به گزارش خبرگزاری شبستان از استان قم، در روزگاری که تربیت نسل جوان بیش از هر زمان دیگری نیازمند الگوهای الهی و معنوی است، مسابقات قرآنی به ویژه «مدهامتان» که به همت ستادکانون های فرهنگی هنری مساجد کشور برگزار می شود توانستهاند نقشی مؤثر در رشد و تعالی فکری، اخلاقی و معنوی نوجوانان ایفا کنند.در همین زمینه، گفتگویی انجام داده ایم با حجتالاسلام والمسلمین محمدعلی محمدی، استاد فرهنگ و معارف قرآن، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی که در سخنان خود به تبیین ابعاد گوناگون تأثیر مسابقات قرآنی بر تربیت نسل جوان و نقش مساجد در استمرار این جریان مبارک پرداخته است.
تربیت اخلاقی در پرتو قرآن؛ تقوا، صداقت و آرامش در زندگی نوجوانان
حجتالاسلام محمدعلی محمدی در گفتگو با خبرگزاری شبستان در استان قم با تأکید بر تأثیر شگرف مسابقات قرآنی در تربیت اخلاقی نوجوانان اظهار داشت: شرکت در مسابقات قرآنی، زمینهساز افزایش تقوا، صداقت و پایبندی به اصول دینی است؛ زیرا نوجوانان از رهگذر انس بیشتر با قرآن، به درک عمیقتری از آموزههای الهی دست مییابند.
وی افزود: شرکت در این مسابقات علاوه بر تقویت روحیه دینی، حس مسئولیتپذیری، تواضع و ایثار را در میان متسابقان تقویت میکند. نوجوانی که برای موفقیت در مسیر قرآن تلاش میکند، در واقع به تمرینی اخلاقی دست میزند که نتیجه آن پرورش شخصیتی صادق و متعهد است.
نوجوانی که برای موفقیت در مسیر قرآن تلاش میکند، در واقع به تمرینی اخلاقی دست میزند که نتیجه آن پرورش شخصیتی صادق و متعهد است.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه، یکی از مهمترین دستاوردهای اخلاقی این مسابقات را افزایش خودباوری و اعتماد به نفس دانست و گفت:شرکت در رقابتهای قرآنی، روحیه پویایی و امید را در جوانان زنده میکند و به آنان میآموزد که موفقیت حقیقی در سایه ارزشهای الهی به دست میآید، نه صرفاً در رقابت دنیوی.
این استاد فرهنگ و معارف قرآن، همچنین با اشاره به بعد روانشناختی این حضور افزود: ارتباط با قرآن و تدبر در آیات الهی موجب آرامش روح و کاهش اضطراب میشود. نوجوانان شرکتکننده در این مسابقات، به واسطه این ارتباط معنوی، آرامتر، باانگیزهتر و متوازنتر از همسالان خود عمل میکنند.»
تربیت اجتماعی؛ تقویت قانونمداری و همکاری جمعی در فضای قرآنی
حجتالاسلام محمدی گفت: تأثیر اجتماعی مسابقات قرآنی کمتر از اثر اخلاقی آن نیست. این مسابقات روحیه همکاری، قانونپذیری و احترام به نظم را در میان نوجوانان تقویت میکند و به آنان میآموزد چگونه در چارچوبی سالم و عادلانه رقابت کنند.
این استاد فرهنگ و معارف قرآن، افزود: حضور در این مسابقات، نوجوانان را به مشارکت در فعالیتهای مسجدی، فرهنگی و قرآنی ترغیب میکند و از این طریق، پیوند اجتماعی آنان با جامعه دینی تقویت میشود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با تأکید بر اهمیت تعامل جمعی در این فضاها گفت:گفتوگوهای صمیمی میان گروههای همسال در جریان مسابقات و برنامههای قرآنی، موجب گسترش روحیه همدلی و احترام متقابل میشود. در حقیقت، نوجوانی که در چنین محیطهایی رشد میکند، مهارت ارتباطی و اجتماعی بالاتری پیدا میکند و نگاه مثبتی به اجتماع و دین خواهد داشت.
تربیت دینی؛ استحکام باورها و تقویت پرسشگری دینی
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به بُعد دینی مسابقات قرآنی گفت: شرکت در مسابقات قرآنی ازجمله مدهامتان، به نوجوانان کمک میکند تا شناخت عمیقتری از معارف قرآن و اهلبیت(ع) به دست آورند و پایههای ایمانی خود را محکمتر سازند.
وی افزود: انس با قرآن، حفظ، تلاوت و تدبر در آیات، زمینهساز رشد معنوی انسان است. پیامبر اکرم(ص) قرآن را “ادبستان الهی” دانستهاند؛ یعنی هرکس وارد این مدرسه شود، به ادب الهی آراسته میشود. مسابقات قرآنی راهی است برای ورود نوجوانان به این مدرسه آسمانی است.
