به گزارش خبرنگار گروه دین و اندیشه خبرگزاری شبستان سالروز شهادت یازدهمین اختر تابناک آسمان امامت و ولایت، امام حسن عسکری(ع)، فرصتی دوباره برای بازخوانی زندگی کوتاه اما پرثمر ایشان است.
امام عسکری(ع) در هشتم ربیعالاول سال ۲۶۰ هجری قمری در شهر سامرا و در اوج فشار و مراقبت حکومت عباسی به شهادت رسیدند. این شهر که به دستور خلفای عباسی برای اسکان نیروهای نظامی ساخته شده بود، بیش از آنکه یک محل زندگی باشد، به پادگانی بزرگ شبیه بود که هر حرکت و سخن امام در آن تحت نظر قرار داشت.
با وجود این محدودیتها، امام عسکری(ع) نه تنها توانستند جامعه شیعی را از خطر نابودی حفظ کنند، بلکه با نگاهی آیندهنگرانه، بسترهای فکری، فرهنگی و سازمانی را برای ورود به عصر غیبت امام زمان(عج) فراهم ساختند.
رهبر معظم انقلاب در توصیف این حقیقت میفرمایند: «حضرت عسکری (علیهالسلام) در همان شهر سامرا، که در واقع مثل یک پادگان بود، توانسته بودند با یک شبکهی عظیم تبلیغاتی و تعلیماتی این همه ارتباطات را با سرتاسر دنیای اسلام تنظیم کنند. فقط این نبود که مسائل نماز و روزه یا طهارت و نجاسات را جواب بدهند؛ در موضع «امام» با همان معنای اسلامیِ خودش قرار میگرفتند و با مردم حرف میزدند.» (۱۳۸۲/۲/۲۰)
این بیان رهبر انقلاب نشان میدهد که نقش امام عسکری(ع) فراتر از پاسخ به پرسشهای فقهی بود؛ ایشان مدیریت جامعهای بزرگ و پرچالش را برعهده داشتند و با هوشمندی تمام، از راههای غیرمستقیم اما عمیق، هدایت امت را پیش میبردند.
شرایط سخت سیاسی ـ اجتماعی
امام حسن عسکری(ع) تنها ۲۸ سال عمر کردند که از این میان، شش سال به امامت گذشت. دوره امامت ایشان مصادف بود با سلطنت خلفای عباسی چون معتز، مهتدی و معتمد که همگی نسبت به اهلبیت(ع) و پیروان آنان سیاستی سرکوبگرانه داشتند. در چنین شرایطی، شیعیان ناچار بودند عقاید خود را پنهان کنند و هرگونه ارتباط مستقیم با امام، تحت نظارت نیروهای حکومتی قرار داشت.
با وجود این، امام عسکری(ع) با سازماندهی دقیق شاگردان و یاران خاص، توانستند شبکهای ارتباطی و تبلیغی را ایجاد کنند که از طریق آن، پیامهای دینی و رهنمودهای سیاسی و فرهنگی به سراسر جهان اسلام منتقل میشد. این شبکه در واقع ادامه و تکامل یافته همان سازمان وکالت بود که از دوران امام صادق(ع) آغاز شده بود.
حجتالاسلام موسوی استاد حوزه علمیه ایلام در گفتوگو با خبرنگار شبستان بیان کرد: امام حسن عسکری(ع) در شرایطی رهبری جامعه شیعه را برعهده داشتند که دستگاه عباسی حتی کوچکترین ارتباطات ایشان را کنترل میکرد. با این وجود آن حضرت با تربیت شاگردان برجستهای همچون علی بن بابویه قمی، احمد بن اسحاق قمی و ابوهاشم جعفری توانستند میراث علمی و معنوی امامت را به نسلهای بعد منتقل کنند. در واقع ایشان علاوه بر حفظ هویت شیعی، زمینهساز دوران غیبت و آمادگی جامعه برای ارتباط غیرمستقیم با امام عصر(عج) شدند.
وی افزود: یکی از بزرگترین دستاوردهای امام عسکری(ع) این بود که توانستند در دل یک پادگان نظامی، حوزهای علمی و معنوی ایجاد کنند که نه تنها احکام فقهی، بلکه اندیشههای عمیق توحیدی و معارف اهلبیت(ع) در آن تدریس میشد. این تلاش، یک معجزه مدیریتی بود که نشان داد حتی در سختترین شرایط هم میتوان هویت دینی را زنده نگه داشت.
