خبرگزاری شبستان-هرمزگان، مصیب رجایی؛ صبح یکی از روزهای داغ شهریور در نزدیکی جایگاه سوختی در شهر کرمان، صف خودروها زیر آفتاب سوزان، حکایت از مشکلی عمیقتر از انتظارهای معمولی دارد. محمد، رانندهای هرمزگانی که با همسر و دو فرزندش عازم زیارت مشهد است، کنار پمپ بنزین ایستاده، کارت سوختش را در دست میفشارد و با صدایی آمیخته به خستگی میگوید: از بندرعباس با کلی ذوق و شوق راه افتادیم، ولی حالا توی این گرما، ساعتهاست توی صف گیر کردیم. میگن کارت سوخت ما چون غیربومیه، اینجا کار نمیکنه. مگه ما غریبهایم؟ بنزین این مملکت مال همهمون نیست؟
طرح کدینگ سوخت، که از ۲۶ مرداد ۱۴۰۴ در کرمان اجرایی شد، با هدف مهار قاچاق بنزین و ساماندهی توزیع سوخت به میدان آمد. این طرح، کارتهای سوخت خودروهای غیربومی را در جایگاههای سوخت استان محدود کرده و تنها دارندگان پلاک کرمان میتوانند بدون دردسر سوختگیری کنند.
برای مسافران جایگاه هاییی مشخص در نظر گرفته شده تا با کارت سوخت شخصی یا کارت آزاد جایگاهداران بنزین دریافت کنند، اما این تمهیدات برای بسیاری از مسافران، از جمله هرمزگانیها، کافی نیست.
محمد با اشاره به صف طولانی خودروها ادامه میدهد: شنیده بودیم توی این جایگاهها میتونیم بنزین بزنیم، ولی یا صفها خیلی طولانیه، یا کارت آزاد تموم شده. تازه، اگه بنزین گیرمون بیاد، باید با نرخ آزاد بخریم. این چه جور انصافه؟
هرمزگان؛ مهماننواز بیمنت، مسافر سرگردان
هرمزگان سالهاست که با سخاوت، درهایش را به روی هموطنان از سراسر ایران گشوده است. بندرعباس، قشم و کیش، بهویژه در تعطیلات آخر هفته، میزبان سیل جمعیت از استانهای همسایه مانند کرمان و فارس است. نیروی کار از جایجای ایران در صنایع، بنادر و ادارات هرمزگان مشغولاند و این استان، با وجود فشار بر زیرساختها و گرانیهایی مانند مسکن، همواره مهماننوازیاش را حفظ کرده است.
اما حالا، مسافران هرمزگانی در جادههای کرمان احساس غربت میکنند، گویی این مهماننوازی، در این سرزمین پاسخی ندارد.
زهرا، مادری که برای درمان فرزندش از بندرعباس به کرمان آمده، با چشمانی پر از بغض میگوید: بچهم باید برای عمل جراحی بره تهران. چون بلیط هواپیما گرونه، با ماشین اومدیم. حالا اینجا، نهتنها بنزین به ما نمیدن، بلکه باید ساعتها توی صف وایستیم. ما توی هرمزگان هیچوقت با مسافرا اینجوری رفتار نکردیم.
مردم هرمزگان، که با پالایشگاههای عظیم خود، بخش بزرگی از سوخت کشور را تأمین میکنند، این پرسش را در دل دارند: چطور سوخت ما به همه ایران میرسد، اما وقتی خودمان مسافریم، باید اینقدر سختی بکشیم؟
۳۰ لیتر بنزین؛ رویایی که به مقصد نمیرسد
فاصله بین شهر کرمان و بندرعباس حدود ۴۵۰ تا ۵۰۰ کیلومتر است، بسته به مسیری که انتخاب میشود، مانند مسیر کرمان-سیرجان-بندرعباس. یک خودروی سواری با مصرف متوسط ۷ تا ۱۰ لیتر در هر ۱۰۰ کیلومتر، برای این سفر به ۳۵ تا ۵۰ لیتر بنزین نیاز دارد. اما محدودیت ۳۰ لیتری سوختگیری در جایگاههای غیرکدینگ، مسافران هرمزگانی را در تنگنا قرار داده است.
رضا، رانندهای از بندرعباس که برای زیارت مشهد راهی شده، با کلافگی میگوید: با ۳۰ لیتر بنزین، شاید نصف راه رو بتونم برم. ولی بعدش باید باز توی یه شهر دیگه دنبال جایگاه بگردم. این یعنی وقت تلف کردن و هزینه بیشتر.
این محدودیت، برای خانوادههایی که با خودروهای پرمصرف یا بار سنگین سفر میکنند، چالشبرانگیزتر است. گاهی جایگاههای غیرکدینگ کارت آزاد ندارند، و سوختگیری با نرخ آزاد، هزینههای سفر را سرسامآور میکند.
قاچاق بنزین؛ سیستان یا هرمزگان؟
هدف اصلی طرح کدینگ، جلوگیری از قاچاق بنزین به سمت مرزهای شرقی بهویژه سیستان و بلوچستان است، جایی که نزدیکی به پاکستان و افغانستان، قاچاق سوخت را به معضلی بزرگ تبدیل کرده است.
