریم امت پیامبر را به صفت «اشداء علی الکفار رحماء بینهم» توصیف میکند، جامعه نوجوان مسجدی نیز در حال یادگیری همین دو بال پرواز است: صلابت در برابر دشمن، و مهربانی در میان خود. کانونهای مساجد در پی آناند تا این دو ویژگی را از سطح آیه، به سطح سبک زندگی نوجوان منتقل کنند — سبکی که در آن ایمان با عقلانیت همراه است و احساس با معرفت پیوند دارد.
در واقع، هر دانشآموز مسجدی ادامه یک سنت کهن است: سنت «امت احمد» که در برابر طوفانها قرار دارد و از دل ایمان عبور میکند. هر مسجدی که امروز میزبان نوجوانان خلاق، متدین و جستوجوگر است، در حقیقت خشت جدیدی بر بنای امت واحده اسلامی میگذارد؛ امتی که قرار است الگویی از همزیستی مؤمنانه و پیشرفت فرهنگی برای جهان اسلام باشد.
چشمانداز آینده؛ از سنگر مسجد تا ساخت تمدن نوین
اکنون پس از چهار دهه از پیروزی انقلاب اسلامی، رسالت مسجد دیگر در برگزاری آیینهای عبادی خلاصه نمیشود. مسجد باید اندیشه بسازد، انگیزه ایجاد کند و زندگی مهندسی کند. تحقق تمدن نوین اسلامی تنها زمانی ممکن است که مسجد در تراز زمان قرار گیرد و نوجوان مؤمن دیروز، مدیر مؤمن فردا از دل همین سنگر برخیزد.
کانونهای فرهنگی هنری مساجد ظرفیت آن را دارند که به محور شبکه تربیت اجتماعی نسل جوان تبدیل شوند. اگر مدرسه، خانه علم است، مسجد باید خانه ایمان و حضور باشد. پیوند میان این دو نهاد میتواند چنان نسلی بسازد که در میدان علم، اخلاق، جهاد و مسئولیت اجتماعی بدرخشد.
چنین نسلی دیگر در انتظار آینده نمیماند؛ او آینده را میسازد. مسجد مأمن اوست و ایمان چراغ راهش. در افق این مسیر روشن، تجلی تعبیر «امت احمد» را میبینیم که در پرتو معرفت و وحدت، در برابر طوفانهای جهانی سربلند ایستاده است.
جمع بندی نهایی
در حقیقت، آنچه امروز در دل کانونهای فرهنگی هنری مساجد جریان دارد، نه یک فعالیت موسمی یا مناسبتی، بلکه نهضتی فرهنگی-اجتماعی برای بازآفرینی تربیت اسلامی در مسیر گام دوم انقلاب است. مسجد بار دیگر در حال ایفای مأموریت اصلی خود است: ساختن انسانِ مؤمن، آیندهنگر و تمدنساز.
دانشآموزان مسجدی ادامهدهندگان راه همان نسلی هستند که در سیزده آبان ۵۷ به خیابان آمدند و با خون خود استقلال را معنا کردند؛ با این تفاوت که امروز میدان جهاد آنان، میدان اندیشه، اخلاق و رسانه است. و اینچنین است که «نسل مؤمن آینده، در سنگر مسجد، هویت خویش را مییابد و تمدن فردا را میسازد».
نظر شما