به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، در روزگاری که بسیاری از روابط اجتماعی در فضای مجازی شکل میگیرد و نسل جدید بهدنبال معنا، هویت و تعلق در دنیایی پرشتاب است، بازتعریف نقش مسجد به یکی از ضرورتهای فرهنگی جامعه تبدیل شده است. مسجد، اگرچه در صدر اسلام به زندگی اجتماعی مسلمانان گره خورده بود، اما امروز گاه تنها به محلی برای نماز و مناسک عبادی فروکاسته شده است؛ در حالی که میتواند دوباره به نقطه اتصال مردم، خانوادهها و نخبگان فرهنگی تبدیل شود.
مسجد اگر بخواهد نقش تاریخی خود را در جامعه امروز بازیابد، باید از چهاردیواری عبادت فراتر رود و به بطن زندگی مردم بازگردد. با این نگاه، مفهوم «مسجد آیندهنگر» تلاشی برای بازگرداندن روح زندهی مسجد به متن زندگی مردم است.
در گفتوگویی که پیش رو دارید، محمدابراهیم اخوت، مدیر ستاد هماهنگی کانونهای فرهنگی و هنری مساجد جنوب فارس از ویژگیهای مسجد آیندهنگر، ضرورت بازتعریف نقش امام جماعت، پیوند مسجد با دیگر نهادها و چگونگی جذب نسل جوان به مسجد سخن میگوید؛ گفتوگویی که میتواند نقشه راهی باشد برای احیای جایگاه مسجد در زندگی امروز ما.
او معتقد است مسجد اگر بخواهد در دنیای امروز اثرگذار باشد، باید جامعهپرداز، پویا و به نوعی مدرس و دانشگاه مردم باشد؛ مسجدی که علاوه بر درها، دلهایش به روی مردم باز است، می شنود و پاسخ و راهکار مناسب را بیان کند.
مسجد جامعهپرداز با مردم زندگی میکند و برای آیندهشان میاندیشد
شبستان: آقای اخوت، از نگاه شما اصطلاح «مسجد جامعهپرداز» یا «مسجد آیندهنگر» دقیقاً چه تعریفی دارد؟
اخوت: مسجد جامعهپرداز یعنی مسجدی که از چهاردیواری نماز و عبادات فراتر میرود و محور زندگی اجتماعی و فرهنگی و علمی مردم است.
در چنین مسجدی، گفتوگو، آموزش، خدمترسانی و تربیت همپای عبادت جریان دارد. مسجد آیندهنگر با مردم زندگی میکند، با دغدغههای آنان نفس میکشد و برای آیندهشان فکر میکند.
شبستان: در این نگاه، مسجد چه تفاوتی با شکل سنتی خود پیدا میکند؟
اخوت: تفاوت در روح حاکم است. در گذشته، مساجد کارکردهای فراگیرتری داشته و امروز نیز باید به نهاد اجتماعی فعال(مسجد تراز اسلام) تبدیل شود. مسجد باید بتواند نسل جدید را درگیر کند — با برگزاری دورههای مهارت زندگی، مشاوره خانواده، برنامههای علمی و فرهنگی و...
اگر جوان احساس کند مسجد به او میدان میدهد، خودش آن را خانه دومش میداند و متناسب با نیاز و علاقه اش می آموزد و عمل می کند.
جوانان تشنه معنا و مشارکتاند؛ مسجد باید پاسخگو و پذیرای آنان باشد
شبستان: یکی از دغدغهها، فاصله گرفتن جوانان از مسجد است. برای جذب آنان چه باید کرد؟
اخوت: مهمترین عامل جذب جوانان، «احترام و شنیدن» است. جوان باید احساس کند مسجد به او میدان میدهد و صدایش را میشنود. نباید از ظاهر، پوشش یا نوع حرف زدنش قضاوت شود.
وقتی جوان حس کند مسجد خانهی اوست، خودش برنامه میآورد، خلاقیت نشان میدهد و مسجد را زنده نگه میدارد و مسجد نیز برای رشد او ایفای نقش می کند.
شبستان: در این میان، نقش امام جماعت چگونه باید بازتعریف شود؟
اخوت: امام جماعت باید فقط امام نماز نباشد، امام زندگی مردم باشد؛ مدیر فرهنگی، مشاور اجتماعی و محور همدلی محله باشد. اگر امام جماعت با خانوادهها، دانشآموزان و جوانان ارتباط منظم برقرار کند، مسجد به مرکز اعتماد عمومی تبدیل میشود.
