به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از آران و بیدگل، نهم ربیعالاول در تقویم شیعه روزی تاریخی و سرنوشتساز است؛ روزی که با شهادت امام حسن عسکری (ع) و آغاز امامت حضرت ولیعصر (عج) گره خورده و فرصتی ارزشمند برای بازنگری در تعهد دینی و معرفت مهدوی فراهم میآورد.
با این حال، برخی محافل مذهبی این مناسبت را با عنوان «عیدالزهرا» برگزار میکنند و گاه با لعن و توهین به مقدسات دیگر مذاهب همراه است. بههمین دلیل، بررسی علمی و فرهنگی این مراسم از اهمیت ویژهای برخوردار است.
برای واکاوی ابعاد این مسئله، با دکتر «فاطمه لطفآبادی»، نویسنده، قرآن پژوه و معاون پژوهش و مدرس مدرسه علمیه حضرت فاطمه الزهرا سلام الله علیها، آران و بیدگل گفتوگو کردهایم:
خانم لطفآبادی، جایگاه نهم ربیعالاول در فرهنگ شیعی چیست و چرا اهمیت دارد؟
نهم ربیعالاول، روز شهادت امام حسن عسکری (ع) و آغاز امامت حضرت ولیعصر (عج) است. این روز، فرصتی کمنظیر برای تجدید عهد با ولایت، تأمل در اخلاق انتظار و تعمیق شناخت نسبت به جایگاه امام زمان (عج) محسوب میشود. متأسفانه، در برخی محافل، مراسم به نام «عیدالزهرا» برگزار میشود و توجه اصلی به هیجانات لحظهای و دشمنستیزی سطحی معطوف میگردد. این رویکرد، هم با سیره اهلبیت (ع) ناسازگار است و هم با آموزههای قرآنی که ما را به دعوت با حکمت، موعظه حسنه و گفتوگوی محترمانه فرا میخواند.
پیامدهای برگزاری چنین مراسمی چیست؟
وقتی محور مراسم، لعن علنی و توهین به دیگر مذاهب باشد، نه تنها به معرفت مهدوی خدمت نمیکند، بلکه باعث تحریک احساسات، تشدید شکافهای مذهبی و گسترش افراطگرایی میشود. این اقدامات، چهره عقلانی تشیع را مخدوش و وحدت اسلامی را تضعیف میکنند. در واقع، به جای آنکه نهم ربیعالاول به روزی برای تعمیق معرفت و تجدید عهد با ولایت تبدیل شود، به بستری برای تقابل و هیجان سطحی بدل میگردد.
برای اصلاح این روند چه راهکارهایی پیشنهاد میکنید؟
نخستین گام، بازخوانی تاریخی و فقهی این روز است. باید جایگاه واقعی آن را مشخص کنیم و مراسم را از هیجانزدگی و تقابلمحوری خارج سازیم. تولید محتوای معرفتی جایگزین، با محوریت اخلاق انتظار، سیره امامان و معرفت مهدوی، میتواند مسیر مناسک را از سطحینگری به سمت تعهد و بصیرت سوق دهد. حضور نخبگان حوزوی، دانشگاهی و فرهنگی برای نقد مستند و منطقی این مراسم بسیار حیاتی است. رسانههای دینی نیز میتوانند با بهرهگیری از ابزارهای نوین ارتباطی، پیام عقلانیت و رحمت اهلبیت را بهصورت هنرمندانه منتقل کنند.
موانع پیش روی اصلاح این مناسک چیست؟
نخستین مانع، تعلق عاطفی و هویتی برخی گروهها به این مراسم است. بسیاری هرگونه نقد علمی را بهعنوان انکار ولایت تلقی میکنند. این تعصب احساسی فضای گفتوگوی عقلانی را مسدود میکند و اصلاحطلبان را در معرض طرد و تهمت قرار میدهد.
علاوه بر این، نبود اجماع میان نخبگان دینی و فرهنگی، سکوت برخی علما و بهرهبرداری سیاسی از این مراسم، اصلاح را دشوار میسازد.
ضعف آموزشهای معرفتی نسل جوان نیز باعث میشود که مفاهیم امامت، انتظار و اخلاق مهدوی بهدرستی منتقل نشود و مناسک سطحی جایگزین معرفت عمیق شوند.
در این مسیر، چه تجربهها یا اقداماتی میتواند موفق باشد؟
تصور کنید که یک هیأت مذهبی به جای تمرکز بر لعن و دشمنستیزی، مراسمی با محوریت قصهگویی تاریخی درباره نهم ربیعالاول، معرفی شخصیتهای مهدوی و آموزش اخلاق انتظار برگزار کند. یا مجموعهای از محتواهای دیجیتال تهیه شود که پیام امامان و آموزههای عقلانی تشیع را برای نسل جوان به شیوهای جذاب و تعاملی توضیح دهد.
چنین اقداماتی میتوانند مراسم را به بستری برای تعمیق معرفت، تعهد اخلاقی و انس با ولایت تبدیل کنند و از تکرار رفتارهای افراطی جلوگیری نمایند.
در پایان بفرمایید نهم ربیعالاول چه ظرفیتهای مهمی دارد که مغفول ماندهاند و چگونه میتوان از آن بهرهبرداری کرد؟
نهم ربیعالاول فرصتی کمنظیر برای تجدید عهد با ولایت و تعمیق معرفت مهدوی است. این روز میتواند بستر تربیت اخلاق انتظار باشد؛ یعنی انتظار فعال و همراه با صبر، تلاش برای اصلاح خود و جامعه و ارتقای فضایل اخلاقی.
همچنین، فرصتی برای تقویت وحدت و گفتوگوی بینفرقهای فراهم میآورد؛ اگر مراسم بر محور عقلانیت، محبت و احترام به دیگران برگزار شود، شکافهای مذهبی کاهش یافته و افراطگرایی مهار خواهد شد.
از نظر فرهنگی و رسانهای نیز، نهم ربیعالاول ظرفیت بالایی دارد. برنامههای رسانهای، محتواهای دیجیتال و کارگاههای آموزشی میتوانند آموزههای اهلبیت و اخلاق انتظار را به نسل جوان منتقل کنند و مناسک را از هیجانات سطحی به سمت تعهد، بصیرت و معرفت عملی هدایت کنند.
حتی بازخوانی تاریخی دقیق این روز، از شهادت امام حسن عسکری (ع) تا آغاز امامت حضرت ولیعصر (عج) و رخدادهای مرتبط، میتواند درسهای معرفتی و اجتماعی ارزشمندی برای جامعه داشته باشد.
سخن پایانی؟
در مجموع، اگر این روز بهدرستی فهم و اجرا شود، میتواند به فرصتی جامع برای بازشناسی ولایت، تعمیق معرفت مهدوی، ارتقای اخلاق انتظار و تقویت گفتوگوی عقلانی تبدیل شود. اما اگر در چارچوب مناسک سطحی باقی بماند، ظرفیتهای آن از دست میرود و حتی به بستری برای تفرقه و افراطگرایی بدل میشود.
بازگشت به قرآن، سیره اهلبیت و عقلانیت دینی، تنها راه بهرهبرداری واقعی از این مناسبت ارزشمند است.
از فرصتی که در اختیار خبرگزاری شبستان قرار دادید سپاسگزارم.
نظر شما