به گزارش خبرگزاری شبستان از فارس، محرم فرصتی استثنایی برای بازنگری در لایههای درونی انسان و بازآفرینی ارزشهایی چون ایستادگی، معناجویی، همبستگی و شفقت به شمار میرود. فراتر از بعد تاریخی و اعتقادی واقعه کربلا، این ایام در بستر روانشناسی، سازوکارهایی فعال میکند که سلامت روان فردی و اجتماعی را بازسازی مینماید.
علیرضا ملایی، مدیر مرکز مشاوره معاونت فرهنگی و اجتماعی پلیس فارس، در اینباره میگوید: «ایام محرم فرصتی است برای بازنگری در درون خود و تعمق درباره ارزشهایی که در زندگی ما اهمیت دارند. وقتی داستان عاشورا را مرور میکنیم، درمییابیم که شجاعت، ایستادگی و پایبندی به اصول، حتی در سختترین شرایط، چگونه میتواند به انسان توان عبور از بحرانها را بدهد.»
مقاومت روانی در سایه عاشورا
از نگاه روانشناسی، محرم نمادی است از مقاومت در برابر فشارهای روحی و اجتماعی. بازخوانی واقعه عاشورا، انسان را در معرض نوعی مواجهه اصیل با مفهوم رنج قرار میدهد؛ رنجی که فرسایشگر نیست و میتواند به عامل تعالی بدل شود.
در اینباره، ویکتور فرانکل، بنیانگذار مکتب معنادرمانی، معتقد است انسان در دل رنج، اگر بتواند معنایی والا بیابد، به سطحی تازه از تابآوری روانی دست مییابد. عاشورا، در چنین منظری، تجسم کامل معنابخشی به رنج است؛ چرا که امام حسین(ع) با آگاهی کامل از دشواری مسیر، آن را به قصد حفظ حقیقت طی میکند.
عاشورا در ترازوی روانشناسی مدرن
از دیدگاه کارل یونگ، هر بحرانی که انسان با آن روبهرو میشود، فرصتی برای رشد روانی و رسیدن به فردیت است. داستان عاشورا نیز میتواند نمادی از سفر درونی انسان در مواجهه با سایهها و دردها باشد؛ سفری که در نهایت به کشف «خودِ حقیقی» میانجامد.
ملایی در ادامه تحلیل خود به این نکته اشاره میکند که: «آیینهای محرم، بهویژه همنشینی و سوگواریهای جمعی، فضای روانی مناسبی برای تخلیه هیجانات و بازسازی روانی ایجاد میکند. این تجربهها، حس تعلق اجتماعی و همبستگی را افزایش میدهند و نوعی امنیت روانی ایجاد میکنند.»
از خودشکوفایی تا بازسازی شناختها
بر اساس نظریه آبراهام مزلو درباره سلسلهمراتب نیازهای انسانی، تجربه محرم میتواند به ارضای نیازهای سطوح بالاتر، نظیر خودشکوفایی، منجر شود. ایستادگی امام حسین(ع) بهعنوان تجلی مطلق یک نیاز معنوی و ارزشمحور رخ میدهد؛ الگویی که میتواند برای هر فردی در تلاش برای رسیدن به تمامیت فردی، الهامبخش باشد.
از سوی دیگر، روانشناسان شناختی چون آرون بک نیز معتقدند نحوه تفسیر ما از رویدادها، بنیان روان سالم یا ناسالم را تشکیل میدهد. در همین راستا، آیینهای عاشورایی فضایی فراهم میکنند که افراد بتوانند تفاسیر خود از رنج، ناکامی یا بیعدالتی را در بستری معنوی بازسازی کنند. این فرآیند میتواند به اصلاح شناختهای منفی و تقویت امید و معنای زندگی منجر شود.
تابآوری اجتماعی، ارمغان عزاداریهای مردمی
نکته قابل توجه، نقش آیینهای محرم در تقویت سرمایههای اجتماعی است. سوگواریهای جمعی، زنجیرهای از ارتباط انسانی و عاطفی ایجاد میکنند که در آن، فرد از انزوا خارج شده و بخشی از یک کل معنادار میشود. این مشارکت جمعی، همدلی، بخشش، ایثار و مهربانی را بهصورت عملی در بستر جامعه تمرین میکند.
ملایی در جمعبندی تحلیل خود چنین میگوید: «محرم با تأکید بر مقاومت در برابر ظلم و ناحق، الگویی از تابآوری روانی ارائه میدهد که در مواجهه با مشکلات زندگی روزمره، میتواند نقش مهمی در سلامت روان و سازگاری افراد ایفا کند. عاشورا علاوه بر یک حماسه تاریخی، یک نقشه راه برای انسان معاصر در مواجهه با درد، اضطراب و بحران است.»
نظر شما