حجت الاسلام دکتر «علیرضا پیروزمند» در گفتگو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری شبستان ضمن تشریح «نقش و نوع تاثیرگذاری آیین عزاداری در فرهنگ» اظهارداشت: ما در عرصه فرهنگ، لایه ای داریم به نام «فرهنگ عمومی» یعنی بخشی از فرهنگ که عموم مردم آن را ایجاد می کنند و به آن نیاز دارند؛ مانند صداقت، امانت، وفاداری، احسان و ...که در رفتارعمومی مردم با یکدیگر، این موارد از مصادیق مثبت رفتار عمومی است و مواردی از قبیل قانون شکنی، کمکاری، مسئولیت گریزی و ... از مصادیق منفی رفتار عمومی محسوب می شود.
قائم مقام رئیس فرهنگستان علوم اسلامی تصریح کرد: آنچه فرهنگ عمومی در قالب آن جلوه می کند موضوع «سبک زندگی» است. بحث «سبک زندگی» به این موضوع می پردازد که الگوهای رفتاری مردم در قبال هم چگونه است؟ حالا یا به عنوان عضو یک خانواده، یا به عنوان یک شهروند یا در قالب های دیگری که این رفتار یا سبک زندگی شکل می گیرد.
«عزاداری»؛ فرهنگ اصیل اسلامی را حفظ کرده و پیش برده است
عضو هیأت علمی دانشگاه دفاع ملی خاطرنشانکرد: با این توضیح،میتوان گفت مسئله عزاداری به ویژه عزاداری حضرت سیدالشهدا علیه السلام نقش پررنگی در«توازن بخشی»، «آرامش بخشی»، «هویت بخشی» و «جهت دهی» به سبک زندگی عمومی مردم دارد.
حجت الاسلام دکتر پیروزمند در توضیح این مطلب گفت: ما در قالب عزاداری، در واقع یک نوع رابطه معنوی با اولیای الهی را تجربه می کنیم و در قالب این ارتباط با اولیای الهی و به بهانه تقویت این ارتباط، مناسکی شکل می گیرد مانند همین مراسم دهه محرم، هیئات، دسته جات و... اما برای امکان پذیری این مراسم ها (فراهم کردن زمینه برای برپایی این مراسم ها) اتفاقات بیشماری رخ می دهد که باید دیده شود. به عنوان مثال وقتی یک هیئت پنج هزار نفری برپا می شود غیر از مردمی که در مراسم شرکت می کنند و غیر از افرادی که روی صحنه، جلسه را اداره می کنند، ارتباطات، اتفاقات و پشتیبانی های بسیاری قبل و بعد از آن رخ می دهد تا این مجالس برپا شود. وقتی مجموعه این رویدادها و سپس مجموعه ارتباطاتی که میان خود مجالس مذهبی و عزاداری برقرار می شود، همچنین تاثیر متقابل مثبتی را که آنها بر هم دارند، در نظر بگیریم متوجه می شویم شعاع تاثیرگذاری آنها در اصلاح فرهنگ عمومی و تقویت فرهنگ عمومی ِ مثبتِ بر مدار محبت اهل بیت علیهم السلام به چه میزان است؟ و این طبیعتا یک تاثیر شگرف است که در طول تاریخ ریشه داشته و فرهنگ اصیل اسلامی را حفظ کرده و به پیش برده است.
قائم مقام رئیس فرهنگستان علوم اسلامی خاطرنشان کرد: بنابراین عزاداری ها نمادِ جریان بخشی ِدلدادگی به ولی خدا و اظهار توّلی نسبت به ولی خدا و اظهار تبرِّی از دشمنان آنهاست که یک تجلی جمعی پیدا می کند و در این تجلی جمعی، «سبک زندگی» متناسب با خود را به وجود می آورد. تاثیراتی که این «سبک زندگی ویژه» ایجاد می کند تنها در محدوده مجالس عزاداری نیست، بلکه کسی که اهل هیئت می شود کسی که اهل اشک بر حضرت سیدالشهدا علیه السلام می شود، سایر رفتارهای او نیز از این ویژگی، اثر می پذیرد یعنی سعی می کند در سایر اجزا، اضلاع و موضوعات و مصادیق سبک زندگی هم به گونه ای رفتار نکند که دوستان اهل بیت(ع) را آزرده و دشمنان آنها را شاد کند.