شبکهسازی هوشمندانه
یکی از مهمترین روشهای امام حسن عسکری(ع) برای هدایت شیعیان، بهرهگیری از نمایندگان و وکلای مورد اعتماد در مناطق مختلف بود. این افراد رابط میان امام و مردم بودند و علاوه بر انتقال پیامهای دینی، وجوهات شرعی را نیز به محضر ایشان میرساندند.
مریم احمدی کارشناس تاریخ اسلام در تحلیل خود از راهبردهای امام عسکری(ع) گفت: نکته مهم در حیات سیاسی امام عسکری(ع)، استفاده از شیوه شبکهسازی بود. در دورانی که نامهرسانی و ارتباط مستقیم بسیار دشوار بود، حضرت با بهرهگیری از نمایندگان مورد اعتماد در شهرهای مختلف، پیوند شیعیان را حفظ و آنان را در مسیر درست هدایت میکردند. این تدبیر هوشمندانه، نه تنها مانع فروپاشی هویت شیعه در برابر فشار سیاسی و فرهنگی عباسیان شد، بلکه الگویی کارآمد برای مدیریت اجتماعی در شرایط بحرانی به شمار میآید.
او ادامه داد: امام عسکری(ع) از ابزارهای مختلف مانند نامهنگاری، رمزگذاری پیامها و انتخاب افراد امین برای رساندن رهنمودها استفاده میکردند. همین روش سبب شد که با وجود مراقبت شدید حکومت، ارتباط میان امام و پیروان هرگز قطع نشود. اگر این تدبیرها نبود، شیعه در آن دوران سخت دچار تزلزل و پراکندگی میشد.
پیام برای امروز جامعه
امروز نیز در شرایطی که هجمههای فرهنگی و رسانهای گستردهای متوجه جوانان و خانوادههاست، الگوی امام عسکری(ع) در استفاده از ابزارهای موجود برای حفظ هویت دینی، همچنان الهامبخش است. همانگونه که ایشان در دل یک پادگان نظامی توانستند فرهنگ اهلبیت(ع) را زنده نگه دارند، جامعه اسلامی معاصر نیز میتواند با تکیه بر رسانههای نوین و ابزارهای ارتباطی، پیام دین را به نسلهای آینده منتقل کند.
حجتالاسلام سید محمدباقر هاشمی مسئول نهاد رهبری دانشگاه علوم پزشکی ایلام در گفتوگو با خبرنگار شبستان تأکید کرد: پیام امروز امام حسن عسکری(ع) برای جامعه ما، ضرورت حفظ هویت دینی در میان هجمههای فرهنگی و رسانهای دشمن است. همانگونه که آن حضرت در یک پادگان نظامی توانستند فرهنگ اهلبیت(ع) را زنده نگه دارند، امروز نیز جامعه ما باید با استفاده از ابزار رسانه و ارتباطات نوین، آموزههای اسلامی را به نسل جوان منتقل کند.
وی اضافه کرد: امام عسکری(ع) نشان دادند که رهبری الهی تنها محدود به شرایط باز و آزاد نیست. بلکه حتی در شرایط فشار، محدودیت و نظارت شدید هم میتوان پیام حق را منتقل کرد. این درس بزرگی برای ماست که در برابر هجمه دشمنان، ناامید نشویم و از فرصتهای موجود برای تبیین دین بهره بگیریم.
شهادت امام حسن عسکری(ع) در هشتم ربیعالاول، نه تنها یادآور مظلومیت اهلبیت(ع) در برابر ظلم عباسیان است، بلکه فرصتی برای بازخوانی یک تجربه بزرگ تاریخی به شمار میآید. تجربهای که نشان میدهد با ایمان، علم و تدبیر، حتی در سختترین شرایط میتوان شبکهای مؤثر از ارتباطات و تبلیغات دینی را مدیریت کرد و جامعه را از سقوط نجات داد.
امام عسکری(ع) توانستند در زمانی کوتاه، نقشهای بلندمدت برای آینده شیعه ترسیم کنند؛ نقشهای که جامعه را برای دوران غیبت امام زمان(عج) آماده ساخت. امروز نیز امت اسلامی میتواند با الهام از این سیره، در برابر فشارها و چالشهای نوین، مسیر مقاومت و هویتسازی فرهنگی را ادامه دهد.
نظر شما