خبرگزاری شبستان-هرمزگان، مصیب رجایی؛ «امید کمالی» که عشق به خوشخطی را از کلاس سوم دبستان تجربه کرد، از دوران کودکی تحت تأثیر فرهنگ محلی هرمزگان قرار گرفت؛ جایی که افراد خوشخط و اهل ادب همواره مورد احترام عامه بودند.
کمالی به تأثیر عمیق عناصر محلی هرمزگان بر آثارش اشاره می کند و توضیح می دهد که منشأ همه هنرها، خلقت الهی با ظرافتهای بینظیرش است. او می گوید که در ترکیبات خطیاش، از همنشینی کلمات به گونهای استفاده میکند که امواج دریا یا سادگی رنگهای شن ساحل در غروب را تداعی کند. این رویکرد که ریشه در حال و هوای فرهنگی استان دارد، نشاندهنده تأثیرپذیری هنرمندان از محیط اطراف است و هرمزگان را به عنوان بستری غنی برای خلق آثار بدیع معرفی میکند.
هفته خوشنویسی به عنوان نمادی برای گرامیداشت این هنر، از دیدگاه استاد کمالی تنها در صورتی مؤثر است که با حمایت اهالی و مسئولین همراه شود.
خبرنگار شبستان به مناسبت هفته خوشنویسی در گفتگویی اختصاصی امید کمالی، یکی از برجستهترین خوشنویسان هرمزگان به بررسی مسیر هنری وی، تأثیر فرهنگ محلی بر آثارش و چشمانداز آینده این هنر اصیل پرداخته است که در ادامه این گپ و گفت صمیمی را مرور خواهیم کرد.
شبستان: جناب کمالی، لطفاً برای مخاطبان ما کمی از سابقه هنری خود بگویید. چگونه و از چه زمانی به دنیای خوشنویسی قدم گذاشتید و چه عواملی شما را به سمت این هنر اصیل ایرانی کشاند؟
کمالی: ضمن تشکر از شما جناب رجایی عزیز که به عنوان نسل جستجوگر و فرهنگدوست در پی ترغیب، تشویق و آگاهی جامعه تلاش میکنید، برایتان آرزوی موفقیت دارم. بنده از دوران ابتدایی، حدود کلاس سوم دبستان، علاقهای شدید به خوشخطی داشتم. گاهاً به خاطر نوشتن زیاد، دفترهایم زود تمام میشد و به همین موضوع از طرف خانواده تنبیه میشدم، اما از طرف معلم به خاطر دقت در نوشتن تشویق میشدم. خلاصه کنم، جذبه و عشق به نوشتن و خوشخطی از آن زمان تا کنون که این چهلمین نمایشگاه گروهی است که شرکت میکنم و به رویت شماست، لحظهای رهایم نگذاشته. تنها عاملی که میتوانم بیان کنم در جهت علاقهمند شدنم به این هنر شریف، نوعی فرهنگ حاکم بر آن منطقه بود؛ چون همیشه از افراد خوشخط و اهل ادبیات به نیکی یاد میکردند و مورد احترام عامه مردم بودند.
شبستان: به عنوان یک خوشنویس هرمزگانی، چگونه فرهنگ و سنتهای محلی استان هرمزگان – مانند عناصر دریایی، موسیقی محلی یا تاریخ غنی بندرعباس – بر سبک و آثار شما تأثیر گذاشته است؟ آیا در کارهایتان از این المانها الهام میگیرید؟
کمالی: همانطور که جنابعالی واقفید، منشأ همه هنرها وجود مقدس بارتعالی است که خالق دستگاه آفرینش با آن همه ظرافت و لطافت، از ترکیب رنگها تا اصوات دلنشین، بشر را تحت تأثیر این ظرایف و لطایف به هنر روی آورده است. قطع به یقین هنرمندان هر منطقه تأثیرپذیر از حال و هوای فرهنگ آن منطقه در هنر خود هستند. به عنوان مثال، بنده در ترکیبات خطی به نوعی از همنشینی و حسن همجواری کلمات استفاده میکنم که تداعی موج دریا یا سادگی رنگهای شن ساحل در هنگام غروب را نشان دهد. شاید خوشنویسان مناطق دیگر جوهر پیگیری کلمات را ترکیب کنند که متناسب با فرهنگ منطقه خودشان باشد.
