«هوشنگ جاوید»، نویسنده و پژوهشگر آیینهای ایرانی در گفتوگو با خبرنگار فرهنگی خبرگزاری شبستان با اشاره به مفهوم وطن در بزنگاههای تاریخی ایران، گفت: در تاریخ ایران، نمونههای بیشماری از فداکاری و ایستادگی در برابر تجاوز و تهدید وجود دارد که ریشه در فرهنگ ایرانی دارد. شاهنامه فردوسی، بهعنوان کارنامه بزرگ ملی، مهمترین منبع برای شناخت این تاریخ است.
وی افزود: نمونهای از این مقاومت در داستان ضحاک در شاهنامه روایت شده است؛ دو آشپز به نامهای «کرمایل» و «هرمایل» در دربار ضحاک، با آزاد کردن یکی از دو جوانی که برای خوراک ضحاک قربانی میشدند، نیمی از قربانیان را نجات میدادند. فردوسی با اشاره به آنکه نجاتیافتگان به شبانی روی آوردند، نشان میدهد چگونه نهادهای اجتماعی و فرهنگی از دل بحران شکل گرفتهاند.
جاوید ادامه داد: «قیام کاوه آهنگر نیز نمونهای دیگر از مقاومت ملی است که با پشتیبانی تمام اقشار جامعه منجر به پیروزی فریدون بر ضحاک شد. فریدون پس از پیروزی تأکید میکند که هرکس باید به کار خود بازگردد و از سهمخواهی پرهیز کند؛ چرا که مهمترین وظیفه، پاسداشت فرهنگ ایرانی است.
این پژوهشگر با اشاره به نقش «شیخ نجمالدین کبری» در برابر حمله مغول گفت: مغولها برای حمله به شهر، به شیخ نجمالدین پیغام میفرستند تا از شهر خارج شود. اما او که خود را دلداده مردم میداند، از ترک شهر امتناع میکند و تا لحظه شهادت با تمام وجود از شهر دفاع میکند. این نمونهای بارز از وفاداری به مردم و وطن است.
جاوید همچنین از شخصیت تاریخی «سیده ملک خاتون»، مادر آخرین حاکم آلبویه، یاد کرد و گفت: او با نگارش نامهای هوشمندانه به «محمود غزنوی»، او را از حمله به ری منصرف کرد. در حالی که پسرش پس از رسیدن به قدرت، خود زمینه سقوط را فراهم کرد. امروز مدفن ملک خاتون در میدان خراسان تهران قرار دارد که زمانی محل زیارت مردم و مکانی فرهنگی و مذهبی محسوب میشد.
وی افزود: سازمان میراث فرهنگی و وزارت اوقاف باید در معرفی چنین شخصیتهایی که الگویی از مقاومت زن ایرانی هستند، اهتمام داشته باشند. هنوز هم در کشور ما کنفرانسهایی در راستای شناساندن این زنان فرهیخته برگزار نمیشود. اگر نسل جوان با چنین الگوهایی آشنا شوند، به سراغ نمونههای خارجی نمیروند.
همبستگی در بحران، بخشی از فرهنگ ایرانی
هوشنگ جاوید با اشاره به تجربههای تاریخی همبستگی ایرانیان در دوران بحران، خاطرنشان کرد: در طول تاریخ، دو ویژگی همواره در مردم ایران مشهود بوده است: کمک به یکدیگر و مهربانی. در حمله مغول، یأس فراگیر شد، اما مردم با شاهنامهخوانی، ایجاد متون حماسی مانند «حملهنامهها» و دلدادگی به فرهنگ و مذهب، روحیه مقاومت را تقویت کردند. نمونه بارز آن سرایش «حمله حیدری» بود که به ایجاد روحیه دلاوری در میان مردم کمک کرد.
وی تصریح کرد: فردوسی در شاهنامه میگوید: دلیری ز هشدار بودن بود؛ یعنی هوشیاری و دلاوری باید همزمان باشد. او همچنین تأکید میکند که گریز از مسئولیت، منجر به ننگ است. این آموزهها در همه مقاطع تاریخی راهگشا بودهاند.
جاوید در ادامه گفت: در دوران جنگ تحمیلی نیز شاهد همبستگی و مشارکت زنان و مردان در حمایت از رزمندگان بودیم. زنان محله با هزینه شخصی برای جبهه لباس میبافتند و ارسال میکردند. این روحیهای است که باید حفظ و تقویت شود.
مردم، در بحرانها همواره پیشقدم بودهاند
وی با اشاره به رفتار مردم در دوران کرونا و نیز در بحران اخیر جنگ ۱۲ روزه، گفت: بر خلاف برخی رفتارهای ناپسند، مردم ایران در بسیاری از مواقع، مثل همین تجاوز رژیم صهیونیستی به کشورمان حتی در دوره کرونا مهربانی و همراهی را به نمایش گذاشتهاند. از اهدای غذا و آب به آوارگان تا باز کردن درب هتلها توسط ورزشکاران همچون سردار آزمون در گنبد؛ این رفتارها باید توسط نهادهای فرهنگی مورد توجه قرار گیرد و برای نسل جدید بازگو شود.
جاوید افزود: اکنون زمان آن رسیده که مدیران فرهنگی کشور به این سجایای اخلاقی توجه ویژهای نشان دهند. آنچه امروز مردم را بیش از همه آزار میدهد، مسائل معیشتی است. چرا باید در چنین وضعیتی قیمت برنج که کالای اساسی است، تا این حد افزایش یابد؟ باید با عاملان این گرانی برخورد جدی صورت گیرد.
او در پایان تأکید کرد: فرهنگ ایرانی همواره ستون فقرات هویت ملی بوده است. برای حفظ انسجام ملی، بازگشت به مفاهیم ریشهدار مانند همبستگی، دلیری و وفاداری به وطن ضروری است. این وظیفه نهادهای فرهنگی، آموزشی و رسانهای است که این گنجینهها را زنده نگاه دارند.
نظر شما