به گزارش خبرنگار گروه مسجد و کانونهای مساجد خبرگزاری شبستان: مساله جمعیت، پیری جمعیت و لزوم فرزندآوری در سالهای اخیر به یکی از اصلیترین مسایل جامعه ما تبدیل شده است؛ آنچه که مشخص است بنا به دلایل مختلف جمعیت ایران به سوی پیر شدن پیش میرود و همین امر منجر به یک آسیب جدی شده است؛ در این راستا اما نهادهای اصیل و اجتماعی نظیر مسجد و کانونهای فرهنگی هنری مساجد می توانند نقش بسزایی را در فرهنگ سازی در عرصه جمعیت ایفا کنند.
بر آن شدیم با «سجاد اسحاقی مسکونی»، عضو کانون فرهنگی هنری امام هادی(ع) مسجد جامع شهرجبال بارز شهرستان جیرفت و کنشگر دوره سفیران جوانی کانونهای مساجد کشور گفت وگویی داشته باشیم.
او مدرس کارگاهها و دورههای آموزشی در زمینه جمعیت بوده و مربی طرح «هادیان زندگی» وزارت بهداشت با محوریت مساله جمعیت است. وی همچنین عضو کمیته فرهنگی و رسانه ستاد جمعیت دانشگاه علوم پزشکی جیرفت است.
از افتخارات دیگر این کنشگر کانونی جمعیت می توان به این موارد اشاره کرد: برگزیده اولین رویداد جایزه ملی جوانی جمعیت استان کرمان در بخش طرح و ایده؛ وی همچنین دو مقاله در زمینه فرزندآوری و افزایش جمعیت از منظر قرآن داشته است که در فصلنامه علمی پژوهشی سازمان ثبت احوال چاپ و در کنفرانس بین المللی دانشگاه جورجیا ارائه شده است. از سوی دیگر در دانشگاه ورشو لهستان نیز مقاله ای با عنوان بررسی گروه های مختلف فکری و فرهنگی مردم در مواجهه با مساله جمعیت نیز ارائه کرده است.
در ادامه حاصل این گفت وگو را می خوانید:
«سجاد اسحاقی مسکونی» در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری شبستان، با بیان اینکه سالمندی جمعیت از بزرگترین خطراتی است که میتوان از آن بهعنوان ابرچالش و بحران دوران معاصر ایران نام برد؛ اظهار کرد: این بحران به اندازهای عمیق و گسترده شده است که شخصیتهای علمی و دلسوزان و دغدغهمندان ایران فارغ از هر نوع نگاه سیاسی، قومی و مذهبی نسبت به آن هشدار دادهاند.
کنشگر مسجدی حوزه جمعیت ادامه داد: پیری جمعیت ایران و امتناع خانوادهها به ویژه زوجهای جوان از فرزندآوری تا جایی پیش رفته است که مقام معظم رهبری (مدظلهالعالی) با عباراتی مثل «پیری جمعیت از همه خطرات بزرگتر است»؛ «خبر پیری کشور دهشتناک است و بابت این موضوع شب خوابم نمیبرد» از اهمیت و عمق این خطر خبر دادهاند و قطعا این همه هشدار و تذکر حکیمانه به دلیل آسیبها و چالشهای این معضلی است که پیش روی کشور قرار گرفته و بر عرصههای اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی امنیتی اثر میگذارد.
اسحاقی مسکونی با اشاره به آسیبهای اقتصادی ناشی از روند پیری جمعیت در کشور گفت: کاهش شدید جمعیت فعال و نیروی کار جوان که عامل رشد اقتصادی است ضربه مهلکی به بدنه تولید میزند؛ از سوی دیگر کاهش تولیدات کشاورزی و صنعتی را به دنبال خواهد داشت و منجر به وابستگی این صنایع به نیروی کار خارجی و به تبع آن گسست فرهنگی و تقابل سبک زندگی های متعدد و متعارض و تشکیل کلونی های جمعیتی اتباع خارجی در مناطق جغرافیایی و صنعتی و اقتصادی کشور میشود.