وی با تأکید بر نقش پرسشگری در این فرایند گفت: یکی از برکات این رقابتها ایجاد فضایی برای طرح پرسشهای دینی و پاسخهای مستدل است. در جریان مسابقات و کلاسهای مقدماتی و تکمیلی، نوجوانان در محضر اساتید قرآنی مینشینند و سؤالات خود را مطرح میکنند؛ این گفتوگوها سبب میشود سطح آگاهی دینی آنان ارتقا یابد و با منطق دینی، شبهات خود را پاسخ دهند.
مسجد؛ سنگر تربیت قرآنی و معنوی نوجوانان
حجتالاسلام محمدی در بخش دیگری از گفتوگو، به تبیین جایگاه مسجد پرداخت و گفت: مسجد باید مرکز اصلی تربیت قرآنی و دینی نوجوانان باشد، اما در چندسال گذشته متأسفانه تاحدودی از این نقش فاصله گرفته است. با این حال، هر زمان که بحرانهای اجتماعی یا فرهنگی پیش آمده، نقش مسجد در هدایت نسل جوان پررنگتر شده است.
پیامبر اکرم(ص) قرآن را “ادبستان الهی” دانستهاند؛ یعنی هرکس وارد این مدرسه شود، به ادب الهی آراسته میشود. مسابقات قرآنی راهی است برای ورود نوجوانان به این مدرسه آسمانی است.
وی افزود: مسجد محیطی امن و معنوی برای رشد اخلاقی است. در صدر اسلام، همه آموزشهای دینی از فقه و حدیث تا اخلاق و قرآن در مسجد انجام میشد و امروز نیز باید این نقش احیا شود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تأکید کرد: فعالیتهایی مانند نماز جماعت، قرائت قرآن، دعاها و محافل مذهبی در مسجد، حس تعلق اجتماعی و معنوی را در نوجوانان تقویت میکند. همچنین حضور در جمع مسجدی، انسجام اجتماعی و احساس مسئولیت نسبت به جامعه دینی را افزایش میدهد.
محمدی مسجد را «سنگر تربیت و دفاع از ارزشها» دانست و گفت: نوجوانان مسجدی در مسیر آموزش و رشد دینی، به مدافعان اندیشه اسلامی تبدیل میشوند. آنان در مواجهه با چالشهای فکری، از توانمندی و بصیرت لازم برخوردار خواهند بود.
راهکارهایی برای تداوم فعالیتهای قرآنی پس از مسابقات
حجتالاسلام محمدی در ادامه یکی از مهمترین ضعفهای برنامههای قرآنی را ناپیوستگی آنها دانست و تصریح کرد: حرکات ما نباید سیلی و مقطعی باشد. برای حفظ و استمرار آثار مسابقات قرآنی، باید برنامهریزی دقیق و پیوستهای انجام شود.
این استاد فرهنگ و معارف قرآن، در ادامه به چند راهکار اساسی برای استمرار فعالیتهای قرآنی اشاره کرد:
۱. برگزاری دورهها و کارگاههای آموزشی پس از مسابقات
دورههای تکمیلی قرائت، حفظ و تفسیر به صورت حضوری و مجازی، نوجوانان را در مسیر رشد پایدار قرار میدهد.
۲. ایجاد شبکه ارتباطی میان شرکتکنندگان و مربیان
تشکیل انجمنهای قرآنی و گروههای مشورتی، موجب تداوم ارتباط معنوی و تبادل تجربه میان نوجوانان میشود.
۳. استفاده از مربیان دلسوز و توانمند
انتخاب اساتید قرآنی که هم عالم باشند و هم دلسوز، نقش کلیدی در پرورش پایدار استعدادهای قرآنی دارد.
۴. تقویت انگیزههای معنوی و فرهنگی
باید متسابقان بدانند تلاش آنان در مسیر قرآن دارای پاداش اخروی است؛ همانگونه که در حدیث آمده است: «قاری قرآن در قیامت هر آیهای که بخواند، درجهای بالاتر میرود.»
۵. حمایت مادی و معنوی از استعدادها
ارائه تسهیلات آموزشی، فرهنگی و پژوهشی برای نوجوانان برگزیده، موجب استمرار حضور آنان در فعالیتهای قرآنی میشود.
۶. استفاده از ظرفیت فناوری و رسانه
بهرهگیری از اپلیکیشنهای آموزشی و فضای مجازی برای آموزشهای آنلاین و ترویج فرهنگ قرآنی ضروری است.