اما هرمزگانیها معتقدند این طرح، آنها را به ناحق هدف قرار داده است. در هرمزگان، به دلیل دسترسی به دریا و فعالیت بنادر، قاچاق بنزین بهندرت دیده میشود.
احمد، کسبهای از بندرعباس، با ناراحتی میگوید: ما توی هرمزگان بنزین قاچاق نمیکنیم. بنزین ما که به سیستان نمیره! پس چرا باید توی کرمان اینقدر اذیت بشیم؟
این تفاوت در الگوهای قاچاق، طرح کدینگ را برای هرمزگانیها ناعادلانه جلوه داده است. آنها معتقدند این طرح، بهجای تمرکز بر ریشههای قاچاق، تنها مسافران عادی را که برای زیارت، درمان یا تفریح سفر میکنند، آزار میدهد.
سوءاستفادههای پنهان؛ آیا مشکل از جای دیگر است؟
در میان گلایههای مسافران هرمزگانی، شائبهای دیگر نیز شنیده میشود: احتمال سوءاستفاده از کارتهای سوخت آزاد توسط برخی افراد محلی در کرمان. گزارشهای میدانی حاکی از آن است که کارتهای آزاد جایگاهها، که برای کمک به مسافران در نظر گرفته شده، گاهی در اختیار شبکههای غیررسمی قرار میگیرد و حتی ممکن است برای قاچاق بنزین استفاده شود.
فاطمه، مسافری از میناب، با عصبانیت میگوید: میگن بعضیها توی خود کرمان از این کارتهای آزاد سوءاستفاده میکنن و بنزین رو جای دیگه میفروشن. اونوقت ما باید توی صفهای طولانی وایستیم و بنزین آزاد بخریم.
این شائبه، هرچند نیازمند بررسی دقیقتر است، به نارضایتیها دامن زده و اعتماد مسافران به عدالت طرح را خدشهدار کرده است.
چالشهای کدینگ؛ از صفهای طولانی تا نارضایتی عمومی
طرح کدینگ، اگرچه مصرف بنزین را در مهر ۱۴۰۲ حدود ۱۴ میلیون لیتر کاهش داد، اما به قیمت نارضایتی مسافران و حتی برخی ساکنان محلی تمام شده است. صفهای طولانی در جایگاههای سوخت، بهویژه در شرق استان و شهر کرمان، گاه ساعتها وقت مردم را تلف کرده و صدای اعتراضشان را بلند کرده است.
حسن، رانندهای از بم، میگوید: ما خودمون کرمانی هستیم، ولی بازم توی بعضی جایگاهها به مشکل میخوریم. حالا فکر کن مسافری که از راه دور اومده چه حالی داره.
تمهیداتی مانند اطلاعرسانی پیامکی یا نصب بنر در جایگاههای غیرکدینگ، نتوانسته رضایت مسافران را جلب کند. بسیاری معتقدند این محدودیتها با روح مهماننوازی ایرانی سازگار نیست.
روایتی از دل جاده
غروب آفتاب در مسیر کرمان به جیرفت، علی، راننده هرمزگانی که برای دیدار دوستانش به کرمان آمده، کنار جایگاه سوخت غیرکدینگ ایستاده و با لبخندی تلخ میگوید: ما هرمزگانیها عادت داریم به همه با روی باز خوشامد بگیم. اما اینجا انگار غریبهایم. امیدوارم مسئولا فکری بکنن که این طرح، دیگه مردم رو اذیت نکنه.
جادههای کرمان همچنان پر از مسافرانی است که با امید و آرزو راهی شدهاند، اما طرح کدینگ، مثل سایهای سنگین، همراهشان است.
شاید روزی این چالش با تدبیری عادلانه به خاطرهای دور بدل شود و جادههای ایران، بار دیگر فقط قصه مهماننوازی و همدلی را روایت کنند.
کدینگ، راهحل یا مشکل؟
طرح کدینگ سوخت در کرمان، با هدف مهار قاچاق بنزین آغاز شد، اما به نظر میرسد بیش از آنکه قاچاقچیان را متوقف کند، مسافران هرمزگانی را در تنگنا قرار داده است. سهمیه ۳۰ لیتری بنزین برای رسیدن به مقصد کافی نیست و مسافران را مجبور به سوختگیریهای پرهزینه و وقتگیر میکند.
تفاوت در الگوهای قاچاق بین هرمزگان و سیستان و بلوچستان، این پرسش را پررنگتر میکند: آیا این طرح برای هرمزگانیهای مهماننواز که سالها سخاوتمندانه میزبان هموطنان بودهاند، عادلانه است؟
تا زمانی که راهحلی جامع برای این چالش یافت نشود، جادههای کرمان شاهد قصههای ناتمام مسافرانی خواهد بود که در جستوجوی سوخت، خسته اما امیدوار، به راه خود ادامه میدهند.
نظر شما