زنان باید رکن اصلی مسجد باشند، نه مخاطب فرعی آن
شبستان: نقش زنان در مسجد آیندهنگر چیست؟
اخوت: زنان ستون تربیت جامعهاند. اگر حضور مؤثر زنان در مدیریت و برنامهریزی مسجد تقویت شود، مسجد به معنای واقعی مردمی میشود.
بسیاری از فعالیتهای فرهنگی، آموزشی و حمایتی را بانوان میتوانند پیش ببرند. متأسفانه هنوز ظرفیت بانوان مسجدی بهدرستی دیده نشده است.
شبستان: درباره استفاده از هنر و رسانه در مسجد چه نظری دارید؟
اخوت: امروز رسانه و هنر زبان مردم است. اگر مسجد میخواهد پیامش شنیده شود و یا در سپهر جامعه انسانی دیده شود، باید از زبان تصویر، هنر، داستان و روایت و ابزارهای روز ارتباطات جامعه خود استفاده کند.
بسیاری از مساجد موفق کشور از تولید محتوای هنری، مستند کوتاه یا نمایشهای اجتماعی دینی برای جذب خانوادهها استفاده کردهاند. مسجد نباید از به روز بودن رسانه اش عقب بیافتد بلکه باید آن را تقویت و اصلی ترین ابزار بیان خود بداند.
در سیاستگذاری فرهنگی کشور، مسجد بهعنوان «نهاد مادر» شناخته شود
شبستان: برای تحقق چنین مسجدی چه اقداماتی باید در سطح ملی انجام شود؟
اخوت: نخست باید در سیاستگذاری فرهنگی کشور، مسجد بهعنوان «نهاد مادر» شناخته شود. دوم، آموزش امامان جماعت و مدیران فرهنگی باید بهروز شود. سوم، باید شبکهای از مساجد فعال در حوزههای مختلف ایجاد کنیم تا الگوهای موفق به دیگر شهرها منتقل شود.
مسجد آیندهنگر برای فردا فکر دارد
شبستان: به نظر شما مهمترین ویژگی مسجد آیندهنگر چیست؟
اخوت: مسجد آیندهنگر در یک جمله، مسجدی است که برای فردا برنامه دارد، می اندیشد، نقاط قوت و ضعف را می یابد و برای هر بخشی نسخه مخصوص خود را دارد.
یعنی به نیازهای نسل جدید آگاه است، در تربیت اجتماعی نقش دارد، و در برابر تحولات فرهنگی منفعل نیست. چنین مسجدی به جای شعار، عمل میکند؛ با مردم گفتوگو میکند و پاسخگو و راه گشاست.
شبستان: چه عواملی باعث شده که نقش اجتماعی مسجد در برخی محلات کمرنگ شود؟
اخوت: شاید بهخاطر نگاه محدود به کارکرد مسجد. گاهی تصور این است فقط باید برای اقامه نماز جماعت درب مساجد را باز کنیم، در حالی که در صدر اسلام، مسجد مرکز تصمیمگیری، آموزش، همدلی و خدمت به مردم بوده است.
اگر امروز مسجد را به مأمن اجتماعی تبدیل کنیم، بسیاری از مشکلات فرهنگی و حتی اقتصادی جامعه در همانجا قابل حل است.
شبستان: برای تحقق مسجد آیندهنگر چه گامهای عملی لازم است؟
اخوت: نخست، باید امام جماعت را بهعنوان مدیر فرهنگی محله توانمند کنیم. دوم، از ظرفیت کانونهای فرهنگی و هنری و بسیج استفاده کنیم تا مسجد به محیطی زنده و پویا تبدیل شود.
سوم، پیوند مسجد با مدرسه، خانواده و نهادهای محلی باید جدی گرفته شود. مسجدی موفق است که مردم، نخبگان و مسئولان آن را خانه خود بدانند.
چهارم، نگاه جدی مدیران حاکمیت به نقش مساجد و کارکردهای آن، تا این بنای مستحکم الهی از حاشیه به متن زندگی دینی و مدنی مردم برگردد.
مسجد آیندهنگر برای آینده مردمش دل میسوزاند
شبستان: و سخن پایانی؟
اخوت: مسجد آیندهنگر یعنی مسجدی که برای آینده مردمش دل میسوزاند. اگر میخواهیم جامعه سالم بماند، باید مسجد را از انزوا بیرون بیاوریم و اگر میخواهیم نسل آینده را حفظ کنیم، باید مسجد را به زبان امروز ترجمه کنیم.
مسجد آیندهنگر یعنی مسجدی که میفهمد، میشنود و همراه مردم حرکت میکند.
نظر شما