امنیت از خانه آغاز می‌شود؛ وقتی گفت‌وگو خاموش می‌شود، آسیب‌ها جان می‌گیرند

خبرگزاری شبستان - مهدی رحمانیان| غروب است؛ در بیشتر خانه‌ها چراغ‌ها روشن شده اما گفت‌وگوها خاموش‌اند. پدر پشت تلفن کاری‌اش است، مادر خسته از روزمرگی، و فرزند نوجوان، در اتاقی تنها، غرق در دنیای مجازی. هیچ‌کدام چشم در چشم دیگری نمی‌دوزند. این همان سکوتی است که گاه، آغاز یک بحران خاموش می‌شود.

سکوتی که شاید به ظاهر آرام است، اما در عمق خود فریادی از دوری و دلتنگی دارد. دیوارهای خانه پر از وسایل مدرن است، اما چیزی که در میان این همه امکانات گم شده، «حرف زدن» است — همان گفت‌وگوهای ساده‌ی عصرانه، همان پرسش کوتاهِ «روزت چطور گذشت؟» که می‌تواند مانع بسیاری از شکاف‌های عاطفی شود.

نوجوانی که در خانه شنیده نمی‌شود، در بیرون به دنبال شنونده می‌گردد، و این‌جاست که خطر آغاز می‌شود. مادر سینی چای را روی میز می‌گذارد و نگاهی گذرا به گوشی پسرش می‌اندازد. او نمی‌پرسد که در دنیای مجازی چه می‌بیند، چون می‌ترسد گفت‌وگو به مشاجره کشیده شود. پسر هم، بی‌تفاوت‌تر از همیشه، هندزفری‌اش را در گوش فرو می‌کند. در این میان، آن چیزی که خاموش می‌شود؛ ارتباطی است که باید ستون اصلی خانواده باشد.

پیش‌زمینه‌ بروز آسیب‌ها

روان‌شناسان سال‌هاست هشدار می‌دهند که فاصله‌ی عاطفی میان والدین و فرزندان، یکی از مهم‌ترین پیش‌زمینه‌های بروز آسیب‌های اجتماعی است؛ و حالا، معاون فرهنگی و اجتماعی فرماندهی انتظامی فارس نیز با زبان تجربه‌ی میدانی خود، بر همین موضوع تأکید دارد.

سرهنگ حمید افرامن، از نزدیک شاهد این آسیب‌هاست. او می‌گوید: «ما در پرونده‌های بسیاری دیده‌ایم که ریشه انحراف، بزهکاری یا حتی فرار از خانه، در بی‌توجهی والدین نهفته است. نوجوانی که در خانه شنیده نمی‌شود، در بیرون به دنبال شنونده می‌گردد، و این‌جاست که خطر آغاز می‌شود.»

افرامن تأکید می‌کند که خانه باید نخستین سنگر پیشگیری باشد. او بر این باور است که گفت‌وگو، محبت و آموزش، همان سلاح‌هایی هستند که می‌توانند جامعه را از موج آسیب‌های پنهان نجات دهند.

اما واقعیت این است که در بسیاری از خانواده‌ها، فشارهای اقتصادی، خستگی‌های روزمره و زندگی شتاب‌زده، رابطه‌ی میان نسل‌ها را کمرنگ کرده است. والدینی که برای تأمین زندگی از صبح تا شب درگیر کارند، دیگر حوصله شنیدن دغدغه‌های نوجوان خود را ندارند؛ در حالی که گاهی تنها چند دقیقه گوش دادن، می‌تواند جای خالی یک مشاور را پر کند.

در بسیاری از آسیب‌های اجتماعی، اولین حلقه شکسته‌شده، ارتباط میان والدین و فرزندان است. وقتی نوجوان حس می‌کند در خانه شنیده نمی‌شود، به بیرون از خانه پناه می‌برد.یک حلقه گمشده

خانه‌ای که در آن محبت جاری باشد، کمتر درگیر مشاجره می‌شود. همان‌طور که سرهنگ افرامن می‌گوید: «اگر والدین، محبت را نهادینه کنند، فرزندان احساس امنیت می‌کنند. امنیت واقعی از دل خانواده آغاز می‌شود، نه از خیابان و پاسگاه.»