حضور عالمان و اساتید صاحبنظر در کنار متسابقین
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: دعوت از اساتید برجسته، قاریان پیشکسوت و علمای قرآنپژوه برای سخنرانی، پاسخ به پرسشها و همراهی با شرکتکنندگان، تأثیر بسیار مثبتی دارد. حضور این بزرگواران باعث میشود فضای رقابت رنگ تربیت به خود بگیرد.
وی افزود: وقتی متسابقان ببینند که عالمان دینی در کنارشان حضور دارند و با آنان همصحبت میشوند، حس معنویشان تقویت میشود و از فضای رقابت، بوی اخلاص و رشد روحی به مشام میرسد.
حجتالاسلام محمدی تأکید کرد: اگر هدف مسابقات قرآنی بهدرستی تبیین شود، محیط رقابت اخلاقی و الهامبخش شکل گیرد، و مربیان و داوران با نیت تربیتی وارد شوند، این رقابتها نهتنها موجب رشد فنی قاریان و حافظان میشود، بلکه بستری برای تربیت انسانهای مؤمن، متواضع و اهل قرآن فراهم میسازد.
مسابقات قرآنی باید مدرسهای برای رشد تقوا باشد نه صحنه رقابت دنیوی/برقراری تعادل میان رقابت و رشد معنوی در مسابقات قرآنی
حجتالاسلام محمدی در ادامه سخنان خود دربارهی ضرورت حفظ تعادل میان «رقابت» و «رشد معنوی» در مسابقات قرآنی، به مجموعهای از نکات تربیتی و اجرایی اشاره کرد و گفت: مسابقات قرآنی اگر با نیت الهی و طراحی هدفمند برگزار شود، میتواند یکی از زیباترین میدانهای تربیت دینی و اخلاقی برای نوجوانان باشد؛ اما اگر هدف، صرفاً کسب رتبه و برتری ظاهری باشد، از مسیر اصلی خود فاصله میگیرد.
تبیین روشن اهداف مسابقات
رقابت قرآنی نباید برنده و بازندهی مطلق داشته باشد. همه شرکتکنندگان باید احساس کنند که در مسیر رشد گام برداشتهاند.رقابت سالم یعنی هرکس در پایان مسابقه، احساس کند از نظر اخلاقی، روحی و ایمانی رشد کرده است.
وی نخستین گام در این مسیر را تعریف و تبیین دقیق اهداف مسابقات دانست و گفت: هدف از برگزاری مسابقات قرآنی باید ترویج معارف قرآن، تربیت معنوی و رشد اخلاقی باشد، نه صرفاً کسب مقام. لازم است این هدف بهصورت مستمر برای شرکتکنندگان یادآوری شود تا بدانند رقابت وسیلهای است برای افزایش تلاش در مسیر ایمان و تزکیه نفس.
وی افزود: باید تأکید شود که ملاک ارزشگذاری در این میدان، میزان رشد در تقوا و اخلاق است؛ همانگونه که قرآن میفرماید: إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاکُمْ. بنابراین هدف اصلی مسابقات باید نزدیک شدن به این معیار الهی باشد.
ایجاد فضای رقابتی سالم و الهامبخش
محمدی در ادامه گفت:برای حفظ سلامت فضای مسابقات، باید محیطی الهامبخش و سازنده ایجاد شود؛ جایی که رقابت بهصورت فرآیندی یادگیرانه، رشددهنده و انگیزشی رخ دهد، نه عرصهای برای حسادت و چشموهمچشمی.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی افزود: اساتید و برگزارکنندگان مسابقات نقش بسیار مهمی در این زمینه دارند. آنان باید با یادآوری معیارهای اخلاقی، شرکتکنندگان را به همکاری، همدلی و احترام متقابل تشویق کنند تا فضای رقابت، رنگ و بوی اخوت و صفا بگیرد.
تربیت مربیان و داوران آگاه و متعهد
محمدی در بخش دیگری از سخنانش به اهمیت مربیان و داوران آگاه اشاره کرد و گفت: زمانی میتوان میان رقابت و رشد معنوی تعادل برقرار کرد که داوران و مربیان از نظر علمی و اخلاقی تربیت شده باشند. آنان باید علاوه بر تسلط بر معیارهای فنی، با اهداف تربیتی مسابقات نیز همسو باشند.
وی تأکید کرد: مربیان و داوران باید خودشان الگوی تواضع و خلوص باشند و بهگونهای رفتار کنند که متسابقان از آنان ادب و فروتنی بیاموزند. مهمتر اینکه نباید خودشان در دام رقابتهای ناسالم گرفتار شوند، بهویژه در شرایطی که هرکدام نماینده منطقه یا مرکزی خاص هستند.
