به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از گیلان، سعید محمدی بفراجرد، کارگردان و مستندساز طی مقاله ای با عنوان بازنمایی ایمان: نقش سینما در شکلگیری و بازتعریف هویت دینی در جامعه معاصر که در اختیار خبرگزاری شبستان قرار داد نوشت:
سینما بهعنوان هنری ترکیبی از تصویر، روایت و صدا، قدرتی بیبدیل در تأثیرگذاری بر ذهن و ضمیر انسان دارد. در جهان معاصر، هویت دینی نهتنها در مناسک فردی بلکه در بازنماییهای رسانهای بازآفرینی میشود. این مقاله با رویکردی تحلیلی و با نگاهی برگرفته از تجربهی زیسته یک فیلمساز، به بررسی نسبت میان سینما و هویت دینی میپردازد. پرسش اصلی این است که چگونه سینما میتواند هم به تقویت هویت دینی کمک کند و هم در صورت استفاده نادرست، موجب تضعیف یا دگرگونی آن شود. یافتههای این تحلیل نشان میدهد که سینما بیش از آنکه صرفاً ابزار سرگرمی باشد، میدان نبردی فرهنگی است که در آن ایمان، باور و معنای زندگی بازنمایی و بازتعریف میشود.
مقدمه
هویت دینی در هر جامعهای بخش جدانشدنی از فرهنگ و زیست جمعی آن محسوب میشود. این هویت، مجموعهای از باورها، ارزشها و آیینهایی است که افراد را در نسبت با خدا، خود و دیگری تعریف میکند. در دوران معاصر، رسانهها بهویژه سینما نقش پررنگی در بازنمایی و بازتعریف این هویت ایفا میکنند. از آنجا که سینما زبانی جهانی دارد و با بهرهگیری از تصویر و روایت، مستقیم با احساس و ناخودآگاه مخاطب ارتباط برقرار میکند، میتواند پلی میان سنتهای دینی و انسان معاصر ایجاد کند.
نسبت سینما و دین
سینما و دین در ظاهر دو قلمرو متفاوتاند؛ یکی هنری مدرن و دیگری نهادی ریشهدار در تاریخ. اما در عمق، هر دو به دنبال معنا دادن به زندگیاند. دین با تکیه بر وحی و ایمان، و سینما با استفاده از روایت و تصویر. هنگامی که این دو به گفتوگو مینشینند، هویتی تازه شکل میگیرد که نه صرفاً دینی سنتی است و نه کاملاً سکولار، بلکه بازتاب تجربه زیسته انسان مدرن در جستوجوی حقیقت است.
تأثیر سینما بر هویت دینی
۱. تقویت ایمان از طریق بازنمایی مثبت:
فیلمهایی که ارزشهای اخلاقی، همدلی، عدالت و امید را محور قرار میدهند، میتوانند مخاطب را به زیست دینی عمیقتر دعوت کنند.
۲. چالش و پرسشگری:
سینما میتواند مفاهیم دینی را به چالش بکشد و پرسشهای تازهای درباره ایمان و معنای زندگی طرح کند. این پرسشگری، اگرچه گاه تهدید تلقی میشود، اما میتواند موجب پویایی و نوزایی هویت دینی گردد.
3. فرهنگسازی و بازتولید آیینها:
با به تصویر کشیدن مناسک و آیینهای دینی در قالبی هنری، سینما به حفظ و انتقال آنها به نسلهای جدید کمک میکند.
4. خطر تقلیل یا تحریف:
در صورتی که دین صرفاً به سطحی از نمادهای مصرفی یا ابزار سرگرمی تقلیل یابد، سینما میتواند به تحریف هویت دینی منجر شود. اینجاست که مسئولیت فیلمساز دوچندان میشود.
بحث و تحلیل (دیدگاه فیلمساز)
از منظر یک فیلمساز، سینما بیش از هر چیز مسئولیت اخلاقی دارد. هر تصویر میتواند ایمان را تقویت یا تضعیف کند. تجربه من در ساخت مستندهای فرهنگی نشان داده که حتی سادهترین روایتهای تصویری از یک آیین محلی میتواند مخاطب را به هویت دینی خود نزدیکتر کند. سینما، اگر با صداقت و عمق ساخته شود، نهتنها سرگرم میکند بلکه لایههای پنهان ایمان و معنویت را در دل تماشاگر زنده میسازد.
نتیجهگیری
سینما بهعنوان هنری جهانی، هم فرصت است و هم تهدید برای هویت دینی. فرصتی برای بازنمایی ایمان در زبانی نو و جهانی، و تهدیدی در صورت غفلت و استفاده ابزاری. مسئولیت فیلمساز در این میان، خلق آثاری است که میان زیباییشناسی هنری و حقیقت دینی توازن برقرار کند. بدین ترتیب، سینما نهتنها ابزار بیان فردی، بلکه میدانی برای حفظ و تقویت هویت دینی در جهان معاصر خواهد بود.
نظر شما