به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، مسجد، در ذهن بسیاری، خاطرهای جمعوجور از کودکی است؛ نماز مغرب با پدر، افطاری ساده، صوت مؤذن محله و عطر خاک مهر. اما همین خانههای خدا، که زمانی قلب تپنده محله بودند، امروز در آستانه فراموشی ایستادهاند؛ آن هم از دل ازدحام مشغلهها، پیچیدگی زیستمدرن و نبود تصویر روشنی از کارکرد امروزینشان.
بازخوانی جایگاه مسجد، ضرورتی است که از متن زندگی مردم برمیخیزد. همان مسجدی که روزی نقشههای انقلاب را در شبهای تار میکشید و در روزگار اپیدمی، آغوشش را به روی بیماران و مستمندان گشود، حالا میتواند جبههای دیگر را نیز سامان دهد؛ جبههای که سنگرش، روشنگری است و سلاحش، تبیین.
در روزگاری که پیچیدگی تهدیدات فرهنگی، اجتماعی و حتی امنیتی علیه جوامع اسلامی افزایش یافته است، نهادهای ریشهداری چون مسجد، که سابقهای دیرپا در بسیجگری اجتماعی، معنوی و سیاسی دارند، بار دیگر مورد توجه متفکران و دغدغهمندان قرار گرفتهاند.
حجتالاسلام محمدرضا خادم، امام جمعه دراک، با نگاهی تحلیلی، به این مسأله پرداخته و خواستار احیای نقش تاریخی و تمدنی مساجد شده است؛ نقشی که هم در انقلاب اسلامی و هم در بحرانهای معاصر مانند همهگیری کرونا، تجربهای موفق از آن به ثبت رسیده است.
مسجد؛ مرکز آمادگی مردم در برابر تهدیدات نرم و سخت
امام جمعه دراک در سخنان خود، مسجد را «مرکز معنویت و معرفت» و در عین حال «محل آمادگی مردم در برابر تهدیدات دشمن» خواند. این تعبیر، ریشه در نگاه عمیق و جامعنگر اسلام به کارکرد نهاد مسجد دارد؛ جایی که نماز و عبادت، در کنار اجتماع مؤمنان و سازماندهی امور مردم، از دیرباز در هم تنیده بودهاند.
یکی از محوریترین تأکیدات امام جمعه دراک، تبدیل مساجد به پایگاههای «جهاد تبیین» است؛ مفهومی که مقام معظم رهبری نیز در سالهای اخیر آن را بارها بهعنوان یک وظیفه قطعی بر دوش نهادهای مردمی و رسانهای نهادهاند.
به باور حجتالاسلام خادم، همانگونه که در دوران انقلاب اسلامی مساجد بهعنوان محور ساماندهی نیروهای انقلابی عمل کردند و در دوران کرونا نیز محملی برای خدمات اجتماعی و امداد مردمی بودند، اکنون نیز لازم است این پایگاه مردمی به سطحی بالاتر از حضور عبادی صرف ارتقا یابد.
جهاد تبیین؛ رسالت مغفول مانده مساجد
یکی از محوریترین تأکیدات امام جمعه دراک، تبدیل مساجد به پایگاههای «جهاد تبیین» است؛ مفهومی که مقام معظم رهبری نیز در سالهای اخیر آن را بارها بهعنوان یک وظیفه قطعی بر دوش نهادهای مردمی و رسانهای نهادهاند. به گفته او، مساجد باید با روشنگری دقیق، زمینه خنثیسازی توطئههای تبلیغاتی و شناختی دشمن را فراهم کنند.
در واقع، تبیین در گفتمان اسلامی تنها به معنای انتقال اطلاعات نیست؛ ناظر بر شفافسازی آگاهانه، روایتسازی درست و دفاع از حقیقت در میدان نبرد ادراکی است. بر این اساس، مسجد بهمثابه محوریترین نهاد مردمی در بافت محلهها، میتواند نقشی تعیینکننده در این میدان ایفا کند.
احیای کارکردهای اجتماعی مسجد؛ ضرورتی برای امروز
حجتالاسلام خادم، در ادامه، به حوزههای مهمی اشاره میکند که باید به محور فعالیتهای مسجد تبدیل شوند؛ از جمله آگاهیبخشی، حمایت معیشتی، امنیت محله، امداد و نجات و حتی خدمات درمانی. چنین تنوعی در کارکرد، نشاندهنده نگاه تمدنی به مسجد است؛ نگاهی که از محدود شدن آن به مراسم عبادی صرف پرهیز دارد.
وی با تأکید بر لزوم تجهیز مساجد، خواستار آن شد که امکانات لازم برای ایفای نقش چندگانه فراهم گردد تا مسجد بتواند در سطح هر محله بهعنوان «مرکز آمادگی مردمی» ایفای نقش کند.
وی با تأکید بر لزوم تجهیز مساجد، خواستار آن شد که امکانات لازم برای ایفای نقش چندگانه فراهم گردد تا مسجد بتواند در سطح هر محله بهعنوان «مرکز آمادگی مردمی» ایفای نقش کند.
جوانان و شور اجتماعی؛ عنصر مغفول یا سرمایه تمدنساز؟
امام جمعه دراک همچنین بر ضرورت حضور جوانان در سنگر مسجد تأکید کرد و گفت: «مساجد باید با شور و هیجان و حضور مردم، به سنگر مقاومت تبدیل شوند». این سخن، بر اهمیت سرمایه اجتماعی نسل جوان در تداوم نقشآفرینی مسجد اشاره دارد؛ نسلی که اگر بهدرستی جذب و هدایت شود، میتواند بار دیگر روح انقلاب را در کالبد محلات بدمد.
این فراخوان، در تقابل با فضای انزواگرایانه و گاه فرسوده برخی مساجد، دعوتی است به بازسازی فیزیکی و محتوایی آنها، بهگونهای که نسل جوان در آن احساس هویت و اثرگذاری کند.
بازگشت مسجد به جایگاه تمدنی خویش
سخنان حجتالاسلام خادم را میتوان تلاشی برای بازتعریف نقش مسجد در زیستبوم فرهنگی و اجتماعی امروز ایران دانست؛ تلاشی که اگر با اراده جمعی مدیران فرهنگی، هیئتهای امنا، جوانان مؤمن و اهالی محله همراه شود، میتواند مسجد را از یک نهاد کمتحرک به یک سنگر تمدنساز، مردمپایه و آیندهنگر بدل سازد.
بدون تردید، تحقق این چشمانداز، نیازمند تدبیر، تجهیز و تحول فکری است؛ اما آنچه مسلم است، در سایه تهدیدات چندلایه امروز، دیگر نمیتوان به نقش سنتی مسجد اکتفا کرد. مسجد فردا، یا محور بیداری است یا منزوی در هیاهوی زمان.
نظر شما