حجت الاسلام هادی عجمی، پژوهشگر و استاد حوزه علمیه در گفتگو با خبرنگار فرهنگ و اجتماع خبرگزاری شبستان با بیان اینکه «هویت دهی» یکی از شاخص های مهم تربیت انسان است؛ اظهار کرد: قرآن کریم هم متعدد و از راههای مختلف سعی در تقویت هویت عبادی و تعبدی ما مسلمانان دارد. خداوند متعال در آیه ۵۶ سوره زاریات می فرماید: «وَ ما خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الْإِنْسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ» (و جن و انس را نیافریدم مگر برای آنکه مرا عبادت کنند.) در واقع ابعاد مختلف انسان را با هدف هویت دهی بیان می کند. در سیره تربیتی اهلبیت (ع) هم هویت دهی جایگاه بسیار مهمی دارد که بخشی از آن شامل الگو دهی و در بخش دیگر با ابزارها و روش های تربیتی تشویق و تنبیه به هویت دهی افراد می پردازند.
وی بر لزوم پرداخت مستقیم به بحث هویت ملی تاکید کرد و افزود: خود به این تجربه رسیدم که پرداختن به بحث «هویت» مهمتر و تاثیرگذارتر از پرداختن به خود مساله است، هر چند آن هم در جای خود حائز اهمیت میباشد؛ چون در بیشتر مواقع دیده شده، وقتی مستقیم به بحث هویت می پردازیم، پاسخ بیشتر مسایل موجود در جامعه هم داده میشود؛ چرا که داشتن هویت به حل بسیاری از مسایل و مشکلات جامعه می انجامد و فرد بی هویت احساس ناپایداری و عدم تعلق به ارزش ها و باورهای کشور خود می کند که این مساله سر منشاء مسایل زیادی در کشور می شود.
نقش مهم «هویت» در انسان سازی
حجتالاسلام عجمی ادامه داد: امام هادی(ع) میفرماید: «مَن هانَت عَلَیهِ نَفسُهُ فَلا تَأمَن شَرَّهُ؛». (هر که نفس خود را سبُک شمارَد، از گزند او ایمن مباش) . بر همین اساس است که هویت افرادی که به زندان می روند ضربه می خورد و این ضربه باعث می شود که دوباره و این بار راحت تر و آسان تر مرتکب جرایم مختلف شوند؛ بنابراین «هویت» نقش مهمی در انسان سازی دارد که باید تقویت آن مورد اهتمام و توجه بیشتر مسئولان و مبلغان دینی قرار گیرد.
این استاد حوزه، بر هویت اجتماعی اشاره کرد و گفت: بخشی از معضلات فرهنگی جامعه ما را توجه جوانان به فرهنگ غربی تشکیل می دهد. بسیاری از افراد در کشور ما مصرف کننده رسانه های غربی هستند؛ یعنی اگر فضای مجازی را یک بُعدی از زندگی انسان در نظر بگیریم؛ این افراد در ساعاتی از روز تبدیل به شهروند غربی می شوند و گویا که در امریکا زندگی می کنند؛ به طوری که با قوانین آنجا به تروریست نگاه می کنند و با قوانین آنها به زیبایی، زشتی و حجاب مینگرند؛ بنابراین طبیعی است که هویت خود را هم از آنجا درک و برداشت نمایند.
مواجهه جامعه با یک «گسست هویتی»
وی در ادامه بیان کرد: بنابراین ما در حال حاضر با یک «گسست هویتی» مواجهیم به خصوص در افرادی که از رسانههای غربی بیشتر استفاده میکنند؛ آمارها نشان می دهد معضلاتی مانند طلاق در این خانواده ها بیشتر است؛ چرا که این گروه از افراد دیگر تعهد به یک نفر را جزو هویت خود نمیبینند و یک زندگی و عادات شخصی را اهداف خود در نظر می گیرند لذا طلاق برایش بسیار ساده و عادی تلقی می شود ضمن اینکه نگاهش به زندگی، همسر و فرزند هم تغییر میکند. در بعُد اجتماعی هم از تعلقش به کشور کاسته می شود که بروز و ظهورش در مهاجرت و امثالهم قابل مشاهده است. متاسفانه برخی افراد درس میخوانند و به دانشگاه می روند که مهاجرت کنند؛ یعنی آرمان شهر و هویت خود را در زندگی غربی می بینند؛ البته در مواجهه مصرف رسانه ای مردم کار زیادی نمی توانیم انجام دهیم؛ چراکه فیلترینگ به مرور اثرات خود را از دست می دهد و دولتها هم فیلترینگ را کامل اجرا نمیکنند.
