سواحل مکران گنج پنهان اقتصاد ایران

به گزارش خبرگزاری شبستان از زاهدان؛ منطقه آزاد چابهار، به عنوان یکی از مهم‌ترین مناطق استراتژیک ایران، در جنوب شرقی کشور و در کرانه دریای عمان واقع شده است، این منطقه به دلیل موقعیت جغرافیایی منحصر به فرد خود و دسترسی به آب‌های آزاد بین‌المللی، به دروازه طلایی اقتصاد ایران شهرت یافته است.

چابهار با فراهم‌کردن زیرساخت‌های مناسب برای سرمایه‌گذاری و فعالیت‌های تجاری، نقش بسزایی در پیشرفت و توسعه اقتصادی منطقه و کشور دارد، این منطقه نه تنها فرصت‌های شغلی بسیاری ایجاد کرده، بلکه با جذب سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی، به یکی از قطب‌های اقتصادی ایران تبدیل شده است. همچنین، چابهار به عنوان نقطه اتصال کریدور شمال - جنوب، در توسعه تجارت بین‌المللی نقش راهبردی دارد.

چابهار با ظرفیت‌های بالقوه خود، می‌تواند موتور محرک اقتصاد ملی باشد؛ اما دستیابی به این هدف، نیازمند مدیریت پایدار و تلاش برای تأمین امنیت و آرامش در منطقه است. آینده روشن چابهار در گرو تعامل سازنده تمامی ذی‌نفعان برای حفظ این ثبات ارزشمند است.

در عین حال، تغییرات مدیریتی مکرر موجب ایجاد وقفه‌هایی در برخی پروژه‌ها و تصمیم‌گیری‌های راهبردی شده است، نبود ثبات مدیریتی گاه باعث شده تا برخی پروژه‌ها به دلیل تغییر اولویت‌ها نیمه‌کاره رها شوند یا روند پیشرفت آن‌ها کند گردد.

لزوم ثبات مدیریتی برای آینده چابهار
با توجه به موقعیت استراتژیک چابهار و اهمیت آن در توسعه اقتصادی کشور، ضروری است که مدیریت این منطقه بر پایه برنامه‌ریزی‌های بلندمدت و هماهنگی میان مدیران شکل بگیرد. ثبات مدیریتی نه تنها به تکمیل پروژه‌های موجود کمک می‌کند، بلکه اعتماد سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی را نیز جلب خواهد کرد.

تغییرات مدیریتی ۱۰ سال گذشته منطقه آزاد چابهار، علی‌رغم تمامی چالش‌ها، زمینه‌ساز رشد و توسعه نسبی این منطقه شده است؛ اما برای دستیابی به پتانسیل‌های کامل چابهار، نیاز به مدیریت پایدار و تصمیم‌گیری‌های هماهنگ و بلندمدت بیش از پیش احساس می‌شود.
 
بندر چابهار به جهت برخورداری از موقعیت ممتاز در شرق تنگه هرمز و دریای عمان در مسیر خطوط اصلی کشتیرانی به آفریقا، آسیا و اروپا قرار گرفته و به‌عنوان کوتاه‌ترین راه ارتباطی و ترانزیتی کشورهای آسیای میانه و افغانستان به بازارهای خلیج‌فارس، شرق آفریقا و دیگر نقاط جهان مطرح است که باوجود ارتباط با دو بندر گوارد در پاکستان و چابهار در ایران با داشتن موقعیت استراتژیک و مهم، قابلیت تبدیل‌شدن به دروازه شاهراه اقتصادی آسیای میانه «کریدور تجاری شمال - جنوب» را دارد.

بندر چابهار با موقعیت راهبردی شهر چابهار و اهمیت آن در جغرافیای لجستیکی کشورها موجب شده تا دشمن عملاً نتوانند این بندر استراتژیک را تحریم کنند و این، فرصتی خدادادی برای بهره‌گیری مناسب از ظرفیت‌های منطقه آزاد چابهار محسوب می‌شود.