برگزیده اولین رویداد جایزه ملی جوانی جمعیت در استان کرمان تصریح کرد: افزایش وابستگی کشور به واردات کالاهای اساسی در اثر کمبود وجود نیروی کار جوان تولید کننده؛ ورشکستگی صندوقهای بازنشستگی و سازمان تامین اجتماعی (با توجه به اینکه در کشور ۱۸ صندوق بازنشستگی وجود دارد که برای ثبات این صندوقها ماهیانه باید ۱۰نفر شاغل سهمی واریز داشته باشند تا یک مستمریبگیر بتواند حقوق ماهیانه دریافت کند و اگر این به ازای هر مستمریبگیر تعداد شاغلان کمتر از ۶ نفر شود؛ صندوقهای بازنشستگی به سمت ورشکستگی پیش میروند) مساله دیگر افزایش شدید هزینههای عمومی بهداشت و درمان برای دولت و خانوادهها جهت نگهداری از سالمندان است که متاسفانه کشور ما قبل از توسعه یافتگی به سالمندی می رسد و هیچگونه زیرساختی برای این معضل فراهم نشده است.
وی در مورد آسیبهای فرهنگی و اجتماعی ناشی از پیری جمعیت گفت: تضعیف مفاهیم و کارکردهای روابط بین والدینی، خواهر و برادری و شبکه خویشاوندی؛ کاهش شأن اجتماعی و تنزل احترام سالمندان در خانوادهها بهدلیل زحماتی که بردوش خانواده است؛ پدیده رهاشدگی سالمندان در اجتماع؛ اختلال در حمایتهای بین نسلی؛ کاهش تدریجی سرمایه اجتماعی؛ جمع شدن چترهای حمایتی خانوادهها از سالمندان و ظهور پدیده تنهایی افراطی که در حال حاضر در کشورهایی چون ژاپن و انگلیس به یک بحران تبدیل شده تا جایی که وزارت امور تنهایی را با هدف رسیدگی به امور تنهایان تاسیس کردند؛ کاهش جمعیت جوان و نخبه و کاهش رشد علمی کشور و مساله بسیار مهم دیگر پایین آمدن ضریب هوشی ایرانیان است که در پژوهشی که توسط یک موسسه بینالمللی(photius) در سال ۲۰۱۳ صورت پذیرفت، پیش بینی شد ضریب هوشی ایرانیان به دلیل کاهش جمعیت و تغییر هرم سنی جمعیت دچار افت شدید خواهد شد.
این فعال مسجدی افزود: مساله دیگر آسیبهایی است که کشور به لحاظ سیاسی و امنیتی با آن مواجه خواهد شد؛ کاهش جمعیت و پیری هرم سنی منجر به تضعیف و دگرگونی ساختار سنی نیروهای مسلح کشور میشود؛ کاهش نوآوریهای فناورانه در بروزرسانی تجهیزات نظامی و قدرت دفاعی و نظامی؛ کاهش اقتدار جمعیتی و تنزل قدرت بازدارندگی بین کشورهای منطقه و افزایش توطئههای سیاسی و امنیتی اشاره کرد که در این زمینه اظهار نظر برژینسکی مشاور امنیت ملی کاخ سفید قابل تامل خواهد بود که میگوید از هر گونه حمله پیشدستانه به ایران خودداری کنید که تغییرات جمعیتی ایران به نفع جمهوری اسلامی نیست.
کانونهای فرهنگی هنری مساجد به عنوان مجموعهای مردمنهاد میتوانند با استفاده از ظرفیتهای در اختیار همچون نیروی انسانی دغدغهمند و پای کار، هنرمندان متعهد و آئینی و امکانات سختافزاری و نرم افزاری موجود، بهخوبی در زمینه جمعیت و چالشهای پیش روی آن نقشآفرینی کنند
وی در مورد نقش نهادهای مردمی نظیر مسجد و کانونهای فرهنگی هنری مساجد در مورد مساله جوانی جمعیت گفت: اگر به مساله جمعیت بهمثابه یک مساله فرهنگی و مردمی بنگریم و جمعیت را صرفاً بحثی حاکمیتی قلمداد نکنیم؛ کانونهای فرهنگی هنری مساجد به عنوان مجموعهای مردمنهاد میتوانند با استفاده از ظرفیتهای در اختیار همچون نیروی انسانی دغدغهمند و پای کار، هنرمندان متعهد و آئینی و امکانات سختافزاری و نرم افزاری موجود، بهخوبی در زمینه جمعیت و چالشهای پیش روی آن نقشآفرینی کنند که در این مسیر بازتعریف کارکردهای مسجد نیز از ضروریات است که منجر به آگاهی بخشی عمومی در همه سطوح جامعه اعم از والدین، کودکان، نوجوانان و جوانان در این زمینه خواهدشد.
