به گزارش خبرنگار خبرگزاری شبستان از استان کرمانشاه، مسجد نه فقط محراب و منارهای بر پیکره شهر که تپش قلب محلهای است که در آن گفتگو، همدلی و همسایگی جاری است. آوای مؤذن که در کوچهها میپیچد، رشتهای نامرئی از پیوند ایجاد میکند؛ رشتهای که خانوادهها را کنار هم مینشاند و دلهای پراکنده را به هم متصل میسازد.
ریشههای پیوند در معماری و تاریخ
مطالعات جامعهشناسی شهری حاکی است که در بافتهای سنتی ایران، مسجد جایگاهی فراتر از عبادتگاه داشته است. دادههای مرکز پژوهشهای علوم اجتماعی نشان میدهد که ۷۲ درصد تعاملات اجتماعی روزمره در محلات قدیمی، در حیاط یا اطراف مسجد شکل گرفته است. این آمار گواهی است بر آنکه پلان مسجد با حیاط مرکزی، ایوانها و شبستانهای باز، بستری طبیعی برای مواجهه چهرهبهچهره و شکلگیری اعتماد میان خانوادهها فراهم کرده است.
مسجد؛ سرمایه اجتماعی زنده
نظریهپردازان سرمایه اجتماعی مانند رابرت پاتنم معتقدند مکانهایی چون مسجد با فراهم کردن «فضای عمومی امن» باعث افزایش رفتارهای همیارانه و کاهش انزوای خانوادگی میشوند. در ماه رمضان، مراسم جمعی افطاری، حلقههای قرآن پیش از نماز صبح و حتی نشستهای خودجوش کمک به نیازمندان، نمونههایی از بازتولید این سرمایه معنوی و اجتماعیاند.
زبان ادبی محله
شاعران معاصر، مسجد را «آغوش باز همسایگی» نامیدهاند. یکی از اهالی قدیمی محله فیضآباد کرمانشاه در گفتوگویی با شبستان میگوید: «مسجد ما مثل دفتر خاطرات محله است؛ تولدها، عروسیها، ختمها و حتی آشتیدادن دو خانواده، همه اینجا رقم میخورد.» این خاطرهگو، بیش از آنکه تعریف کند، تصویری میسازد که شنونده را به صحن کاشیکاریشده مسجد میبرد.
نقش مسجد در بحرانها
در زلزله ۱۳۹۶ سرپلذهاب، نخستین جایی که چادرهای امدادی برپا شد، محوطه مسجد جامع شهر بود. پژوهشهای مدیریت بحران تأیید میکند که مساجد به دلیل اعتماد بالای مردم به متولیانشان، سریعتر از هر نهاد دیگری میتوانند شبکه توزیع کمکهای مردمی را فعال کنند.
چالشها و آینده
کارشناسان امور فرهنگی هشدار میدهند که اگر مساجد کارکردهای متناسب با نسل جدید از کلاسهای مهارتافزایی تا فعالیتهای فرهنگی چندرسانهای نداشته باشند، نقششان در پیوند خانوادهها کمرنگ میشود. پیشنهاد آنها، بازطراحی برنامههای مسجد حول محور «گفتوگوی بیننسلی» و «مسئولیت اجتماعی محله» است.
مسجد، آینه تمامنمای پیوند خانههاست؛ از کودکی که در کلاس قرآن کنار همسالانش میخندد تا پیرمردی که پس از نماز مغرب روی پله مسجد با همسایهاش از احوالات خانه میپرسد. هر اذان، فرصتی است برای تجدید این میثاق اجتماعی و هر گام به سوی مسجد، نخ تازهای بر تار و پود همدلی محله.
نظر شما