موضوع توسعه مکران به‌عنوان یک «گنج پنهان» و «ثروت عظیم ملی» با تأکیدات رهبر معظم انقلاب از سال ۱۳۸۶ در کانون توجه قرار گرفته مسئولین قرارگرفتن است.

سواحل مکران از مهم‌ترین محورهای پیشران توسعه کشور است و می‌تواند به‌عنوان موتور محرک برای پیشرفت کشور مطرح باشد.

توسعه سواحل مکران مقوله‌ای راهبردی و اساسی برای اقتصاد کشور است، توسعه‌ای که باتوجه‌به مدل اقتصادی کلان تعریف شده برای اقتصاد ایران، از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و باید عملیاتی شود.

گرچه این سواحل ظرفیت‌های بسیاری در بخش‌های مختلف دارد، اما مهم‌ترین ویژگی سواحل مکران این است که این سواحل و بنادر آن، به‌ویژه بندر اقیانوسی چابهار تنها مسیر ورود ایران به آب‌های آزاد جهان و واصل اقیانوس هند و کشورهای آسیای شرقی و هند و چین به آسیای میانه هستند.

برای همین بندر چابهار تنها بندر غیر تحریمی ایران است، چراکه بسیاری از متحدان کشورهای غربی کالاهای تجاری خود را از طریق ایران و این مسیر که هم امن است و هم مقرون‌به‌صرفه، به دیگر کشورهای جهان به‌ویژه آسیای میانه انتقال می‌دهند.

چابهار شاهراه ارتباطی آسیای میانه به بازارهای جهانی
سجاد ملکوتی کارشناس مسائل سیاسی، بیان کرد: سواحل و بنادر نقش به سزایی در اعمال حاکمیت دریایی و احصای توانمندی‌های سواحل به لحاظ توسعه اقتصاد دریا محور دارند.

وی افزود: استفاده پایدار از ظرفیت منابع دریا و سواحل، رشد اقتصادی، بهبود وضعیت معیشت و ایجاد اشتغال و درنهایت افزایش تولید ناخالص داخلی را فراهم می‌کند.

ملکوتی ادامه داد: اهمیت توسعه سواحل مکران از سال ۱۳۸۷ که برای نخستین بار توسط رهبر معظم انقلاب مطرح شد، همواره مورد بحث بوده و همه مسئولان هم به این موضوع پرداختند و نقش آن در توسعه اقتصاد ملی و اثرات آن مورد بررسی قرار گرفته است. در حال حاضر در سواحل مکران برنامه‌های بسیاری به منظور رشد اقتصادی کلان کشور در حال انجام است.

سواحل مکران دروازه صادرات کشور
وی عنوان کرد: سواحل خلیج‌فارس به ویژه سواحل مکران، دروازه صادرات و واردات حجم عظیمی از کالاهای اقتصادی و فراورده‌های انرژی محسوب می‌شوند.

این کارشناس سیاسی خاطرنشان کرد: بی شک موقعیت ژئواکونومیکی سواحل خلیج فارس و منطقه مکران نسبت به آسیای میانه و منطقه قفقاز و نیز موقعیت آن‌ها در قلب مناطق غنی از انرژی‌های فسیلی غرب آسیا و نیز جمعیت انبوه و فراوان کشورهای اطراف این دو منطقه، جایگاه بی‌بدیلی را به آن‌ها در اقتصاد بین‌الملل بخشیده است، به نحوی که فشارها و پیشنهادهای اقتصادی متعددی از سوی قدرت‌های اقتصادی جهان برای دسترسی به این مناطق شکل گرفته است.

وی افزود: لازمه بهره‌گیری مناسب اقتصادی از سواحل مکران، سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها مانند بندرگاه، توسعه شبکه ریل، جاده و فرودگاه و همچنین سرمایه‌گذاری مشترک در این مناطق است.