عامل حرکت در مسیر اصلاح عمومی جامعه به سوی عبودیت
عضو هیأت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی تصریح کرد: این تبرّی و توّلی که بر محور فرهنگ اهل بیت علیهم السلام شکل گرفته، به تدریج سایهاش بر سایر اضلاع زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی فرد نیز می افتد و باعث می شود فرهنگ عمومی جامعه ارتقا یافته و در نهایت سلامت فرهنگی جامعه تضمین شود.
حجت الاسلام دکتر پیروزمند در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا موضوع عزاداری در طول تاریخ خود شاهد فراز و فرودهایی نیز بوده یا خیر؟، گفت: اصل اقامه عزا برای اهل بیت علیهم صلوات الله به ویژه برای حضرت سیدالشهدا علیه السلام با هدایت شخص آنها اتفاق افتاده است. یعنی در محضر شخص اهل بیت(ع)، مجالس عزا برپا می شده است و ایشان همواره شیعیان را برای برپایی چنین مجالسی تشویق می کردند، به این دلیل که متوجه بودند این رودخانه وقتی جاری باشد می تواند سیل بیافریند - البته سیلی مثبت در مسیر اصلاح عمومی جامعه به سمت عبودیت خداوند متعال و جلوگیری از نفوذ فرهنگی دشمنان اهل بیت(ع). بنابراین اصل مسئله عزاداری همواره وجود داشته اما دو عامل باعث شده در طول تاریخ تغییراتی در آن اتفاق بیفتد؛ نخست اینکه عزاداریها متناسب با ابتکارات یا سلایق قومی و بومی در جغرافیاهای مختلف، شکل های مختلف به خود گرفته است یا در طول زمان، شکلها و شیوههای جدیدی یافته یا ممکن است برخی شکلها و شیوهها، بیشتر مطلوب واقع شده باشد.
نقش قبض و بسط های سیاسی در عزاداری
وی تاکید کرد: شکل عزاداری چیزی نبوده که مورد تصریح و نصّ اهل بیت علیهم السلام باشد به این معنا که شیوه عزاداری خاصی را مشخص کرده باشند. البته مسلما یک قدر متیقّنی داشته اما تنوع بخشی آن، به سلیقه خود مومنین در طول تاریخ اتفاق افتاده است. بنابراین یک وجه فراز و فرود در مراسم عزاداری این است. البته همواره باید مراقبت شود که قرین با خرافات نگردد و کارهایی که وهن اهل بیت(ع) است در عزاداری وارد نشود.
عضو هیأت علمی فرهنگستان علوم اسلامی خاطرنشان کرد: جهت دیگری که فراز و فرودها را شکل داده قبض و بسطی بوده که در شرایط سیاسی روی می داده است. به عنوان مثال در ایران ما زمان رضاخان برگزاری مجالس عزای سیدالشهدا(ع) و اهل بیت(ع) ممنوع بوده اما امروز امر ممدوحی است و تشویق و حمایت می شود و خود مردم هم مشتاقانه سرمایه گذاری می کنند. بنابراین قبض و بسط سیاسی که در جامعه اتفاق افتاده باعث شده برای عزاداری شکل های مختلفی به وجود بیاید. شاید زمانی عزاداری محدود شده ولیکن هیچ وقت قطع نشده و شکل های متنوع به خود گرفته است. گاهی هم این شکل ها در شأن مجلس اهل بیت(ع) نبوده و معمولا این شکل ها تداوم تاریخی پیدا نکرده اند مگر در موارد خاصی که سیاست هایی پشت آن بوده است.
نظر شما