به گزارش خبرگزاری شبستان از استان قم، حجتالاسلام والمسلمین محمدعلی محمدی، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در گفتگو با خبرگزاری شبستان در استان قم، با تسلیت سالروز شهادت امام حسن عسکری(ع) به تبیین مهمترین اقدامات راهبردی امام حسن عسکری(ع) در دوران اختناق سیاسی پرداخت و تأکید کرد: امام یازدهم شیعیان، در حالی که تحت مراقبت شدید حکومت عباسی و در شرایط امنیتی خاص قرار داشتند، با تدابیر هوشمندانه و شبکهای منسجم، توانستند پایههای اعتقادی، فکری و اجتماعی مکتب شیعه را حفظ و به نسلهای آینده منتقل کنند.
وی با اشاره به نحوه انتقال معارف در دوران سخت سیاسی امام عسکری(ع)، به بیش از ۱۰ راهبرد مهم و هدفمند اشاره کرد که هریک در تثبیت جایگاه شیعه و آمادهسازی جامعه برای دوران غیبت نقش اساسی ایفا کرده است.
تشکیل شبکه وکالت؛ پیوند مستمر با شیعیان
حجتالاسلام محمدی، ادامه داد:یکی از مهمترین اقدامات امام حسن عسکری(ع)، تشکیل و سازماندهی شبکهای از وکلای برجسته و شاگردان مورد اعتماد در مناطق مختلف جهان اسلام بود. این وکلا، علاوه بر انتقال معارف اهلبیت، در شرایط خفقان و محدودیت، ارتباط بین امام و شیعیان را حفظ میکردند و نقش مهمی در استمرار جریان فکری شیعه داشتند.
تدوین و نگارش میراث علمی شیعه
وی ادامه داد: از دیگر اقدامات مهم امام عسکری(ع)، تدوین و تنظیم مکتوبات دینی شیعه بود. در دوره ایشان، بسیاری از معارف که بهصورت شفاهی یا پراکنده در دست شیعیان بود، با ساماندهی به شکل کتاب و آثار مدون درآمد و پایهای شد برای انتقال علمی نسل به نسل.
تربیت شاگردان برجسته و پاسخگو به شبهات
حجتالاسلام محمدی تاکید کرد: امام عسکری(ع) در تربیت شاگردان برجستهای که توان دفاع از تشیع را داشته باشند، اهتمام جدی داشت. این شاگردان، پس از ایشان نیز نقش تعیینکنندهای در حفظ هویت شیعی ایفا کردند.
آمادهسازی جامعه برای دوران غیبت
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی یکی از مهمترین رسالتهای امام عسکری(ع) را آمادهسازی جامعه شیعه برای ورود به عصر غیبت صغری و کبری دانست و گفت: امام، مردم را به مراجعه به وکلا بهجای مراجعه مستقیم به خود تشویق میکردند و با اطلاعرسانی محدود به افراد خاص، زمینه ذهنی و اجتماعی برای غیبت حضرت مهدی(عج) را فراهم ساختند.
تأکید بر حفظ جان امام زمان(عج)
حجتالاسلام محمدی تصریح کرد: حفظ جان حضرت حجت(عج) اولویت مهمی برای امام حسن عسکری(ع) بود. در روایات متعددی، از ذکر نام و محل سکونت امام مهدی(عج) نهی شده تا از تهدید حکومت عباسی در امان بمانند. حتی افراد خاصی مانند عبدالله بن جعفر تنها اجازه دیدار با حضرت را داشتند، اما از پرسش درباره نام ایشان نهی شدند.
معرفی امام مهدی(عج) به شیعیان خاص
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی در ادامه خاطرنشان کرد: امام عسکری(ع) با روشهایی هوشمندانه، وجود و امامت حضرت مهدی(عج) را به شیعیان خاص اثبات میکردند. نمونهای از آن، زمانی است که گروهی از شیعیان با حضور در منزل حضرت، کودکی را دیدند که بسیار شبیه به امام بود و امام فرمودند: «او جانشین من است؛ از او پیروی کنید.»