الگوسازی از قاریان و حافظان معنوی
حجتالاسلام محمدی در بخش دیگری از گفتوگو تصریح کرد: یکی از شیوههای مؤثر برای تقویت بعد معنوی مسابقات، الگوسازی و معرفی نمونههای موفق قرآنی است. قرآن خود سرشار از الگوهای تربیتی است و انسان با مشاهده الگو، انگیزه رشد در خود ایجاد میکند.
این استاد فرهنگ و معارف قرآن، افزود: در مسابقات نیز باید قاریان، حافظان و قرآنپژوهانی معرفی شوند که نهتنها از نظر فنی برجستهاند، بلکه از نظر اخلاق و معنویت سرآمد بودهاند. روایت زندگی این افراد و تبیین منش اخلاقی آنان میتواند برای نوجوانان بسیار اثرگذار باشد.
تعریف معیارهای معنوی در ارزیابی
وی در ادامه گفت: همانطور که در داوری به معیارهای فنی مانند صوت، لحن یا تجوید توجه میشود، شایسته است شاخصهایی نیز برای رشد معنوی تعریف شود؛ معیارهایی مانند تواضع، اخلاق قرآنی، احترام، و میزان پایبندی به عمل به معارف قرآن.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تأکید کرد: اگر چنین شاخصهایی در فرآیند ارزیابی وارد شود، از شکلگیری رقابتهای ناسالم پیشگیری خواهد شد و جهتگیری مسابقات از "کسب نمره" به سمت "رشد شخصیتی و معنوی" تغییر میکند.
داوری چندبعدی و نگاه جامع
این استاد حوزه افزود: لازم است داوری مسابقات چندبعدی باشد؛ یعنی داوران بهطور همزمان به ابعاد معنوی، اخلاقی و فنی توجه کنند. چنین نگاهی جامع، سبب میشود رقابتها عادلانهتر و هدفمندتر پیش برود.
ترویج روحیهی «رقابت برد-برد»
حجتالاسلام محمدی با اشاره به نقش انگیزشی رقابت گفت: رقابت قرآنی نباید برنده و بازندهی مطلق داشته باشد. همه شرکتکنندگان باید احساس کنند که در مسیر رشد گام برداشتهاند.رقابت سالم یعنی هرکس در پایان مسابقه، احساس کند از نظر اخلاقی، روحی و ایمانی رشد کرده است.
انتظارات از نهادهای متولی فرهنگ و قرآن
مسابقات قرآنی مدهامتان فرصتی گرانبها برای تربیت نسل آینده جامعه اسلامی است. این مسابقات با استمرار برنامههای فرهنگی، آموزشی و مسجد محور ، میتواند زمینهساز پرورش نسلی باشد که حامل فرهنگ قرآن، اخلاق الهی و رفتار اجتماعی صحیح است.
حجتالاسلام محمدی خطاب به نهادهای فرهنگی و قرآنی کشور گفت: انتظار ما از نهادهایی مانند سازمان تبلیغات اسلامی، وزارت فرهنگ و ارشاد، اوقاف و دارالقرآن، تدوین سیاستهای کلان و منسجم در حوزه ترویج قرآن است. این نهادها باید با همکاری و همافزایی، از فعالیتهای قرآنی در سطح مساجد حمایت کنند.
وی افزود: کانونهای فرهنگی مساجد باید تقویت شوند و امکانات آموزشی و فناوری لازم در اختیارشان قرار گیرد. همچنین باید مربیان مسجدی آموزشهای روزآمد و مهارتهای تربیت قرآنی را فرا بگیرند تا بتوانند نسل جدید را جذب کنند.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی گفت: تولید محتوای مجازی جذاب و متناسب با نسل نوجوان، حمایت مالی از موسسات قرآنی، و برگزاری برنامههای خلاقانه در حوزه سبک زندگی قرآنی از دیگر انتظارات جدی است. باید بپذیریم که چالشهای فرهنگی بدون تقویت ایمان و فرهنگ قرآنی حل نخواهد شد.
حجتالاسلام محمدی تأکید کرد:مسابقات قرآنی مدهامتان فرصتی گرانبها برای تربیت نسل آینده جامعه اسلامی است. این مسابقات با استمرار برنامههای فرهنگی، آموزشی و مسجد محور ، میتواند زمینهساز پرورش نسلی باشد که حامل فرهنگ قرآن، اخلاق الهی و رفتار اجتماعی صحیح است.
وی خاطرنشان کرد: مشکل امروز ما این است که نقش مسجد در تربیت جوانان کمرنگ شده است. هرگاه این نقش احیا شود، بسیاری از آسیبهای فرهنگی و اجتماعی نیز کاهش مییابد و برگزاری مسابقات مدهامتان می تواند نقشی موثر در این زمینه داشته باشد.
نظر شما