در کلاس‌های آموزش والدین، مشاوران سعی می‌کنند دوباره مهارت گفت‌وگو را زنده کنند. آن‌ها می‌گویند: گاهی کافی است والدین، روزانه فقط ده دقیقه گوشی‌های خود را کنار بگذارند و با فرزندشان بنشینند، آن هم بی‌قضاوت، بی‌سرزنش و با لبخند. همین ده دقیقه شاید بتواند جلوی سال‌ها پشیمانی را بگیرد.

سرهنگ افرامن، می‌گوید: «در بسیاری از آسیب‌های اجتماعی، اولین حلقه شکسته‌شده، ارتباط میان والدین و فرزندان است. وقتی نوجوان حس می‌کند در خانه شنیده نمی‌شود، به بیرون از خانه پناه می‌برد، جایی که شاید امنیتی در کار نباشد.»

مثلث پیشگیری

او با تأکید بر اینکه پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی از خانواده آغاز می‌شود، ادامه می‌دهد: «محبت، گفت‌وگو و آموزش، سه ضلع مثلث پیشگیری هستند. اگر خانواده‌ها این سه مؤلفه را جدی بگیرند، بسیاری از معضلات اجتماعی حتی قبل از شکل‌گیری از بین می‌رود.»

به گفته معاون فرهنگی اجتماعی پلیس فارس، «فاصله عاطفی میان والدین و فرزندان باید کاهش یابد. محبت به فرزند، فقط در هدیه و امکانات خلاصه نمی‌شود؛ در درک، گفت‌وگو و احترام متقابل معنا پیدا می‌کند. فرزندان باید حس کنند که خانواده پناه امن آنهاست، نه دادگاه قضاوت‌شان.»

محبت، گفت‌وگو و آموزش، سه ضلع مثلث پیشگیری هستند. اگر خانواده‌ها این سه مؤلفه را جدی بگیرند، بسیاری از معضلات اجتماعی حتی قبل از شکل‌گیری از بین می‌رود.

کلید صمیمیت 

این مقام انتظامی باور دارد که نقش خانواده‌ها در پیشگیری از آسیب‌ها از هر نهاد و قانونی مؤثرتر است. او می‌گوید: «پلیس می‌تواند مداخله کند، هشدار دهد یا مقابله کند، اما درمان ریشه‌ای، در خانه اتفاق می‌افتد. خانه‌ای که در آن صمیمیت و گفت‌وگو برقرار است، فرزندش کمتر در معرض خطر قرار می‌گیرد.»

کارشناسان اجتماعی نیز با این دیدگاه هم‌نظرند. آنان می‌گویند، گسست نسلی نه از تفاوت فکری، بلکه از نبود ارتباط مؤثر آغاز می‌شود. در دنیای امروز که نوجوانان هر روز با هجمه‌ای از محتواهای متنوع و گاه مخرب مواجه‌اند، نقش خانواده در گفت‌وگو و هدایت، حیاتی‌تر از هر زمان دیگری است.

افرامن همچنین به موضوع آموزش والدین اشاره می‌کند و می‌گوید: «بسیاری از والدین ناآگاهانه به رفتارهایی دامن می‌زنند که منجر به شکاف عاطفی می‌شود. خانواده‌ها باید مهارت‌های فرزندپروری را بیاموزند؛ از کنترل خشم گرفته تا شنیدن فعال و مدیریت فضای مجازی فرزندان.»

او در پایان از همه خانواده‌ها می‌خواهد که در کنار آموزش و مراقبت، به فرزندان خود اعتماد کنند: «اعتماد و مشارکت، سرمایه‌ای دوطرفه است؛ وقتی والدین به فرزندان خود اعتماد کنند، پلیس هم جامعه‌ای امن‌تر خواهد داشت چراکه امنیت واقعی از خانه آغاز می‌شود.»

حالا، غروب دوباره فرا رسیده است. خانه‌ها پرنورتر از همیشه‌اند، اما آنچه می‌تواند گرما ببخشد، نور لامپ‌ها نیست — یک گفت‌وگوی ساده است؛ میان پدری که گوشی را کنار می‌گذارد و پسری که برای اولین بار لبخند می‌زند.