شبستان: هفته خوشنویسی فرصتی برای گرامیداشت این هنر است. از نظر شما، اهمیت خوشنویسی در حفظ میراث فرهنگی ایران چیست، و چگونه میتواند در جامعه امروز نقشآفرینی کند، به ویژه در میان نسل جوان؟
کمالی: هفته خوشنویسی هم مثل دیگر مناسبتهای اعلامشده به نظر من یک نماد است که به تنهایی نمیتواند نقش مثبتی ایفا کند؛ چون مناسبتی که اهلش گرامی شمرده نشود، محکوم به فنا است و هرگز نمیتواند نه در بین نسل جوان بلکه در هیچ جایی نقشی ایفا کند.
شبستان: سبکهای مورد علاقه شما در خوشنویسی کدامند؟ آیا بیشتر به نستعلیق، شکستهنستعلیق، ثلث یا سبکهای دیگر گرایش دارید، و چرا این سبکها را انتخاب کردهاید؟
کمالی: سبک مورد علاقه من نستعلیق است. شکسته هم جستهگریخته مینویسم، ولی خط نستعلیق رشته تخصصی من است. در اینجا لازم شد توضیحی راجع به قابلیت و تنوع خط نستعلیق خدمتتون عرض کنم. خط نستعلیق دارای چندین قالب است: (۱) ترکیب، (۲) چلیپا، (۳) کتابت. خود ترکیب هم دارای انواع قابلیتهاست که اگر بخت یار شود، از خامه سرپنجه هنرمندان ترکیبات بدیعی خلق خواهد شد که در کتیبههای مساجد، تزیینات پارچه و لباس میشود مورد استفاده قرار داد. بنده به خاطر علاقهای که به ادبیات کهن ایران داشتم و تنوع خط نستعلیق، این رشته را انتخاب کردم.
شبستان: یکی از چالشهای هنرمندان خوشنویس، ترکیب سنت با نوآوری است. چگونه در آثار خود تعادلی بین اصول کلاسیک خوشنویسی و عناصر مدرن برقرار میکنید، و آیا پروژهای داشتهاید که این ترکیب را نشان دهد؟
کمالی: هنرمندان واقعی هرگز با نوآوری مخالفتی ندارند، چون کاملاً آگاهند که سرتاسر هنر خوشنویسی همش نوآوری است؛ چون خوشنویسی هم مثل دیگر صنایع در حال پیشرفت است و این در مقایسه آثار هنرمندان هر دوره میشود دید. مثل آخرین دوره یعنی مرحوم کلهر که پایهریز خط امروزی است، و آثار بدیع استاد امیرخانی در دوره معاصر که کاملتر از دوره قبل یعنی شیوه نگارش مرحوم کلهر است. اما در جواب سؤال شما، سنت با نوآوری این دو مقوله جدای از هماند. متأسفانه این اخیر عدهای چون نتوانستند همگام با توسعه علم و تکنولوژی امروزه به پیش بروند و برعکس عدهای با تیزبینی و با خلاقیت با عصر سرعت و تکنولوژی همگام شدند و در این رهگذر آثار بدیع و زیبایی خلق کردند و به نمایش گذاشتند. اینان مدعی سنت شدند و مسائلی مطرح کردند که با عرف یک جامعه متمدن و در حال پیشرفت همخوانی ندارد. قرار نیست من در این عصر که دید جامعه از نظر زیباییشناختی تغییر کرده، نازکنویسی و طراحی خطوط گذشته تمرین کنم. فکر کنم تا حدودی جواب سؤال شما را داده باشم.
شبستان: لطفاً از یکی از آثار برجسته یا نمایشگاههای اخیر خود بگویید. چه چیزی آن اثر را برای شما خاص میکند، و بازخورد مخاطبان چگونه بوده است؟
کمالی: در جواب این سؤال شما باید عرض کنم هر خوشنویسی در خلق هر اثری، دو نوع تفکر در ذهن خود برای تماشاگران یا به قولی بازدیدکنندگان متصور است: یکی برداشت ذهنی بازدیدکننده یعنی انتخاب مطلب و شعری زیبا، و دیگری زیبایی ظاهری اثر که با چیدمان صحیح و فضاسازی درست همراه با رنگی به بازدیدکننده هدیه میکند؛ یا به زبان عام، سهم ذهن و سهم دید بازدیدکننده. پس با این تفاسیر بنده نمیتوانم اثر خاصی را مد نظر قرار بدهم و شاید این اتفاق در ذهن بازدیدکننده اثر بیفتد نه در پدیدآورنده اثر.