کوتاهی آموزش و پرورش درهویتدهی به دانشآموزان
این پژوهشگر با ابراز تاسف از کوتاهی وزارت آموزش و پرورش در هویت دهی به دانش آموزان اظهار کرد: متاسفانه آن چه که باید در این زمینه به بچه ها آموزش داده شود، چیز خاصی صورت نگرفته است؛ چون نظام آموزشی ما بیشتر بر پایه شناخت استوار شده؛ به این صورت که کتاب و سرفصل می دهند، معلم فقط تدریس می کند البته از بعُد شناختی بد نیست، مساله اینجاست که انسان فقط در بعُد شناختی خلاصه نمیشود، بعُد گرایش و عواطف هم مهم است و باید مورد توجه قرار گیرد؛ ما باید «عواطف هویت گرایی» را در مدارس تقویت کنیم. عواطف هویتگرایی به احساسات و عواطفی اشاره دارد که فرد در نتیجهٔ درک و احساس تعلق به یک گروه یا هویت خاص تجربه میکند. این احساسات میتواند شامل افتخار، تعلق، خشم، نفرت، ترس و یا ترکیبی از این موارد باشد. این عواطف نقش مهمی در شکلگیری و حفظ هویت فردی و گروهی دارند.
حجت الاسلام عجمی ادامه داد: ِصرف اطلاعات دادن در خصوص اینکه آمریکا در کشور ما چیکار کرده یا کاپیتالسیون چیست، تعلق صد در صد در بچه ها ایجاد نمی شود؛ بنابراین تعلقات عاطفی را باید تقویت کرد. راهیان نور، برگزاری جشن های ملی و مناسک دینی در مدارس نقش مهمی در تقویت عواطف هویتی نوجوانان و جوانان دارند.
تشکیل کمیسیونی برای تقویت هویت ایرانی اسلامی در مدارس
وی بر لزوم تشکیل کمیسیونی برای تقویت ابعاد گرایشی و عاطفی هویت ایرانی اسلامی در مدارس تاکید کرد و افزود: مشکل ما در بعُد شناختی است؛ چون گاهی مواقع برخی معلمان ضمن احترامی که برای قشر فرهنگیان قائل هستیم در بعُد هویتی خود دچار مشکل هستند که آن را به دانش آموزان هم انتقال می دهند که این مساله باید حل شود البته ناگفته نماند که عمده معلمان کشورمان هم از هویت و عرق ملی بالایی برخوردارند. بنابراین ما نه تنها در زمینه شناختی با مشکل روبرو هستیم بلکه در حوزه آموزش معلمان هم مشکل داریم.
این استاد حوزه با بیان اینکه رسانه را نمی توانیم کنار بگذاریم تصریح کرد: باید بعُد «هویت ملی» را در رسانه های خود تقویت کنیم. استفاده از پرچم ایران در برنامه ها و فیلم ها در تقویت هویت ملی جامعه بسیار موثر است. در فیلم های امریکایی عمدتا استفاده از پرچم امریکا یکی از سکانس های تکراری با هدف هویت دهی به جوانانشان است؛ در حالی که این مهم در کشور ما بسیار کمرنگ است و فقط به چند پرچم در روز ۲۲ بهمن خلاصه می شود. به عنوان نمونه می توانیم پرچم کشورمان را در فیلم هایی مانند پایتخت که می تواند با عموم مردم ارتباط بیشتری برقرار کند نمایش دهیم.
وی با اشاره به اینکه تقویت هویت ملی و فرهنگی نقش مهمی در کاهش آسیبهای اجتماعی دارد اظهار کرد:هویت انسان دو رو دارد؛ وقتی هویت لازم در فرد ایجاد و تقویت نشود، سپاه شیاطین (انس و جن) جایگزین آن می شود. انسان هویت و تعلق هویتی را دوست دارد و به دنبال آن است؛ کسی که به دنبال فرهنگ غربی است بایسته های آن فرهنگ برایش مهم است لذا مهمترین آسیب اجتماعی یک جامعه تغییر هویت آن می باشد.
این پژوهشگر با بیان اینکه ما در بخش سیاست گذاری هویت فرهنگی مشکل داریم گفت: ما در بسیاری مواقع آن قدری که در «مسایل» سرمایه گذاری می کنیم در هویت دهی سرمایه گذاری نمی کنیم؛ قطعا ما باید ۱۰ برابر کاری که الان برای نماز انجام می دهیم، تلاش نماییم. لذا مبلغان و سخنرانان دینی و مسئولان فرهنگی ما باید بعُد هویت دینی و فرهنگی جامعه را تقویت و پر رنگ کنند. پرداختن مستقیم به هویت بهتر و تاثیرگذارتر از پرداختن به خود مساله است هر چند پرداختن به مساله هم در جای خود اهمیت دارد؛ اما در خیلی اوقات وقتی به یک سری از زمینه ها پرداخته شود، موفقیت بیشتری حاصل می شود.
وی ادامه داد: یکی از زمینه های بسیار مهم «هویت سازی» است؛ بنابراین سبد هویت سازی در برنامه های فرهنگی ما از من مبلغ، معلم و امثالهم باید بیشتر شود؛ شاید پرچم ایران کارکرد تربیتی زیادی داشته باشد اما اصلا از کارکرد آن خبری نداریم. در بعضی جوامع تقویت کردن برخی سنت ها و جشن های ملی در هویت دهی یک جامعه بسیار تاثیرگذار است؛ مانند یلدای ایرانیان که اگر تقویت نشود، هالیوود جایش را می گیرد. اگر «هویت دهی» کلید واژه می شد، آن وقت می توانستیم برایش برنامه ریزی کنیم؛ ولی چون نشده در این زمینه دچار مشکل هستیم.
نظر شما