اسحاقی مسکونی تصریح کرد: تجربهای که میتوان در کانونهای فرهنگی هنری مساجد در راستای کمک به حل بحران جمعیت از آن بهره برد اجرای طرح فرهنگی هنری مطالبهگر کردن کودکان و نوجوانان در موضوع جمعیت است؛ به این شکل که با انجام پارهای از برنامههای فرهنگی، هنری و آموزشی در فضاهای عمومی مانند مساجد، مدارس و محیطهای آموزشی مثل موسسات قرآنی و ...میتوان خانوادهها، کودکان و نوجوانان را از عواقب و پیامدهای تکفرزندی، کمفرزندی و سالمندی جمعیت آگاه کرد و از کودکان ونوجوانان به عنوان اهرمی برای مطالبهگری در خانوادهها و جامعه استفاده و آنان را در این زمینه بهصورت علمی و با رعایت مسائل روانشناختی دغدغهمند ساخت.
وی افزود: در راستای تحقق این اهداف ما در طرحی آموزشی فرهنگی با عنوان «نواختن زنگ هشدار پیری جمعیت» در مدارس و محیطهای آموزشی که در رویداد ملی حیات نسل از بین۱۱۰طرح علمی، فرهنگی هنری، آموزشی و پژوهشی موفق به کسب عنوان برتر شده است راهکارهایی را ارائه دادهایم که با همکاری سایر دستگاهها ازجمله وزارت آموزش و پرورش، وزارت بهداشت، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی والبته کانونهای فرهنگی هنری مساجد و ... میتواند موثر واقع شود.
این کنشگر کانونی حوزه جمعیت تصریح کرد: اجرای مانورگونه زنگ هشدار پیری جمعیت در این مراکز با چاشنی فرهنگ و هنر و با کمک هنرمندان در مدارس و محیطهای آموزشی از جمله برنامههای نمادین است؛ چراکه میتواند در قالب برنامههای آموزشی تمامی عواقب سالمندی جمعیت، تک فرزندی و کم فرزندی را به صورت محسوس و ملموس به خانوادهها و کودکان و نوجوانان هشدار داده و آنها را در فضایی نزدیک به واقعیت قرار دهد تا ضمن آگاه شدن از این عواقب در پی چاره اندیشی و رفع مشکل و یا تلاش برای گرفتار نشدن در این معرکه باشند.
اسحاقی مسکونی گفت: برای تقویت فعالیتهای کانونمحور و مسجدمحور در زمینه جمعیت باید کنشگران و فعالان حوزه جمعیت بهگونهای به این عرصه ورود کنند که مخاطب حس کند این کنشگری و تلاشها صرفا برای کمک به حفظ بنیان خانواده اوست و نگاههای سیاسی، حاکمیتی، مشکلات و چالشهای دیگر در اولویتهای بعدی قرار دارد که در این زمینه برگزاری دورههای توانمندسازی برای کنشگران و شناخت گروههای مختلف فکری و فرهنگی مردم که بتوان با هر کدام با زبان خودشان سخن گفت ضروری به نظر می رسد؛ در این راستا مقالهای با همین عنوان در کنفرانسی در دانشگاه ورشو لهستان ارائه کردم که کنشگران حوزه جمعیت در کانون های مساجد می توانند از مقاله استفاده کنند.
این پژوهشگر حوزه جمعیت در پایان خاطرنشان کرد: از سوی دیگر باید در کانونهای مساجد به منظور گفتمانسازی و مساله فرزندآوری، فعالیت بیشتری شود به این معنا که در راستای ایجاد یک گفتمان مطلوب در فرهنگ عمومی تلاش شود تا نگاه خانوادهها به داشتن فرزند بیشتر، مثبت شود و خانوادهای از گفتن اینکه فرزند سوم و چهارم دارد خجالت نکِشد و اتفاقاً فرزند بیشتر در خانوادهها به یک امر در تراز کلاس و پرستیژ اجتماعی تبدیل شود که این محقق نمیشود جز با کار فرهنگی و رسانهای تمام عیار و ایجاد پویشهای اجتماعی در فضای حقیقی و مجازی که تصور می کنم کانون های مساجد می توانند در این عرصه بسیار موثر باشند.
نظر شما