گسترش تشیع در اقصی نقاط با استفاده از شبکه وکالت
حجتالاسلام محمدی گفت: شبکه وکالت در شهرهایی مانند قم، ری، نیشابور، بغداد، بیهق و دیگر شهرها فعال بود و موجب گسترش معارف اهلبیت(ع) و نفوذ تشیع در دورترین نقاط شد، بدون آنکه مورد توجه مستقیم حکومت عباسی قرار گیرد.
تعیین مراجع دینی مطمئن
وی افزود: امام عسکری(ع) با معرفی چهرههایی چون عثمان بن سعید بهعنوان مرجع دینی مطمئن، مراجعه مردم را به این افراد توصیه کردند. حضرت فرمودند: «عثمان امری در زمان حیات و پس از مرگم، امین و مورد اعتماد من است. آنچه او گوید، از من است.»
مقابله جدی با جریان غلو
حجتالاسلام محمدی افزود: یکی دیگر از اقدامات مهم امام حسن عسکری(ع)، مقابله با غالیان و مدعیان دروغین بود. ایشان در نامهای به عبیدی، دو نفر از افراد غالی را لعن میکنند و از شیعیان میخواهند از آنها برائت بجویند. این اقدام، مرز اعتقادی تشیع را از انحرافات صیانت میکرد.
مدیریت وجوه شرعی و اقتصاد تشیع
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی ادامه داد: امام عسکری(ع) برای پیشگیری از انحرافات مالی، با تعیین وکلای مورد اعتماد برای دریافت خمس و وجوهات، نظام مالی شیعه را تقویت کرد. از جمله، ابراهیم بن عبده برای نیشابور و سپس تحویلدهی وجوه به وکیل ری تعیین شد.
حمایت عاطفی و مالی از مستمندان شیعه
حجتالاسلام محمدی افزود: کمک به نیازمندان شیعه از دیگر اقدامات امام بود که نهتنها موجب دلگرمی آنان میشد، بلکه زمینه پایداری جامعه شیعی در دوران فشار را فراهم میکرد. وی به ماجرای ابوهاشم جعفری اشاره کرد که امام با کمک مالی صد دیناری، او را در تنگنای معیشتی یاری کردند.
حجتالاسلام محمدی با تأکید بر اینکه اقدامات امام حسن عسکری(ع) در حفظ و توسعه تشیع، مجموعهای دقیق، هدفمند و هوشمندانه بوده است، اظهار داشت: اگر بخواهیم بهصورت تفصیلی به این راهکارها بپردازیم، فهرست اقدامات آن حضرت به دهها مورد قابل افزایش است؛ اما همین محورها نیز نشان میدهد که امام عسکری(ع) با وجود فشارهای حکومت عباسی، توانستند معارف شیعه را در سطحی گسترده حفظ، سازماندهی و منتقل کنند.
درسهایی از سبک زندگی امام حسن عسکری(ع) در شرایط دشوار امروز
حجتالاسلام محمدی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به جایگاه عقلانیت، اخلاق و پایداری در سیره امام حسن عسکری(ع) اظهار داشت: سیره آن حضرت، الگویی کامل برای زیست مومنانه در شرایط سخت امروز است. ما میتوانیم درسهای فراوانی از سبک زندگی ایشان بیاموزیم که در ادامه به برخی از مهمترین آنها اشاره میکنم.
اخلاق و مهربانی حتی با مخالفان
وی با تأکید بر اخلاق نیکو و رفتار مداراتی امام حسن عسکری(ع) گفت: امام همواره با دیگران، حتی با مخالفان و بدرفتاران، با اخلاق نیکو برخورد میکردند. نمونه بارز این رفتار، برخورد ایشان با جعفر کذاب، برادر بدرفتارشان است که علیرغم رفتار ناشایست، حضرت با احترام با او مواجه میشدند.