شبستان: در استان هرمزگان، انجمن خوشنویسان و رویدادهایی مانند نمایشگاههای محلی نقش مهمی دارند. تجربیات شما از همکاری با این انجمنها چیست، و چگونه این فعالیتها به رشد هنر خوشنویسی در منطقه کمک کردهاند؟
کمالی: انجمن خوشنویسان هم مثل تشکیلات دیگر نیاز به بودجه دارد تا بتواند به افراد تحت مدیریت خودش رسیدگی کند. متأسفانه تشکیلات انجمنها از جایی حمایت مالی نمیشوند و بیشتر افراد با هزینه شخصی خودشان با انجمنها همکاری میکنند. به عنوان مثال، بنده بابت تذهیب ۷۰ اثر ۲۰۰ میلیون تومان به غیر از زحمت نوشتن و قاب و حمل هزینه کردم، ولی با این تفاسیر به خاطر علاقهمندان و کمک به هنر استان همکاری میکنم. امیدوارم که در آینده عزیزان دستاندرکار هنر با نگاهی نو به این هنر، نسبت به پیشرفت این هنر تلاش بیشتری کنند.
شبستان: با توجه به پیشرفت فناوری و ابزارهای دیجیتال، آینده خوشنویسی را چگونه میبینید؟ آیا از ابزارهای نوین مانند نرمافزارهای طراحی در کارهای خود استفاده میکنید، یا همچنان به قلم و مرکب سنتی وفادار ماندهاید؟
کمالی: پیشرفت فناوری و ابزارهای دیجیتال باعث بالندگی بهتر هنر خوشنویسی شده، به این صورت که اگر یک زمانی یک خوشنویس برای یک تابلوی اطلاعرسانی سه چهار ساعت زمان تلف میکرد، تو یک ربع نوشته و با صنعت دیجیتال آن را ارائه خواهد کرد.
تنها چیزی که کمی نگرانکننده است این است که نسل جوان به خاطر سهولت استفاده از نرمافزارهای دیجیتال شاید به خودش زحمت فراگیری ندهد؛ که آن هم با ارائه کارهای نمایشگاهی و حمایت همهجانبه از این هنر، امکان علاقهمند کردن نسل آتی هست.
شبستان: برای علاقهمندان جوانی که میخواهند وارد عرصه خوشنویسی شوند، چه توصیهای دارید؟ چه مهارتها یا تمرینهایی را ضروری میدانید، و چگونه میتوانند از چالشهای اولیه عبور کنند؟
کمالی: تنها راه علاقهمند کردن نسل جوان، ارائه کارهای هنری در قالب نمایشگاههای متعدد است. آنقدر تلفیق ادبیات کهن ایرانی با هنر خوشنویسی گیراست که هرکسی چه پیر و جوان مجذوب خودش میکند. نسل جوان امروز بسیار باهوش است؛ اگر اندک توجهی به این نسل بشود، در میادین علمی دنیا خواهند درخشید.
شبستان: در پایان به عنوان یک هنرمند هرمزگانی چه پیامی برای مخاطبان هفته خوشنویسی دارید؟ آیا برنامهای برای پروژههای آینده، مانند نمایشگاههای جدید یا کارگاههای آموزشی، در نظر دارید؟
کمالی: بنده به عنوان کسی که هم سابقه اجرایی این هنر داشتم و هم با عزیزان دستاندرکار همکاری و رفاقت نزدیک داشتم و دارم، این نکته را دریافتم که بدون اختصاص بودجه کافی، هیچ برنامه و پروژهای قابل اجرا نیست. در پایان از نظر لطف جنابعالی که خودتان از دغدغهمندان نسل جوان در جهت پیشبرد هنر استان هستید، کمال تشکر دارم. موفق باشید.
خبرگزاری شبستان از استاد امید کمالی برای این گفتگوی صمیمی و ارزشمند سپاسگزار است و برای ایشان در ادامه مسیر هنری و ترویج خوشنویسی در هرمزگان آرزوی توفیق روزافزون دارد.
این گفتگو فرصتی مغتنم برای بازخوانی اهمیت حفظ و پاسداشت هنر خوشنویسی در عصر دیجیتال است.
نظر شما