ملکوتی گفت: بندر مکران می‌تواند تحول اقتصادی و صنعتی بزرگی در سواحل مکران ایجاد کند. از جمله امکان فعالیت مجموعه‌های پترو پالایشی و نفتی در این منطقه که ازنظر حمل‌ونقل و صادرات، ایجاد این بندر کمک شایانی به اقتصاد کشور خواهد کرد.

اهمیت استراتژیک سواحل مکران در توسعه کشور
سعید مقدم کارشناس اقتصادی و مدیر حمل و نقل و ترانزیت منطقه آزاد چابهار بیان کرد: در سال ۱۳۸۷ برای اولین‌بار اهمیت منطقه مکران توسط مقام معظم رهبری مطرح شد و سواحل مکران که به طول تقریباً یک هزار و ۲۰۰ کیلومتر در سواحل جنوبی ایران واقع شده، به دلیل موقعیت جغرافیایی، منابع طبیعی و ظرفیت‌های اقتصادی، به یکی از مناطق کلیدی برای توسعه کشور تبدیل شده است.
 
وی افزود: این سواحل به واسطه برخورداری از ظرفیت‌های ژئوپلیتیک فوق‌العاده اقتصادی، امنیتی، دسترسی، ارتباطات منطقه‌ای و بین‌المللی دارای شرایط بالقوه تولیدکنندگی قدرت در کشور است و به دلیل اینکه سواحل مکران در مسیر کریدورهای ترانزیتی بزرگ دنیا از جمله کریدور شمال - جنوب، کریدور شرق به غرب و مسیر اقتصادی قرار گرفته و منطقه مکران را به عنوان محور ترانزیتی مطرح نموده است و به علت موقعیت راهبردی خود و دستیابی به آب‌های آزاد بین‌المللی، جایگاه ویژه‌ای در مبادلات بین ایران و سایر نقاط منطقه دارد.
 
ظرفیت‌های ژئوپلیتیک و ترانزیتی منطقه مکران
کارشناس اقتصادی در پاسخ به اینکه چگونه می‌توان از منابع نفت و گاز موجود در سواحل مکران برای توسعه صنایع پتروشیمی استفاده کرد، تصریح کرد: قطعاً احداث و توسعه صنایع پتروشیمی، نفت و گاز بر تسریع در توسعه و آبادانی سواحل مَکُران حائز اهمیت است.
 
وی ادامه داد: احداث قطب‌های پتروشیمی و پایانه‌های صادراتی نفت و گاز در سواحل مکران به دلیل نزدیکی به آب‌های آزاد و نزدیکی به بازارهای مصرف و تمرکززدایی این صنایع از حوزه خلیج‌فارس خصوصاً در زمان بحران و استفاده از ظرفیت‌های دریای عمان دارای اهمیت ویژه‌ای هستند که دولت طی سه دهه گذشته توسعه اقتصادی سواحل مکران را در حوزه صنایع سنگین و به‌ویژه حوزه نفت و گاز و پتروشیمی در اولویت برنامه‌ها قرار داده است و با همین رویکرد با تدوین برنامه‌های اجرایی طرح عظیم احداث قطب جدید پتروشیمی در منطقه چابهار و انتقال نفت به جاسک را عملیاتی نموده است.
 
مقدم تشریح کرد: اجرای مگاپروژه‌های صنعتی در منطقه ساحلی مکران با نگاهی به ظرفیت‌های منابع طبیعی کشور و همچنین بهره‌گیری حداکثری از دسترسی به آب‌های آزاد موردتوجه قرار گرفته و همین امر بیانگر این است که یکی از مهم‌ترین مناطق کشور طی دو دهه آینده خواهد بود.
 