توجه ویژه به تربیت فرزندان
حجتالاسلام محمدی افزود: در شرایطی که دشمنان به دنبال جداسازی نسل نوجوان و جوان ما از دین هستند، یکی از مهمترین درسهای امام، اهمیت تربیت فرزند است. ایشان توصیه داشتند که با فرزندان با اعتدال رفتار شود، نه با افراط و نه تفریط.
عبادت؛ راه نجات در بحرانها
وی با بیان اینکه عبادت کلید پایداری در مشکلات است، گفت: امام حسن عسکری(ع) در سختترین شرایط، عبادت را در اولویت قرار میدادند. داوود بن قاسم نقل میکند که امام در هنگام شنیدن اذان، حتی نوشتن را متوقف کرده و به نماز میایستادند.
سخاوت در تنگناها
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی با اشاره به نمونهای از بخشندگی امام(ع) اظهار کرد: امام عسکری(ع) در حالی که خود در شرایط دشواری قرار داشتند، دست بخشندهای نسبت به فقرا و نیازمندان داشتند. نقل است که به درخواست فردی تهیدست، دقیقاً همان مبلغ مورد انتظارش را با تقسیمبندی مورد نظر او عطا کردند.
سادهزیستی حقیقی، نه نمایشی
وی با تأکید بر دوری امام از تجملگرایی گفت: امام عسکری(ع) لباس نرم و سفید برای ظاهر داشتند اما در زیر آن، لباس زبر پوشیده بودند و میفرمودند: «این لباس زبر را برای خدا و آن نرم را برای مردم پوشیدهام.»
مردمدوستی و رعایت حقوق دیگران
حجتالاسلام محمدی افزود: امام مردمدوست بودند و پیروانشان را نیز به همدردی با همه مردم، نه فقط شیعیان، دعوت میکردند. به فرموده ایشان، در غم مردم محزون باشید و در شادیهایشان شریک.
رعایت حقوق همسایگان
وی ادامه داد: از دیگر توصیههای مهم امام، رعایت حقوق همسایگان بود. حضرت معاشرت نیکو با همسایهها را در کنار تقوا و راستگویی قرار دادند که نشان از اهمیت بالای این مسئله دارد.
پرهیز از غرور و تکبر
این کارشناس دینی گفت: امام عسکری(ع) همواره متواضع بودند و حتی به افراد عادی نیز سلام میکردند. ایشان در مجالس، به دنبال جایگاه بالا نبودند و توصیه میکردند که هر جا خالی بود، بنشینید.
صبر در برابر ناملایمات
وی افزود: امام حسن عسکری(ع) با وجود زندان، فشارهای سیاسی و محدودیتهای اجتماعی، همواره صبور بودند و الگویی برای مقاومت در برابر سختیها محسوب میشوند.
عقلانیت در گفتار و رفتار
حجتالاسلام محمدی بیان کرد: امام به تفکر قبل از سخن گفتن بسیار تاکید داشتند و توصیه میکردند که مومنان با تعقل به شبهات پاسخ دهند، نه با عصبانیت و تعصب کور.
صرفهجویی و پرهیز از اسراف
وی با اشاره به تاکید امام بر صرفهجویی گفت: حضرت در نامهای نوشتند: «از اسراف بپرهیز، چرا که اسراف از رفتارهای شیطانی است.» ایشان نهتنها خود صرفهجو بودند بلکه فرهنگ آن را ترویج میدادند.
همخوانی رفتار و گفتار
وی تأکید کرد: امام فقط واعظ نبودند، بلکه رفتارشان پیش از گفتارشان الگو بود. زندانبانان ایشان میگفتند: «نمیتوانیم بر او سخت بگیریم، زیرا شبها را عبادت میکند و روزها را روزه میگیرد.»
ارجاع مردم به نائبان خاص و ولایت فقیه
حجتالاسلام محمدی در پایان، با اشاره به نقش راهبردی امام عسکری(ع) در تبیین جایگاه ولایت گفت: امام همواره مردم را به نائبان خاص خود ارجاع میدادند. این سیره باید امروز هم ادامه یابد و جامعه، در ارتباط با مرجعیت و ولایت فقیه، گوشبهفرمان باشد.
نظر شما