راهکارهای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی
کارشناس اقتصادی در پاسخ به اینکه چه سیاست‌هایی برای جذب سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در منطقه مکران مؤثر است، خاطرنشان کرد: امروز، یکی از راه‌های برون‌رفت از شرایط فعلی در زمینه اقتصادی حضور سرمایه‌گذار خارجی است که باید به صورت جدی به آن توجه شود و می‌دانیم اقتصادهایی که به اقتصادهای نوظهور مرسوم هستند تأکید دارند که مسیرهای جدیدی را باز کنند و یکی از بهترین مسیرها در حوزه‌های شرق و غرب و شمال و جنوب، مسیر ایران و سواحل مکران است که می‌تواند نقش کلیدی در این زمینه ایفا کند.

وی افزود: طرح توسعه سواحل مکران در برنامه توسعه کشور از موضوعاتی است که توانسته افق روشنی برای توسعه این سواحل ارزشمند ترسیم کند؛ قطعاً طرح توسعه پایدار سواحل مکران موجب، پویایی و تحرک در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در این منطقه می‌شود و با ایجاد منطقه‌ای امن برای جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی، اشتغال، مبارزه با قاچاق کالا و مواد مخدر و تولید امنیت پایدار را به ارمغان می‌آورد.
 
مقدم اذعان کرد: دولت باید به‌سرعت زیر ساخت‌ها و بسترهای لازم را برای حضور بخش خصوصی در این سواحل فراهم کند و فضای فعالیت برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی از جمله قوانین و مشوق‌های توسعه مکران را برای جذب سرمایه‌گذاران بخش خصوصی در این منطقه تدوین نماید.
 
وی چالش‌های پیشروی توسعه اقتصادی سواحل مکران و مدیریت این چالش‌ها را این‌گونه بیان کرد: ناکارآمدی‌های ناشی از مدیریت ضعیف، تداخل کار دستگاه‌های مختلف و قوانینی که در تضاد با سرمایه‌گذاری هستند، مجموعه‌ای از عواملی است که دست‌به‌دست هم داده‌اند تا مکران گرفتار فقر، عقب‌ماندگی و عدم توسعه شود.
 
مقدم تصریح کرد: این کمبودها باعث محدودشدن سرمایه‌گذاری و رشد اقتصادی در منطقه می‌شود یا بسیاری از مناطق سواحل مکران هنوز با مشکلات اقتصادی و اجتماعی مانند فقر و بیکاری دست‌وپنجه نرم می‌کنند و حل این مشکلات نیازمند توجه ویژه از سوی دولت و سرمایه‌گذاری‌های هدفمند است.
 
وی گفت: با عنایت به ظرفیت‌های بالقوه سواحل مکران و نقش آن در اقتصاد دریا محور، پیشنهاد می‌گردد، سیاست‌گذاری و مدیریت سازمان‌های موازی در برنامه جامع مذکور که هم باعث عدم استفاده بهینه از اقتصاد دریا و در برخی مواقع نیز منجر به تضارب و تقابل منافع سازمانی و بین‌بخشی شده است؛ در یک ارگان واحد تجمیع شده و به صورت واحد زیر نظر رئیس‌جمهور، به‌عنوان یک معاونت مستقل سازمان‌دهی شوند و در محدوده مناطق آزاد حفظ مدیریت یکپارچه و اجرای قوانین و مقررات مناطق آزاد و اجرای بند الف ماده ۶۵ قانون احکام دائمی توسعه کشور اجرایی گردد.

چابهار و سواحل مکران با موقعیت استراتژیک و ظرفیت‌های منحصر به فرد خود، نقش کلیدی در توسعه اقتصادی ایران و ارتباطات بین‌المللی ایفا می‌کنند.

با وجود اهمیت بالای این منطقه، دستیابی به توسعه پایدار و بهره‌گیری کامل از ظرفیت‌های آن نیازمند ثبات مدیریتی، برنامه‌ریزی بلندمدت و تعامل سازنده میان مسئولان و سرمایه‌گذاران است. تقویت زیرساخت‌ها، امنیت و حمایت از پروژه‌های کلان می‌تواند این منطقه را به موتور محرک اقتصاد ملی و دروازه‌ای به سمت رشد و پیشرفت تبدیل کند.